|
|
|
|
Thông tin định kỳ
|
|
|
Lịch sử Kiến trúc
Cánh đồng Chum, Xiêng Khoảng, Lào |
07/08/2019 |
Thông tin chung:
Công trình: Cánh đồng Chum, Xiêng Khoảng (Megalithic Jar Sites in Xiengkhuang – Plain of Jars)
Địa điểm: Xiêng Khoảng, Lào (N19 25 51.8 E103 9 8)
Thiết kế kiến trúc:
Quy mô: Diện tích khu vực Di sản 174,56 ha, vùng đệm 1.012,94 ha
Năm thực hiện:
Giá trị: Di sản thế giới (2019; hạng mục iii )
Lào (Laos) nằm ở trung tâm của bán đảo Đông Dương, giáp với Myanmar (Miến Điện) và Trung Quốc ở phía Tây Bắc, Việt Nam ở phía Đông, Campuchia ở phía Tây Nam và Thái Lan ở phía Tây và Tây Nam. Lào là quốc gia không giáp biển duy nhất ở Đông Nam Á.
Lào có diện tích 237.955 km2, dân số khoảng 6,8 triệu người (2015).
Quốc gia Lào hiện tại có nguồn gốc lịch sử và văn hoá từ Vương quốc Triệu Voi (Lan Xang), được thành lập vào thế kỷ 14, là một vương quốc có diện tích lớn tại Đông Nam Á, tồn tại trong 4 thế kỷ.
Do vị trí địa lý trung tâm ở Đông Nam Á, Vương quốc Triệu Voi trở thành trung tâm thương mại trên đất liền, trở nên giàu có về mặt kinh tế cũng như văn hóa.
Sau một giai đoạn xung đột nội bộ, Lan Xang phân chia thành ba vương quốc riêng biệt: Luang Phrabang, Viêng Chăn và Champasak. Năm 1893, ba vương quốc hợp thành một lãnh thổ bảo hộ thuộc Pháp, tiền thân của quốc gia Lào hiện nay.
Lào giành được độc lập trong thời gian ngắn vào năm 1945, sau khi Nhật Bản chiếm đóng. Sau đó người Pháp áp đặt lại quyền cai trị cho đến khi Lào được tự trị vào năm 1949.
Lào độc lập vào năm 1953 với chính thể quân chủ lập hiến. Cuộc nội chiến Lào kết thúc vào năm 1975, chấm dứt chế độ quân chủ, lập nên nhà nước hiện tại.
Lào được phân thành 17 tỉnh và thành phố thủ đô Viên Chăn (Vientiane).
Bản đồ Lào và vị trí tỉnh Xiêng Khoảng
Xiêng Khoảng (Xiangkhouang) là một tỉnh của Lào, nằm trên cao nguyên Xiêng Khoảng, thuộc khu vực Đông Bắc của Lào. Tỉnh có diện tích 15800km2, dân số khoảng 25 vạn người, thủ phủ là thành phố Phonsavan.
Xiêng Khoảng nổi tiếng với địa danh Cánh đồng Chum.
Cao nguyên Xiêng Khoảng nằm ở cuối phía Bắc của dãy Trường Sơn, dãy núi chính trên bán đảo Đông Dương. Đây là địa điểm nằm ở ngã tư lịch sử giữa hai hệ thống văn hóa lớn của thời đại đồ sắt Đông Nam Á: Hệ thống sông Mun (phụ lưu của sông Mekong) - sông Mekong và sông Hồng – Vịnh Bắc Bộ. Đây là khu vực thuận lợi cho việc đi lại, trao đổi thương mại và văn hóa.
Ngoài ra, Xiêng Khoảng là nơi có trữ lượng quặng sắt lớn, thu hút người đến khai thác, luyện sắt, thép.
Cánh đồng Chum là một khu vực vực khảo cổ cự thạch (Megalithic Jar Sites), nằm tại trung tâm cao nguyên Xiêng Khoảng, có niên đại từ thời Đồ sắt (500 năm trước CN đến 500 sau CN) và là một trong những địa điểm thời tiền sử quan trọng nhất ở Đông Nam Á.
Tại đây đã phát hiện hơn 90 địa điểm với 2100 chum đá. Mỗi địa điểm có từ 1 đến 400 chum đá, nằm dọc theo thung lũng và cánh đồng thấp.
