Tuần 18 - Ngày 07/12/2024
|
|
|
|
Thông tin định kỳ
|
|
|
Lịch sử Kiến trúc
Thành cổ Sigiriya, Sri Lanka |
12/04/2016 |
Thông tin chung:
Công trình: Thành cổ Sigiriya (Ancient City of Sigiriya)
Địa điểm: Huyện Matale, tỉnh Central Province, Sri Lanka (N7 57 0 E80 45 0)
Thiết kế kiến trúc:
Quy mô: Diện tích khu vực Di sản khoảng 130ha.
Năm thực hiện: Thế kỷ 5
Giá trị: Di sản thế giới (1982; hạng mục ii, iii, iv)
Sri Lanka là một quốc đảo ở Nam Á, thuộc Ấn Độ Dương, tách về mặt địa lý với tiểu lục địa Ấn Độ bởi vịnh Mannar và eo biển Palk. Sri Lanka có diện tích 65.610 km2, dân số 21,8 triệu người (2019). Thủ đô là thành phố Sri Jayawardenepura Kotte. Colombo là thành phố và trung tâm thương mại lớn nhất. Sri Lanka là nơi có nhiều nền văn hóa, ngôn ngữ và sắc tộc. Ngôn ngữ chính thức là Sinhala và Tamil. Về mặt hành chính, Sri Lanka được chia thành 9 tỉnh và 25 huyện.
Lịch sử của Sri Lanka kéo dài 3.000 năm. Các khu định cư của người tiền sử có niên đại ít nhất 125.000 năm.
Sri Lanka có một di sản văn hóa phong phú, đặc biệt là nơi lưu giữ các bản Kinh Phật đầu tiên (Pāli Canon) từ năm 29 trước Công nguyên. Sri Lanka với vị trí địa lý và bến cảng nước sâu có một tầm quan trọng chiến lược từ thời Con đường Tơ Lụa (Silk Road) trên đất liền cho đến các Con đường Tơ Lụa trên biển (Maritime Silk Road).
Sri Lanka đã trải qua một số vương quốc nổi bật sau:
Vương quốc Tambapanni (Kingdom of Tambapanni, tồn tại 543 – 437 trước Công nguyên);
Vương quốc Anuradhapura (Anuradhapura Kingdom, tồn tại 437 TCN - 1017 sau Công nguyên);
Vương quốc Chola (đến từ miền Nam Ấn Độ) lật đổ vương quốc Anuradhapura (Chola-occupied Anuradhapura, tồn tại 1017 - 1055);
Vương quốc Polonnaruwa (Kingdom of Polonnaruwa, tồn tại 1055 - 1236);
Vương quốc Dambadeniya (Kingdom of Dambadeniya, tồn tại 1220 - 1345);
Vương quốc Gampola (Kingdom of Gampola, tồn tại 1345 - 412);
Vương quốc Kotte (Kingdom of Kotte, tồn tại 1412 - 1597);
Vương quốc Sitawaka (Kingdom of Sitawaka, tồn tại 1521 - 1594);
Vương quốc Kandy (Kingdom of Kandy, tồn tại 1591 - 1815).
Vào thời vương quốc Anuradhapura, Sri Lanka đã trở thành một trung tâm thương mại lớn của cả vùng Viễn Đông. Việc buôn bán hàng hóa và gia vị của Sri Lanka đã thu hút các thương nhân của nhiều quốc gia, tạo nên dân số đa dạng của Sri Lanka. Trong thời gian này kinh đô của vương quốc Anuradhapura là thành phố cùng tên (tương tự như thị quốc).
Người Bồ Đào Nha (Portuguese Ceylon) xuất hiện ở tại Sri Lanka tìm cách kiểm soát các tuyến hàng hải đi qua khu vực vào những năm 1505- 1658.
Sau đó, người Hà Lan (Dutch Ceylon) tiếp quản các tài sản của người Bồ Đào Nha vào những năm 1640- 1796.
Người Anh (British Ceylon) đến và kiểm soát hoàn toàn hòn đảo từ năm 1851- 1948.
Ngày 4/2/1948 Sri Lanka độc lập khỏi chế độ thực dân Anh.
Thành cổ Sigiriya nằm tại huyện Matale, tỉnh Trung tâm (Central Province). Đây là thành phố thủ phủ và là thành phố lớn nhất của huyện Matale, trong một thung lũng rộng, đất đai màu mỡ, tại cao độ 364m so với mực nước biển.
