Thông tin chung:
Công trình: Trung tâm lịch sử của thành phố Cairo (Historic Cairo)
Địa điểm: Thành phố Cairo, Egypt (N30 3 0 E31 15 39.996)
Thiết kế kiến trúc:
Quy mô: Diện tích khu vực Di sản 523,66 ha.
Năm thực hiện:
Giá trị: Di sản thế giới (1979; hạng mục i, v, vi)

Ai Cập (Egypt ) là một quốc gia nằm bên bờ Địa Trung Hải, phía Đông Bắc là dải Gaza và Israel, phía Đông là vịnh Aqaba (Gulf of Aqaba), phía Đông Nam là Biển Đỏ (Red Sea), phía Nam là Sudan, phía Tây là Libya.
Ai Cập có diện tích 1.010.408 km2, dân số khoảng 94,6 triệu người (năm 2017). Thủ đô và thành phố lớn nhất là Cairo. Ngôn ngữ chính thức là tiếng A- Rập.
Ai Cập được biết đến trên toàn thế giới từ thiên niên kỷ thứ 10 trước Công nguyên, được coi là một trong những cái nôi của nền văn minh nhân loại. Tại đây đã có sự phát triển từ rất sớm của văn chương, nông nghiệp, đô thị, tôn giáo có tổ chức và chính quyền trung ương. Những công trình Quần thể Kim tự tháp Giza (Necropolis Giza) và tượng Nhân sư vĩ đại (Great Sphinx), cũng như những tàn tích của các thành phố Ai Cập Cổ đại Memphis và Thebes luôn thu hút sự quan tâm của giới khoa học và phổ biến toàn cầu.
Di sản văn hóa lâu đời của Ai Cập là một phần không thể tách rời của bản sắc dân tộc, đã tồn tại và hòa nhập với các ảnh hưởng từ bên ngoài, gồm Hy Lạp, Ba Tư, La Mã, Ả Rập, Ottoman và Châu Âu. 
Ai Cập là một trung tâm đầu tiên của Kitô giáo, nhưng phần lớn đã được Hồi giáo hóa vào thế kỷ thứ bảy và nay là một quốc gia với tôn giáo chính là Hồi giáo.
Ai Cập được hình thành từ sự thống nhất Thượng và Hạ Ai Cập vào năm 3150 trước Công nguyên. Từ đây mở ra một loạt các triều đại của giai đoạn Ai Cập Cổ đại (Ancient Egypt) trong ba thiên niên kỷ tiếp theo. Văn hóa Ai Cập phát triển rực rỡ trong thời gian dài này và duy trì được thống nhất trong tôn giáo, nghệ thuật, ngôn ngữ và phong tục.
Vào năm 2700 – 2200 trước Công nguyên, các triều đại Ai Cập Cổ đại đã xây dựng rất nhiều kim tự tháp, trong đó đáng chú ý nhất là Kim tự tháp Djoser (Pyramid of Djoser, là một kim tự tháp đầu tiên của Ai Cập, dạng bậc được xây dựng vào năm 2700 BC - trước Công nguyên) và Quần thể Kim tự tháp Giza (Giza pyramid complex, gồm 3 kim tự tháp và tượng Nhân sư, được xây dựng vào năm 2560- 2540 BC).
Các triều đại Ai Cập Cổ đại kéo dài đến Vương triều thứ 30.
Năm 332 trước Công nguyên, Alexander Đại đế, vua của Macedon xâm chiếm Ai Cập. Từ đây hình thành triều đại cuối cùng của Ai Cập Cổ đại, triều đại Ptolemaic (năm 332 –30 BC), một Đế chế Hy Lạp - Ai Cập (Macedonian and Ptolemaic Egypt) hùng mạnh, cai trị một vùng rộng lớn với thành phố thủ đô là Alexandria. 
Vào thế kỷ thứ 7 sau Công nguyên, Ai Cập bị Đế quốc Byzantine chinh phục, tiếp đó là Đế quốc Hồi giáo của người Hồi giáo Ả Rập. Người Ả Rập đã đưa Hồi giáo đến đất nước này. Người Ai Cập bắt đầu tiếp nhận đức tin mới kết hợp với đức tin bản địa. Một số người theo Kito giáo trước đó chuyển đổi dần sang Hồi giáo. Năm 1517, Ai Cập bị bị Đế chế Ottoman chiếm đoạt, sau đó trở thành một tỉnh của Vương quốc Ottoman. 
Người Pháp xâm nhập vào khu vực này từ năm 1798. Trong thời gian này, kênh đào Suez được xây dựng với sự hợp tác của người Pháp, hoàn thành vào năm 1869.
Năm 1914, Ai Cập thuộc sự bảo hộ của Đế quốc Anh.
Ngày 28/2/1922, Ai Cập tuyên bố độc lập từ Vương quốc Anh.
Ai Cập ngày nay được chia thành 27 tiểu bang, mỗi bang có một thành phố thủ phủ, cùng tên với bang.