Các chum đá khác nhau về chiều cao; đường kính bên trong khoảng từ 0,5m đến 3m và tất cả đều được đẽo từ đá sa thạch; trọng lượng chum lớn nhất lên tới 6 tấn. Hình dạng của chum là hình trục với đáy luôn rộng hơn đỉnh. Các chum đá hầu như không được trang trí. Miệng của chum đều có viền xung quanh. Người ta cho rằng các chum có nắp. Song hiện còn rất ít nắp. Điều này có thể là do phần lớn nắp đậy được chế tạo từ vật liệu dễ hỏng. Trên các nắp chum có chạm khắc động vật như khỉ, hổ và ếch.
Không rõ người xưa làm thế nào để tạo ra các vật thể to lớn và nặng nề như vậy, và làm thế nào để họ có thể di chuyển các chum từ mỏ đá đến đây và phân bố chúng trên một vùng đất rộng lớn.
Có nhiều truyền thuyết và ý kiến khác nhau về Cánh đồng Chum.
Truyền thuyết Lào kể về một chủng tộc người khổng lồ cư ngụ trong khu vực và được cai trị bởi một vị vua. Các chum đá là những chiếc cốc đựng rượu của người khổng lồ.
Một truyền thuyết khác cho rằng, đây là địa điểm nằm trên tuyến đường thương mại. Các chum tại đây có vai trò trữ nước, thực phẩm phục vụ du khách.
Các nhà nghiên cứu thời hiện đại cho rằng những chiếc chum này liên quan đến hoạt động chôn cất thời Tiền sử. Các khám phá cho thấy, có hài cốt con người, gốm sứ và các đồ vật dụng khác trong chum. Mỗi nhóm chum là một khu vực chôn cất của mỗi gia đình. Ngay việc chôn cất cũng có những quan điểm khác nhau: Chum có thể là một dạng tiểu cho cát táng sau hung táng hoặc hỏa táng; Có thể đây là quan tài đá, bên trong là thi thể của người quá cố đặt trong tư thế ngồi cùng với các đồ tùy táng…
Việc chum không trang trí xung quanh, chỉ nắp đậy có trang trí đã dẫn đến những ý kiến cho rằng: Xưa kia các chum này nằm chìm trong đất, chỉ nhô lên phần nắp. Theo thời gian, đất xung quanh bị bào mòn làm lộ ra toàn bộ chum.
Một khu vực Cụm Chum Xiêng Khoảng, Lào nhìn từ trên cao
Cụm Chum Xiêng Khoảng, Lào nằm ẩn trong rừng
Cụm Chum Xiêng Khoảng, Lào nằm trên cánh đồng
Một Chum Xiêng Khoảng, Lào hiếm gặp với nắp đậy
Đồ vật bên trong Chum Xiêng Khoảng, Lào
Cánh đồng Chum Xiêng Khoảng, Lào hiện trở thành địa điểm thu hút du khách
Người dân tộc Lào với Chum đá tại Di sản Cánh đồng Chum, Xiêng Khoảng, Lào
Cánh đồng Chum, Xiêng Khoảng, Lào, được UNESCO tôn vinh là Di sản thế giới (năm 2019) với tiêu chí:
Tiêu chí (iii): Cánh đồng Chum là một bằng chứng đặc biệt về một nền văn minh đã tạo ra và sử dụng những chiếc chum đá cho hoạt động tang lễ của họ trong khoảng thời gian từ khoảng 500 năm trước CN đến 500 năm sau CN. Kích thước khổng lồ của các chum, số lượng lớn và phân bố rộng khắp tại tỉnh Xiêng khoảng là điều đặc biệt. Di sản gồm các địa điểm chứa chum, tập trung tại 15 khu vực tiêu biểu. Đây là minh chứng cho việc khai thác, sản xuất, vận chuyển và sử dụng các chum táng trong một thời gian dài của lịch sử văn hóa Đông Nam Á.
Di sản Cánh đồng Chum, Xiêng Khoảng, Lào bao gồm 15 địa điểm chứa chứa 1325 chum đá, đĩa đá (nắp đậy cho chum), đồ tùy táng, bia mộ, mỏ đá, nơi sản xuất chum đá…Các chum đá được chế tạo tốt với kỹ năng và công nghệ có tổ chức để sản xuất và vận chuyển từ mỏ đá đến nơi sử dụng. Các chum đá tại đây là bằng chứng nổi bật về một nền văn minh từ chế tạo đồ đá, đến thực hành văn hóa…
Vị trí, diện tích của 15 địa điểm Di sản được tổng hợp trong bảng sau.