Bản đồ Sri Lanka và vị trí tỉnh Central
Vị trí của Sri Lanka dọc theo Con đường Tơ Lụa trên biển
Thành cổ Sigiriya là một pháo đài đá, một địa điểm có tầm quan trọng về lịch sử và khảo cổ học.
Mãi đến năm 1907 một nhà thám hiểm người Anh mới tìm đến đây và khai quật.
Các kết quả khảo cố đã tìm thấy các bằng chứng hang động trong vùng đã là nơi tu hành của các nhà sư và đạo sĩ từ thế kỷ thứ 3 trước Công nguyên (TCN).
Vào năm 477 sau Công nguyên, Kashyapa I là vị vua thứ 2 (trị vì 477 – 495) của triều đại thứ 10 Mauryan (kéo dài từ năm 455- 691) thuộc Vương quốc Anuradhapura, đã chiếm ngai vàng của Dhatusena (vị vua thứ 1, trị vì năm 455 -473 của triều đại thứ 10 Mauryan). Lo sợ bị trả thù, vua Kashyapa I đã chuyển thủ đô đến Sigiriya.
Từ đây, Sigiriya đã được phát triển thành một thành phố và pháo đài phức tạp.
Kinh đô cổ Sigiriya có một số đặc điểm nổi bật: Hào nước và hệ thống công sự trên tường thành; Những khu vườn được xây dựng công phu và một tu viện; Những bức bích họa tinh xảo trên những vách đá của một ngọn núi cao 200m; Tàn tích của một cung điện hoàng gia trên đỉnh núi.
Theo truyền thuyết, Thành cổ Sigiriya được tạo ra bởi các vị thần từ trên trời và mô phỏng dựa trên nơi ở của Ku Kueaa, vị thần của sự giàu có và vì vậy, cung điện tại Thành cổ Sigiriya được gọi là Cung điện trên trời. Tại đây có những bức tranh tường mô tả những người phụ nữ xinh đẹp như tiên nữ với những bông hoa trên tay.
Các nhà khảo cổ vẫn không biết tại sao nhà vua lại dành một nỗ lực như vậy để xây dựng một thành phố trên đỉnh của một trụ đá khổng lồ cao 200 m với việc phải huy động một nguồn nhân lực to lớn để vận chuyển vật liệu xây dựng và sau này là vấn đề cấp nước.
Có nhiều người cho rằng, Thành cổ Sigiriya không mang ý nghĩa của một pháo đài quân sự, mà liên quan đến tôn giáo cổ xưa với quan niệm: Cung điện trên đỉnh núi là một cửa ngõ giữa thế giới loài người và thế giới các vị thần. Các vị vua sống ở đây có thể được gặp gỡ các vị thần và trở thành á thần.
Sau khi vua mất, cung điện bị bỏ hoang và tiếp đó được sử dụng làm tu viện Phật giáo cho đến thế kỷ 14.
Thế kỷ 19, Thành cổ Sigiriya trở thành doanh trại quân đội. Cuối thế kỷ 19, Thành cổ Sigiriya bắt đầu được các nhà khảo cổ nghiên cứu, khám phá.
Sigiriya được coi là một trong những địa điểm quy hoạch đô thị quan trọng nhất của thiên niên kỷ đầu tiên tại Sri Lanka. Đây là một trong những ví dụ được bảo tồn tốt nhất của quy hoạch đô thị cổ đại. Thành cổ cho thấy các kỹ thuật và công nghệ xây dựng tiên tiến vào thời điểm đó đã được sử dụng.
Địa điểm được quy hoạch rất công phu và giàu sự tưởng tượng. Quy hoạch kết hợp giữa các bố cục đối xứng và phi đối xứng để tạo sự đan xen giữa các hình dạng tự nhiên của môi trường xung quanh và hình học nhân tạo.
Phía Tây của thành cổ là công viên hoàng gia với bố cục đối xứng. Bên trong công viên có các công trình trữ nước, gồm hồ, mương, cống rãnh cấu trúc tinh vi. Một trong số đó ngày nay vẫn còn hoạt động.
Phía Nam của thành cổ là một hồ chứa nhân tạo, là những công trình được sử dụng rộng rãi tại vùng khô hạn tại Sri Lanka.
Thành cổ có 5 cổng ra vào. Cổng phía Tây phức tạp hơn, dành riêng cho hoàng gia.