Bản đồ Ai Cập

Bảng phân chia các giai đoạn lịch sử của Ai Cập:

 Cairo là thủ đô và là thành phố lớn nhất Ai Cập với diện tích khu vực đô thị 606km2, dân số khoảng 9,5 triệu người sống trong khu vực đô thị (năm 2017).
Trung tâm lịch sử của thành phố Cairo (Old Cairo) nằm giữa đô thị hiện đại Cairo, được thành lập vào thế kỷ thứ 10, thời kỳ Fatimid Ai Cập (Fatimid Egypt, năm 969 -1171 sau Công nguyên), trở thành trung tâm mới của thế giới Hồi giáo; đạt tới giai đoạn hoàng kim vào thời kỳ Ayyubid Ai Cập (Ayyubid Egypt, năm 1171- 1250) và kéo dài giai đoạn này cho đến thế kỷ 14, vào thời kỳ Mamluk Ai Cập (Mamluk Egypt, năm 1250 – 1517).
Trung tâm lịch sử của thành phố Cairo chứa đựng những tàn tích của các thành phố trước đây như Fustat (thủ đô của Ai Cập từ năm 641- 750; năm 905- 1168), Al-Askar (thủ đô của Ai Cập từ năm 750- 868) và Al-Qatta'I (thủ đô Ai Cập từ năm 868 – 905). Đây cũng là địa điểm của nhà thờ Hồi giáo nổi tiếng như Nhà thờ Amr và Nhà thờ Ibn Tulun; Khu vực Coptic Cairo (khu vực Kito giáo Ai Cập trước thời kỳ Hồi giáo) và các di tích lịch sử khác.

Trung tâm lịch sử của thành phố Cairo, Ai Cập hay còn gọi là Cairo Hồi giáo (Islamic Cairo) được UNESCO tồn vinh là Di sản văn hóa thế giới (năm 1979)  với các tiêu chí: i, v, vi:
- Nằm giữa đô thị hiện đại Cairo, Trung tâm lịch sử của thành phố Cairo là một trong những thành phố Hồi giáo lâu đời nhất thế giới với các công trình kiến trúc như nhà thờ, tu viện (madrasa), phòng tắm hơi (hammam) đài phun nước…, là những tuyệt tác về tài năng sáng tạo của con người.
- Trung tâm lịch sử của thành phố Cairo được thành lập vào thế kỷ thứ 10, trở thành trung tâm mới của thế giới Hồi giáo, đạt được thời kỳ hoàng kim vào thế kỷ 14, là một ví dụ tiêu biểu về sự định cư của con người vừa mang bản sắc dân tộc vừa hòa nhập với các ảnh hưởng văn hóa và tôn giáo đến từ bên ngoài, như Ba Tư, Ả Rập, Ottoman… 
- Trung tâm lịch sử của thành phố Cairo là minh chứng thể hiện sự chuyển đổi hệ thống đức tin, hoạt động của con người về kinh tế, đô thị, kiến trúc, nghệ thuật, văn hóa và chính quyền từ Thời kỳ Ai Cập Cổ đại, qua Thời kỳ Cổ điển, sang đến Thời kỳ Trung đại, có ý nghĩa nổi bật toàn cầu. 


