Thông tin chung:
Công trình: Tu viện Galati  (Gelati Monastery)
Địa điểm: Kutaisi, Georgia (N42 17 41 E42 46 6)
Thiết kế kiến trúc:
Quy mô: Diện tích di sản 4,2ha; diện tích vùng đệm 1246ha.
Năm hình thành: Thế kỷ 12- 13
Giá trị: Di sản thế giới (năm 1994, mở rộng năm 2017; hạng mục iv)

Georgia là một quốc gia ở vùng Caucasus thuộc Âu-Á. 
Tọa lạc tại ngã tư của Tây Á và Đông Âu, Georgia phía tây là Biển Đen, phía bắc giáp Nga, phía nam giáp Thổ Nhĩ Kỳ và Armenia, phía đông nam giáp Azerbaijan.
Georgia có diện tích lãnh thổ 69.700 km2 và dân số ước tính của nó là khoảng 3,718 triệu người (năm 2020), trong đó 86,8% dân số là người Gruzia. Thủ đô và thành phố lớn nhất là Tbilisi.

Trong thời kỳ cổ điển, một số vương quốc độc lập đã được thành lập ở nơi ngày nay là Georgia.
Người Gruzia chính thức áp dụng Cơ đốc giáo vào đầu thế kỷ thứ 4. Các Giáo Hội Chính Thống Gruzia có tầm quan trọng rất lớn đối với tinh thần và thống nhất chính trị của Gruzia. 

Vương quốc Georgia thống nhất đạt đến thời kỳ Hoàng kim (Georgian Golden Age) dưới thời trị vì của vua David IV (King David IV, trị vì năm 1089-1125) và nữ hoàng Tamar (Queen Tamar, trị vì năm 1184-1213). Ngoài việc mở rộng quân sự, thời kỳ này còn chứng kiến ​​sự phát triển rực rỡ của kiến ​​trúc, hội họa và thơ ca thời trung cổ của Gruzia, thường được thể hiện qua sự phát triển của nghệ thuật giáo hội, cũng như việc tạo ra các tác phẩm lớn đầu tiên của văn học thế tục.
Kéo dài hơn hai thế kỷ, Vương quốc Georgia suy tàn và cuối cùng tan rã dưới sự bành trướng của nhiều cường quốc trong khu vực, bao gồm cả người Mông Cổ, Đế chế Ottoman và các triều đại kế tiếp của Iran. 
Vào cuối thế kỷ 18, Vương quốc Kartli-Kakheti (Kingdom of Kartli-Kakheti, tồn tại 1762–1801), nằm tại phía đông Gruzia được hình thành, liên mính với Đế quốc Nga và chinh phục Vương quốc Imereti ở phía tây vào năm 1810. Quyền cai trị của Nga đối với Gruzia cuối cùng đã được thừa nhận trong các hiệp ước hòa bình khác nhau với Iran và Ottoman. Các vùng lãnh thổ còn lại của Gruzia đã bị Đế quốc Nga tiếp thu từng phần trong suốt thế kỷ 19.
Gruzia trở thành một nước cộng hòa của Liên bang Xô viết vào năm 1936.
Gruzia giành độc lập vào năm 1991.

Georgia ngày nay được chia thành 9 khu vực, 1 thành phố và 2 nước cộng hòa tự trị. Các khu vực này lần lượt được chia thành 67 vùng và 12 thành phố tự quản.

Tu viện Gelati nằm gần thành phố Kutaisi, vùng Imereti, miền tây Gruzia.
Công trình nằm trên sườn núi thấp phía nam của dãy núi Bắc Caucasus.
Công trình phản ánh thời kỳ vàng son của của Georgia thời trung cổ gắn với sức mạnh chính trị và tăng trưởng kinh tế của triều đại của vua David IV và nữ hoàng Tamar.