Thành cổ Sigiriya thể hiện sự giao lưu quan trọng giữa các giá trị của nhân loai trong vùng Nam Á về quy hoạch đô thị, cảnh quan kiến trúc, công nghệ xây dựng, kỹ thuật thủy lực và nghệ thuật tạo hình với sự hài hòa độc đáo giữa thiên nhiên và trí tưởng tượng của con người. Thông qua Con đường Tơ lụa trên biển (Maritime Silk Road) những thương nhân, tu sĩ đến đây không chỉ buôn bán, truyền giáo mà còn truyền bá các tri thức tiên tiến thời bấy giờ cho cư dân bản địa.
Thành cổ Sigiriya là bằng chứng độc đáo về một thành phố và cung điện được quy hoạch tốt trong thế kỷ thứ 5 sau Công nguyên.
Thành cổ Sigiriya là một trong những đô thị cổ còn sót lại được bảo tồn tốt nhất ở châu Á, có sức hấp dẫn trên nhiều phương diện và là di sản văn hóa giá trị nhất của Sri Lanka.
Thành cổ Sigiriya tại huyện Matale, tỉnh Central Province, Sri Lanka được UNESCO tôn vinh là Di sản thế giới (năm 1982).
Tổng mặt bằng Thành cổ Sigiriya, Sri Lanka
Ghi chú: 1. Cổng vào khu thành trong; 2. Mương nước chạy dọc theo thành; 3. Bể nước, 4. Vườn nước, 5. Vườn với các vòi phun. 6. Nhà nghỉ mùa hè. 7 Đài phun nước dạng bậc, 8. Đá Preaching, 9 Đền Asana, 10. Hang của các thày tu, 11. Tu viện, 12 Đá Cobra Hood, 13. Phòng họp, 14. Cổng chính vào khu vực núi sư tử, 15. Vườn theo các bậc, 16. Tường với bích họa các cô gái. 17 Tường gương, 18 Cổng sư tử, 19. Cung điện hoàng gia
Tại trung tâm Di sản Thành cổ Sigiriya có một ngọn núi đá mang tên núi Sigiriya hay núi Sư Tử, cao 200m nổi bật so với đồng bằng xung quanh. Ngọn núi chia Thành cổ làm hai khu vực: Khu vực phía Tây rộng khoảng 90ha và khu vực phía Đông rộng khoảng 40ha.
Khu vực phía Tây của núi Sigiriya là công viên hoàng gia, được bao bọc bởi hai lớp tường thành ngoài và trong. Lớp thành trong tạo thành một khuôn viên có hình chữ nhật kích thước 700m x 500m.
Khu vực phía Đông của núi Sigiriya là sân hành lễ, được bao bọc bởi một lớp tường thành.
Cung điện chính nằm trên đỉnh của núi đá. Lối vào chính của cung điện từ cổng phía Tây, tới phía Bắc và theo các bậc thang lên đến đỉnh núi.
Các hạng mục công trình chính tại Di sản Thành cổ Sigiriy gồm:
Khu vườn nước và vườn cảnh tại núi Sigiriya
Khu vườn nước và vườn cảnh tại núi Sigiriya hay núi Sư Tử (Water Garden & Landscape gardening of Lion rock Sigiriya) có thể coi là vườn cảnh lâu đời nhất trên thế giới.
Khu vườn được chia thành 3 khu với đặc điểm riêng:
- Khu vườn gắn với nước (Water Gardens): Chủ yếu bố trí tại phần trung tâm của khuôn viên phía Tây Thành cổ, gồm các loại vườn mang tên Char Bagh (Vườn mang phong cách Ba Tư, hình vuông được chia thành 4 phần nhỏ bởi lối đi hoặc nước), và được cho là vườn cổ xưa nhất của mẫu vườn này. Tại đây có hai hồ nước dài, sâu đặt hai bên của trục đường trung tâm. Dẫn đến hồ là hai con suối nông chạy ngoằn ngoèo. Giữa hồ có đài phun nước với các ống dẫn nước ngầm cung cấp nước hiện vẫn còn hoạt động. Trên các hồ nước lớn có các hòn đảo, nơi xây dựng các nhà nghỉ mùa hè. 90 hồ lớn, nhỏ tại đây được kết nối với nhau bằng hệ thống cống ngầm…thông ra hệ thống kênh, hào dọc thành và sông hồ bên ngoài.
Vào mùa mưa, tất cả các hồ, kênh, hào đều chứa đầy nước, bắt đầu lưu thông qua toàn bộ khu vực Sigiriya.
Đài phun nước Sigiriya được xây dựng vào thế kỷ 5, thuộc loại lâu đời nhất trên thế giới. Một số công trình được xây dựng trong thời gian sau này, vào thế kỷ thứ 10 -13.