Sơ đồ các khu vực thuộc Trung tâm lịch sử của thành phố Cairo

Khu vực Di sản bao gồm 5 địa điểm: 

Khu phố cổ Al-Fustat

Di sản Al-Fustat (ký hiệu 89-001) có diện tích 54,49ha
Thành phố là thủ đô đầu tiên của Ai Cập dưới thời kỳ Hồi giáo (Islamic Egypt, năm 641–969 sau Công nguyên). Thành phố được xây dựng ngay sau khi người Hồi giáo chinh phục Ai Cập vào năm 641, bởi vị chỉ huy quân đội Ả Rập Amr ibn al-'As (585 – 6/1/664), người đương thời với Nhà tiên tri, sáng lập đạo Hồi Muhammad (570 – 8/6/632 sau Công nguyên).
Fustat là thủ đô của Ai Cập trong khoảng 500 năm. Sau khi thành lập thành phố năm 641, vị thế của nó đã không bị gián đoạn cho đến năm 750. Sau đó, trong giai đoạn tranh giành quyền lực giữa các triều đại, đây mất vai trò là thủ đô.
Fustat trở lại là thủ đô của Ai Cập vào giai đoạn năm 905- 1168.
Ngày nay, Fustat là một phần của Trung tâm lịch sử của thành phố Cairo (Old Cairo).
Dân cư ban đầu của thành phố hầu như là quân đội và gia đình của họ. Cách bố trí của thành phố cũng tương tự như doanh trại quân đội.
Fustat dần mở rộng thêm các khu vực dân cư mới, xây dựng nhà thờ Hồi giáo và các tòa nhà hành chính. Vào thế kỷ thứ 9, dân số tại đây đã đạt đến khoảng 120 ngàn người. Người định cư đến từ Yemen, phía Tây Arabia, người Do Thái và lính đánh thuê La Mã. Ngôn ngữ và chữ viết Ả Rập là chủ đạo ở Ai Cập. 
Năm 966, tướng Gawhar (năm 966- 992) của vương triều Fatimid Caliphate (năm 909-1171, vương triều Hồi giáo Ismaili Shia) đã chiếm thành phố, lập nên thời kỳ Fatimid Ai Cập (Fatimid Egypt, năm 969 – 1171). Vào năm 969, Gawhar thành lập một thành phố mới tại phía Bắc của Fustat, đặt tên là Al Qahira (Cairo). Cairo trở thành nơi ở của hoàng gia, quân đội. trong khi Fustat vẫn là thủ đô về mặt quyền lực kinh tế và hành chính. Năm 1168, Fustat có dân số đến 200 ngàn người. Trong năm này, thành phố bị đốt cháy (trong 54 ngày) do chiến tranh. Thủ đô của Ai Cập đã chuyển đến Cairo và bắt đầu cho một giai đoạn mới - Ayyubid Ai Cập (Ayyubid Egypt, năm 1171–1250). Vào thế kỷ 13 đến thế kỷ 16, khu vực Fustat chỉ còn lại nghề thủ công là sản xuất đồ gốm và chế biến rác, dân số giảm chỉ còn vài ngàn người.
Vào thời hoàng kim, thế kỷ thứ 9, thành phố Fustat nổi tiếng không chỉ là sự thịnh vượng mà còn được biết đến với các đường phố râm mát, khu vườn, chợ. Vào thế kỷ thứ 10, tại đây đã có tháp cầu nguyện (Minaret) cao đến 7 tầng, có thể chứa hàng trăm người. Vào đầu thế kỷ 11, tại Fustat đã xuất hiện các tháp cầu nguyện cao đến 14 tầng với những vườn mái tại tầng cao nhất; các bánh xe kéo nước phục vụ cho việc tưới tiêu.
Từ năm 975 – 1075, Fustat là trung tâm của nghệ thuật Hồi giáo, nơi sản xuất chính đồ gốm và là một trong những thành phố giàu có nhất thế giới. Tại đây đã có giao thương buôn bán với các quốc gia xa xôi như Tây Ban Nha, Trung Quốc và Việt Nam. Các cuộc khai quật cũng cho thấy các quy hoạch đường phố phức tạp; Các đơn vị nhà ở cơ bản bao gồm các phòng với các mái vòm được xây dựng xung quanh một sân trung tâm. 
Công trình nổi tiếng nhất trong Khu phố cổ Al-Fustat là Nhà thờ Hồi giáo Amr: 