Vua David bắt đầu xây dựng tu viện vào năm 1106 gần thủ đô Kutaisi, trên một ngọn đồi cạnh sông Tskaltsitela. 
hướng rộng ra đồng bằng ở phía nam và tây nam.
Nhà thờ chính được hoàn thành vào năm 1130 dưới triều đại tiếp sau.
Các nhà thờ khác đã được thêm vào Tu viện trong suốt thế kỷ 13 và đầu thế kỷ 14. 
Tu viện Gelati là một trong những tu viện đầu tiên ở Georgia và góp phần cơ bản cho việc định hình nền văn hóa Georgia.
Vào thời kỳ đỉnh cao, Tu viện Gelati phản ánh quyền lực và văn hóa Cơ đốc giáo phương Đông.
Sự hình thành và tồn tại của Tu viện liên quan mật thiết đến sự phát triển của chế độ quân chủ phong kiến và Kito giáo ban đầu tại vùng Caucasus.
Tu viện không chỉ là trung tâm tôn giáo mà còn là trung tâm văn hóa và tri thức chính tại Georgia.
Vua David đã tập hợp những trí thức lỗi lạc về làm việc tại tu viện, biến nơi đây trở thành một trong những trung tâm văn hóa quan trọng nhất ở Georgia cổ đại.
Trong Tu viện có một Viện Hàn lâm, nơi tụ họp các nhà khoa học, thần học và triết học nối tiếng hàng đầu của Gruzia. Đây cũng là một trung tâm giáo dục đào tạo quan trọng của Georgia. Tại đây sinh viên được dạy các vấn đề thế tục (văn học cổ, triết học, toán học, âm nhạc) cùng với các vấn đề tâm linh.
Bên trong tu viện có một thư viện. Một trong số cuốn sách được biết đến nhiều nhất tại đây là cuốn Phúc Âm có từ thế kỷ 12.

Tu viện Gelati đa dạng về lịch sử và kiến ​​trúc.
Tu viện là quần thể có chất lượng kiến ​​trúc cao và các trang trí nổi bật bởi các bức tranh bích họa từ thế kỷ 12 đến thế kỷ 17.
Tu viện còn là nơi lưu giữ các bản viết tay từ thế kỷ 12 tới thế kỷ 17, cho đến nay vẫn được bảo quản tốt.
Tu viện hoàng gia Gelati sở hữu nhiều vùng đất rộng lớn và được ban tặng rất nhiều biểu tượng, bao gồm cả biểu tượng nổi tiếng dát vàng Trinh nữ Khakhuli (hiện được đặt trong Bảo tàng Quốc gia Gruzia).
Tu viện Gelati là nơi yên nghỉ của nhiều đời vua Gruzia, trong đó có vua David IV, nhà cai trị vĩ đại và thành công nhất của Gruzia trong lịch sử, là kiến ​​trúc sư ban đầu của Thời kỳ Hoàng kim Gruzia và người tổ chức xây dựng Tu viện Gelati. 


Bản đồ Georgia và vị trí tỉnh Kutaisi, Georgia


Georgia dưới thời trị vì của Vua David IV vào thế kỷ 12 

Bức bích họa trong thế kỷ 12 tại Tu viện Gelati Kutaisi, Georgia; Vua David IV đứng hàng đầu bên phải

Lăng mộ của vua David IV của Georgia tại Cổng phía Nam, tu viện Gelati

Tu viện Gelati, Kutaisi, Georgia được UNESCO tôn vinh là Di sản thế giới (năm 1994, mở rộng năm 2017) với tiêu chí:  