- Hang động và các khu vườn đá (Boulder Gardens): Vườn gồm một số tảng đá lớn, liên kết bởi các con đường quanh co. Dọc hai bên đường là các hang động, một số trong đó trở thành hang thờ của các thày tu.
- Khu vườn dạng bậc thang (Terraced Gardens): Những khu vườn dưới chân núi Sư Tử được hình thành từ các gò đồi tự nhiên tạo thành các vườn bậc thềm. Lên các bậc thềm là các bậc thang bằng đá. Từ đây có lối đi dẫn đến sân thượng nơi đặt bậc Sư Tử dẫn lên đỉnh núi.
Khu vườn gắn với các hồ nước dọc theo trục đường chính đến núi Sư tử, Thành cổ Sigiriya, Sri Lanka
Tàn tích các công trình trong vườn nước, Thành cổ Sigiriya, Sri Lanka
Vườn đá, bậc thang và các hang động - đền thờ, Thành cổ Sigiriya, Sri Lanka
Các bức bích họa tại trên núi Sigiriya
Các bức bích họa tại trên núi Sigiriya hay núi Sư Tử (Lion Rock Sigiriya Graffiti) nằm trên một mảng tường dài 140m, cao 40m. Đây là một trong những bức tranh tường lớn nhất thế giới. Có tới 500 phụ nữ được miêu tả trong các bức tranh này. Ngoài ra, trong các bức tường khác của Thành cổ cũng có rất nhiều các bức bích họa.
Hơn 500 phụ nữ trong các bức tranh tường được cho là miêu tả: Những tiên nữ giáng trần; Nữ tư tế thực hiện các nghi lễ tôn giáo; Vợ và nữ hầu cận của vua Kashyapa I. Những bức tranh cổ độc đáo này tôn vinh vẻ đẹp của phụ nữ và có ý nghĩa lịch sử đáng kinh ngạc.
Một bức bích họa trên vách núi Sigiriya, Thành cổ Sigiriya, Sri Lanka
Bức tường gương
Bức tường gương (Mirror wall) là một trong những công trình nổi bật tại Sigiriya, được làm bằng gạch, phủ thạch cao có độ bóng cao. Xưa kia, đây là nơi dành để viết các câu lưu niệm của du khách trong và ngoài nước đến thăm cung điện. Có đến hơn 1800 tác phẩm văn xuôi, thơ và bình luận bằng tiếng Sinhala, tiếng Phạn và tiếng Tamil. Những dòng chữ cổ xưa nhất có niên đại từ thế kỷ thứ 8.
Bức tường gương, Thành cổ Sigiriya, Sri Lanka; Mặt sau của bức tường là nơi lưu giữ các dòng chữ lưu niệm của du khách,
Cổng lên cung điện trên đỉnh núi Sigiriya
Bậc lên cung điện trên đỉnh núi còn có tên là bậc Sư Tử (Lion Staircase). Từ Bức tường gương qua một cổng là bậc Sư Tử dẫn tới cung điện trên trên đỉnh núi.
Cổng được xây dựng với hình tượng chân trước của một con sư tử khổng lồ. Tên gọi là núi Sư tử (Lion Rock) hay núi Sihagri / Sigiriya bắt nguồn chính từ đây.
Phần thân và đầu của sư tử hiện không còn. Bàn chân sư tử được làm bằng gạch phủ thạch cao.
Khu vực cổng lên đỉnh núi, Thành cổ Sigiriya, Sri Lanka
Cổng lên đỉnh núi với hình tượng sư tử, Thành cổ Sigiriya, Sri Lanka
Tàn tích còn lại của tượng sư tử, Thành cổ Sigiriya, Sri Lanka
Quần thể Cung điện trên đỉnh núi Sigiriya
Quần thể Cung điện trên đỉnh núi Sigiriya hay núi Sư Tử (Palace Complex of Sigiriya/ Lion Rock) được cho xây dựng trên tàn tích của một tu viện Phật giáo có từ thế kỷ thứ 3 TCN.
Quần thể cung điện có diện tích đến 1,5ha, nay chỉ còn lại tàn tích tường, móng.
Các tàn tích cho thấy tại đây có rất nhiều công trình được xây dựng trên một nền dốc thoải tự nhiên. Trong Quần thể Cung điện có một hồ lớn đục vào trong đá.
Bên dưới Cung điện, trên một tảng đá hướng về phía Đông là một ngai vàng chạm khắc vào vách đá tự nhiên.
Việc xây dựng hệ thống thủy lực bơm nước từ hồ chứa dưới chân núi cấp cung điện trên đỉnh núi với độ chênh cao 200 là kỳ tích công nghệ thời thời bấy giờ.