Mã
|
Địa điểm
|
Tọa độ
|
Diện tích (ha)
|
Vùng đệm (ha)
|
1587-001
|
Site 1
|
N19 25 51.8
|
33,97
|
89,61
|
E103 9 7.98
|
1587-002
|
Site 2
|
N19 19 9.9
|
13,19
|
133,00
|
E103 9 12.89
|
1587-003
|
Site 3 – Groups 1 & 3
|
N19 17 34.78
|
12,31
|
352,75
|
E103 9 2.49
|
1587-004
|
Site 3 – Group 2
|
N19 17 26.97
|
0,38
|
E103 8 56.18
|
1587-005
|
Site 3 – Group 4
|
N19 17 37.68
|
0,53
|
E103 9 13.2
|
1587-006
|
Site 3 – Group 5
|
N19 17 45.88
|
1,32
|
E103 9 33.59
|
1587-007
|
Site 3 – Group 7
|
N19 17 21.08
|
5,60
|
E103 8 32.28
|
1587-008
|
Site 8
|
N19 17 2.99
|
8,39
|
E103 9 11
|
1587-009
|
Site 12
|
N19 28 59
|
1,25
|
1,76
|
E103 25 59
|
1587-010
|
Site 21
|
N19 28 41
|
32,34
|
146,89
|
E103 5 13.98
|
1587-011
|
Site 23
|
N19 32 42.98
|
24,44
|
33,41
|
E103 41 41.98
|
1587-012
|
Site 25
|
N19 37 47.99
|
8,03
|
6,14
|
E103 5 45.98
|
1587-013
|
Site 28
|
N19 34 15.99
|
0,38
|
6,73
|
E102 53 13.98
|
1587-014
|
Site 42
|
N19 35 20.99
|
22,66
|
114,88
|
E103 34 5
|
1587-015
|
Site 52
|
N19 29 42
|
9,77
|
127,77
|
E103 25 56
|
|
|
|
174,56
|
1012,94
|
Hiện tại, việc tiếp cận các địa điểm Di sản gặp nhiều khó khăn, trước hết là do chưa dọn sạch được bom, mìn còn sót lại trong chiến tranh.
Di sản Cánh đồng Chum Xiêng Khoảng, Lào; Địa điểm 1 với 5 nhóm Chum
Di sản thế giới Cánh đồng Chum Xiêng Khoảng, Lào; Địa điểm 2 với 3 nhóm Chum
Di sản thế giới Cánh đồng Chum Xiêng Khoảng, Lào; Địa điểm 3 và Địa điểm 8 với 8 nhóm Chum
Di sản thế giới Cánh đồng Chum Xiêng Khoảng, Lào; Địa điểm 12 với 1 nhóm Chum
Di sản thế giới Cánh đồng Chum Xiêng Khoảng, Lào; Địa điểm 21 với 5 nhóm Chum.
Di sản thế giới Cánh đồng Chum Xiêng Khoảng, Lào; Địa điểm 23 với 2 nhóm Chum.
Di sản thế giới Cánh đồng Chum Xiêng Khoảng, Lào; Địa điểm 25 với 2 nhóm Chum.
Di sản thế giới Cánh đồng Chum Xiêng Khoảng, Lào; Địa điểm 28 với 1 nhóm Chum.
Di sản thế giới Cánh đồng Chum Xiêng Khoảng, Lào; Địa điểm 42 với 4 nhóm Chum.
Di sản thế giới Cánh đồng Chum Xiêng Khoảng, Lào; Địa điểm 52 với 4 nhóm Chum.
Địa điểm 1,2,3 tại Di sản Cánh đồng Chum Xiêng Khoảng
Địa điểm 1
Địa điểm 1 là địa điểm được biết đến nhiều nhất nằm cách thị trấn Phonsavanh 8 km về phía Tây Nam.
Theo truyền thuyết địa phương, vào thế kỷ thứ 6 sau Công nguyên, vua Lào đã chiến thắng trong một cuộc chiến đấu chống lại kẻ thù và giải phóng người dân địa phương khỏi sự cai trị. Các chum được sử dụng để ủ và nấu rượu dành cho lễ kỷ niệm kéo dài 7 tháng để vinh danh chiến thắng.
Tại đây đã phát hiện được 331 chum, trong đó có những chum vào loại lớn nhất trong khu vực Di sản. Các chum được phân bố thành 5 nhóm.
Hình ảnh những cụm Chum đá tại Địa điểm 1, Xiêng Khoảng, Lào
Địa điểm 2
Địa điểm 2 nằm cách trấn Phonsavanh 20 km về phía Tây Nam.
Tại đây phát hiện được hơn 93 chum nằm trên hai ngọn đồi liền kề.