Tiêu chí (iv): Tu viện Gelati là kiệt tác kiến ​​trúc của “Thời kỳ hoàng kim” của Georgia và là đại diện tốt nhất cho phong cách kiến ​​trúc của nó, đặc trưng bởi toàn bộ mặt của các khối lớn được đẽo gọt nhẵn, tỷ lệ cân đối hoàn hảo và trang trí bên ngoài của vòm mái.
Nhà thờ chính của tu viện là một trong những ví dụ quan trọng nhất của kiểu kiến ​​trúc chữ thập trong hình vuông có vai trò quan trọng trong kiến ​​trúc nhà thờ Thiên chúa giáo Đông phương từ thế kỷ thứ 7 trở đi. 
Gelati là một trong những tu viện Chính thống giáo lớn nhất thời Trung cổ, nổi bật nhờ sự hài hòa với khung cảnh thiên nhiên và một ý tưởng quy hoạch tổng thể chu đáo.
Nhà thờ chính của Tu viện Gelati là di tích Trung cổ duy nhất trong khu vực Tiểu Đông Á và Caucasus vẫn còn trang trí khảm được bảo tồn tốt, có thể so sánh với những bức tranh khảm Byzantine (thời Đế chế La Mã- Byzantine Empire) tốt nhất. Đây cũng là nơi có quần thể tranh lớn nhất thời kỳ Byzantine giữa (717–1204), Byzantine cuối (1204–1453) và hậu Byzantine ở Georgia, bao gồm hơn 40 bức chân dung của các vị vua, hoàng hậu và giáo sĩ cấp cao và mô tả sớm nhất về bảy Cộng đồng tôn giáo (Seven Ecumenical Councils).


Phạm vi khu vực Di sản Tu viện Gelati, Kutaisi, Georgia

Toàn bộ Di sản Tu viện Gelati Kutaisi, Georgia bao gồm các tòa nhà chính được xây dựng trong thế kỷ 12 và  những tòa nhà được xây dựng bổ sung vào thế kỷ 13. 

Tu viện Gelati

Tổ hợp công trình mang phong cách đặc trưng của kiến trúc nhà thờ vùng Caucasus, được hình thành từ thế kỷ 4 và đạt đến đỉnh cao vào cuối thế kỷ 10 đến đầu thế kỷ 13. Các công trình xây dựng trong tu viện thể hiện được các tiến bộ công nghệ xây dựng hàng đầu thời bấy giờ.
Tu viện Gelati được bao quanh bởi một bức tường đá thấp với hai cổng vòm ra vào, một tại phía bắc (lối vào hiện tại) và một cổng chính tại phía nam (nay trở thành cổng phụ).
Công trình trong Tu viện đều được xây dựng bằng đá vôi, màu vàng nhạt.
Bố cục các công trình trong Tu viện tạo thành một quần thể kiến trúc thống nhất, hoàn hảo với trung tâm là nhà thờ chính.  

Phối cảnh tổng thể Tu viện Gelati, Kutaisi, Georgia


Tổng mặt bằng Tu viện Gelati, Kutaisi, Georgia

Cổng phía Bắc
Cổng phía Bắc (North Entrance, hình vẽ ký hiệu A) là Cổng chính, nằm tại phía Bắc của nhà thờ chính, phía đông khu vực Di sản.  


Phối cảnh Tu viện nhìn từ cổng vào phía bắc


Cổng vào phía bắc Tu viện Gelati, Kutaisi, Georgia

Nhà thờ St. George
Nhà thờ St. George ( Church of St. George, hình vẽ ký hiệu B) nằm tại phía đông khu vực Di sản, ngay sau Cổng phía bắc. Công trình có quy mô nhỏ, hướng về phía đông, được xây dựng vào thế kỷ 13.
Công trình có mặt bằng hình chữ nhật, mái vòm. Những bức tranh tường của nhà thờ được cho là của thế kỷ 16.  


Phối cảnh Nhà thờ St. George, Tu viện Gelati, Kutaisi, Georgia


Nội thất nhà thờ St. George, Tu viện Gelati, Kutaisi, Georgia

Nhà thờ Đức Trinh Nữ
Nhà thờ Đức Trinh Nữ (Church of Virgin, hình vẽ ký hiệu C) là nhà thờ chính, có quy mô lớn nhất, nằm tại trung tâm của Tu viện. Công trình có bố cục đối xứng theo một trục, trùng với trục của Nhà thờ St. George.
Công trình được xây dựng vào thế kỷ 12, hoàn thiện dần vào thế kỷ 13. Nhà thờ có mặt bằng hình chữ thập, có mái vòm, xung quanh có các mái hiên. 