Người ta cho rằng, nước từ dưới mặt đất đưa lên đây bằng hệ thống thủy lực sử dụng năng lượng gió.
Mặt bằng cung điện trên đỉnh núi, Thành cổ Sigiriya, Sri Lanka
Phối cảnh phục dựng tòa lâu đài xưa trên đỉnh núi, Thành cổ Sigiriya, Sri Lanka
Phối cảnh tàn tích cung điện xưa trên đỉnh núi, Thành cổ Sigiriya, Sri Lanka
Bậc lên các nền khác nhau của cung điện, Thành cổ Sigiriya, Sri Lanka
Cung điện xưa chỉ còn tường, móng và một hồ nước lớn, Thành cổ Sigiriya, Sri Lanka
Di sản Thành cổ Sigiriya tại huyện Matale, tỉnh Central Province, Sri Lanka là một trong những ví dụ về sự kết hợp hài hòa giữa quy hoạch đô thị, kỹ thuật nước, làm vườn và nghệ thuật kiến trúc cảnh quan. Đây còn là một trong những ví dụ tốt nhất về việc bảo quản quy hoạch đô thị cổ.
Di sản là di tích lịch sử được nhiều người đến thăm nhất tại Sri Lanka. Đây tiếp tục là nơi thu hút nhiều công trình nghiên cứu và khám phá những điều bí ẩn.
Đặng Tú, Bộ môn KTCN, ĐHXD
Nguồn :
http://whc.unesco.org/en/list/202
https://en.wikipedia.org/wiki/Sri_Lanka
https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_Sri_Lankan_monarchs#Maurya_monarchs_
(463%E2%80%93684)
https://en.wikipedia.org/wiki/Matale
https://en.wikipedia.org/wiki/Sigiriya
http://www.srilankaview.com/sigiriya.htm
https://www.ceylonexpeditions.com/sigiriya-rock-fortress-sri-lanka
Xem video giới thiệu công trình tại đây
Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Á và châu Đại Dương
Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Âu
Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Mỹ
Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Phi
|
Cập nhật ( 08/05/2021 )
|
Tin mới đưa:- Samarkand – Ngã tư văn hóa, Uzbekistan
- Hang động Vân Cương, Đại Đồng, Sơn Tây, Trung Quốc
- Công trình Villa d'Este, Tivoli, Rome, Ý
- Cột Chúa Ba Ngôi ở Olomouc, Czech
- Thung lũng Loire giữa Sully-sur-Loire và Chalonnes, Pháp
- Quần thể Tu viện Ferapontov, Vologda, Nga
- Nhà thờ St James ở Šibenik, Croatia
- Mỏ đá lửa Thời kỳ Đồ đá mới ở Spiennes, Mons, Bỉ
- Lăng mộ Hoàng gia của triều đại nhà Minh và nhà Thanh, Trung Quốc
- Hang động Long Môn, Lạc Dương, Hà Nam, Trung Quốc
- Vương cung thánh đường San Francesco và địa điểm khác của Dòng Phanxicô tại Assisi, Ý
- Công trình Villa Adriana, Tivoli, Rome, Ý
- Địa điểm khảo cổ Mycenae và Tiryns tại Argolis, Hy Lạp
- Di tích Thời kỳ Đồ đá mới ở Orkney, Scotland, Vương quốc Anh
- Vùng đất lấn biển Beemster, tỉnh Noord-Holland, Hà Lan
Tin đã đưa:- Khu Khảo cổ Al-Hijr- Madain Salih, Saudi Arabia
- Thành cổ Hatra, Ninawa, Iraq
- Di chỉ khảo cổ Tchogha Zanbil, Khuzestan, Iran
- Khu phố cổ Walled với Cung điện Shirvanshah và Tháp Maiden, Baku, Azerbaijan
- Tu viện Hahpat và Sanahin, Lorri, Armenia
- Khu phố cổ Itchan Kala, Khiva, Uzbekistan
- Thành phố lịch sử Shibam, Hadhramaut, Yemen
- Làng cổ Choirokoitia, Larnaca, Sip
- Quần thể Di tích Bru na Boinne - Bend Boyne, Ireland
- Các ngôi đền đá cổ tại Quần đảo Malta
- Di sản Mỏ thủy ngân ở Idrija, Slovenia
- Làng cổ Vlkolinec, Ruzomberok, Slovakia
- Làng cổ Holloko và phụ cận, Nograd, Hungary
- Tu viện Horezu, Wallachia, Romania
- Tu viện St Gall, Thụy Sỹ
|