Hình ảnh những cụm Chum đá tại Địa điểm 2, Xiêng Khoảng, Lào
Địa điểm 3
Địa điểm 3 được tạo bởi 7 nhóm chum, nằm xung quanh bản Ban Xieng Di, cách 10km về phía Nam của Địa điểm 2.
Tại đây phát hiện được khoảng 150 chum.
Hình ảnh những cụm Chum đá tại Địa điểm 3, Xiêng Khoảng, Lào
Di sản Cánh đồng Chum, Xiêng Khoảng là một trong ba Di sản văn hóa thế giới tại Lào, bên cạnh Thành phố lịch sử Luang Phrabang (được công nhận năm 1995); Đền thờ Wat Phou, tại Champasak (được công nhận năm 2001), minh chứng về một quốc gia giàu truyền thống lịch sử và văn hóa trên bán đảo Đông Dương.
Cánh đồng Chum, Xiêng Khoảng hiện vẫn còn là bí ẩn chưa có lời giải đáp cuối cùng.
Đặng Tú, Bộ môn KTCN, ĐHXD
Nguồn :
https://whc.unesco.org/en/list/1587/
https://en.wikipedia.org/wiki/Laos
https://en.wikipedia.org/wiki/Plain_of_Jars
https://www.tourismlaos.org/show_province.php?Cont_ID=735
https://www.luangprabang-laos.com/Xieng-Khuang-the-Plain-of-Jars
https://vi.wikipedia.org/wiki/Madeleine_Colani
https://link.springer.com/article/10.1007/s41826-019-00023-0
Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Á và châu Đại Dương
Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Âu
Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Mỹ
Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Phi
|
Cập nhật ( 16/08/2020 )
|
Tin mới đưa:- Cột Chúa Ba Ngôi ở Olomouc, Czech
- Thung lũng Loire giữa Sully-sur-Loire và Chalonnes, Pháp
- Quần thể Tu viện Ferapontov, Vologda, Nga
- Nhà thờ St James ở Šibenik, Croatia
- Mỏ đá lửa Thời kỳ Đồ đá mới ở Spiennes, Mons, Bỉ
- Lăng mộ Hoàng gia của triều đại nhà Minh và nhà Thanh, Trung Quốc
- Hang động Long Môn, Lạc Dương, Hà Nam, Trung Quốc
- Vương cung thánh đường San Francesco và địa điểm khác của Dòng Phanxicô tại Assisi, Ý
- Công trình Villa Adriana, Tivoli, Rome, Ý
- Địa điểm khảo cổ Mycenae và Tiryns tại Argolis, Hy Lạp
- Di tích Thời kỳ Đồ đá mới ở Orkney, Scotland, Vương quốc Anh
- Vùng đất lấn biển Beemster, tỉnh Noord-Holland, Hà Lan
- Trạm bơm hơi nước D.F. Woudagemaal, Lemmer, Hà Lan
- Khu Khảo cổ Nghệ thuật đá thời Tiền sử ở Thung lũng Côa (Bồ Đào Nha) và Siega Verde (Tây Ban Nha)
- Nhà hát Catalana và Bệnh viện Sant Pau, Barcelona, Tây Ban Nha
Tin đã đưa:- Kiến trúc thế kỷ 20 của Frank Lloyd Wright, Mỹ
- Các công trình hai bờ sông Seine, Paris, Pháp
- Quần thể đền chùa hang Ellora tại Aurangabad, bang Maharashtra, Ấn Độ - P3
- Quần thể đền chùa hang Ellora tại Aurangabad, bang Maharashtra, Ấn Độ - P2
- Quần thể đền chùa hang Ellora tại Aurangabad, bang Maharashtra, Ấn Độ - P1
- Chùa hang Ajanta tại Aurangabad, bang Maharashtra, Ấn Độ
- Quần thể chùa Mahabodhi tại Bodh Gaya, bang Bihar, Ấn Độ
- Đền Mặt Trời tại Konark, Puri, bang Odisha, Ấn Độ
- Thiên Đàn- nơi tế lễ Hoàng gia tại Bắc Kinh, Trung Quốc
- Đền và chùa ở Nikko, Tochigi, Nhật Bản
- Đền Thần đạo Itsukushima, Hiroshima, Nhật Bản
- Di Hòa Viên tại Bắc Kinh, Trung Quốc
- Quần thể kiến trúc cổ núi Võ Đang, thành phố Thập Yến, tỉnh Hồ Bắc, Trung Quốc
- Vườn cây cảnh cổ điển Tô Châu, tỉnh Giang Tô, Trung Quốc
- Lăng mộ Tần Thủy Hoàng, Tây An, tỉnh Thiểm Tây, Trung Quốc
|