Mặt bằng, mặt cắt và mặt đứng Nhà thờ chính - Nhà thờ Đức Trinh Nữ, Tu viện Gelati, Kutaisi, Georgia


Phối cảnh mặt trước Nhà thờ chính - Nhà thờ Đức Trinh Nữ, Tu viện Gelati, Kutaisi, Georgia


Phối cảnh mặt bên Nhà thờ chính - Nhà thờ Đức Trinh Nữ, Tu viện Gelati, Kutaisi, Georgia




Trang trí bên trong Nhà thờ chính, Nhà thờ Đức Trinh Nữ, Tu viện Gelati, Kutaisi, Georgia

Nhà thờ St. Nicholas  
Nhà thờ St. Nicholas (Church of St. Nicholas, hình vẽ ký hiệu D) nằm tại phía tây của tu viện, phía sau nhà thờ chính. Công trình có quy mô nhỏ, được xây dựng vào thế kỷ 13. Công trình cao hai tầng, tầng dưới để trống.  


Phối cảnh nhà thờ St. Nicholas (bên trái ảnh) và mặt phía nam Nhà thờ chính (bên phải ảnh)

Học viện
Học viện (Academy Building, hình vẽ ký hiệu E) nằm tại phía tây của tu viện, ngay phía sau của Nhà thờ St. Nicholas. Công trình được xây dựng vào thế kỷ 11 -12. 


Phói cảnh công trình Học viện; Bên phải ảnh là Nhà thờ St. Nicholas


Bên trong công trình Học viện; Tu viện Gelati, Kutaisi, Georgia

Tháp chuông
Tháp chuông (Bell Tower, hình vẽ ký hiệu F) nằm tại phía tây bắc của nhà thờ chính, cạnh dòng suối.  


Phối cảnh tháp chuông; giữa ảnh là Nhà thờ chính; bên phải ảnh là Nhà thờ St. Nicholas

Cổng phía Nam
Cổng phía Nam (South Entrance, hình vẽ ký hiệu G) nằm tại phía nam của nhà thờ chính.  


Cổng phía Nam, Tu viện Gelati, Kutaisi, Georgia

Các tòa nhà phụ trợ
Các tòa nhà phụ trợ (Auxiliary Buildings, hình vẽ ký hiệu H) trong khu vực Di sản có niên đại từ thế kỷ 16-19, gồm 3 tòa nhà tại phía bắc và 3 tòa nhà tại phía nam.  

Di sản Tu viện Gelati ở Kutaisi, Georgia là những công trình kiến trúc nổi bật mang nhiều giá trị lịch sử cũng như giá trị mỹ thuật và văn hóa; là đại diện tiêu biểu cho phong cách kiến trúc thời Trung cổ Georgia. 

Đặng Tú, Bộ môn KTCN, ĐHXD
Nguồn :
http://whc.unesco.org/en/list/710
https://en.wikipedia.org/wiki/Georgia_(country)
https://en.wikipedia.org/wiki/David_IV_of_Georgia
https://en.wikipedia.org/wiki/Georgian_Golden_Agehttps://en.wikipedia.org/wiki/Byzantine_Empire https://en.wikipedia.org/wiki/Gelati_Monastery
file:///C:/Users/Admin/Downloads/710bis-2243-Nomination%20Text-en%20(1).pdf

Xem video giới thiệu công trình Tu viện Gelati tại đây

Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Á và châu Đại Dương     

Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Âu

Danh sách và bài viết  về Di sản thế giới tại châu Mỹ         

Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Phi