Sơ đồ phạm vi khu vực Di sản Al-Fustat, ký hiệu 89-001


Đồ gốm cỏ trang trí hình con chim tại thành phố Al-Fustat 

Nhà thờ Hồi giáo Amr (Mosque of Amr ibn al-As)
Nhà thờ Hồi giáo mang tên Amr, là tên của vị chỉ huy quân đội Ả Rập Amr ibn al-As (năm 585 – 664) và cũng là người thành lập thành phố thủ đô Ai Cập Fustat.
Công trình được xây dựng vào năm 641 - 642, là nhà thờ Hồi giáo đầu tiên được xây dựng tại Ai Cập và toàn bộ châu Phi. Vị trí xây dựng công trình là sở chỉ huy của quân đội Hồi giáo. Một góc của nhà thờ có chứa ngôi mộ của con trai tướng Amr.
Nhà thờ ban đầu có bố cục là một hình chữ nhật đơn giản, dài 29m, rộng 17m, với các cột bằng cây cọ, đá và gạch bùn, được bao phủ bằng mái gỗ và lá cọ, sàn rải sỏi. Bên trong tòa nhà được định hướng về thành phố thánh địa Mecca. Công trình chỉ vừa đủ lớn để cung cấp không gian cầu nguyện cho quân đội, không có trang trí và không có các tháp cầu nguyện (Minaret).
Nhà thờ được xây dựng lại vào năm 673, với 4 tháp cầu nguyện tại 4 góc và mở rộng gấp đôi diện tích. Vào năm 698, công trình lại tiếp tục được mở rộng với quy mô gấp đôi. Năm 827, công trình được mở rộng đến quy mô như hiện tại với kích thước 120m x112m. Vào thời kỳ Fatimid Ai Cập (Fatimid Egypt, năm 969 – 1171 sau Công nguyên), nhà thờ có 5 tháp cầu nguyện; 4 tháp tại 4 góc và 1 tháp tại lối vào.  
Vào năm 1169, thành phố Fustat và nhà thờ Hồi giáo Amr bị phá hủy bởi một đám cháy. Nhà thờ được xây dựng lại vào năm 1179. Năm 1303, công trình bị hư hại trong một trận động đất, sau đó được phục hồi lại.
Vào năm 1798, 1857, công trình được xây dựng lại. Hình dạng của nhà thờ hiện tại là kết quả của việc cải tạo vào những năm 1980. Phần cấu trúc duy nhất của Nhà thờ Hồi giáo Amr xưa kia là tàn tích của một số công trình dọc theo bức tường phía Nam của Nhà thờ, được xây dựng vào năm 827.  


Phối cảnh Nhà thờ Hồi giáo Amr, Khu vực Di sản Al-Fustat 


Mặt trước Nhà thờ Hồi giáo Amr, Khu vực Di sản Al-Fustat 


Phối cảnh khối công trình với sân trong tại Nhà thờ Hồi giáo Amr, Khu vực Di sản Al-Fustat 


Phối cảnh nội thất khối công trình bao quanh sân trong tại Nhà thờ Hồi giáo Amr 

Cụm Nhà thờ Hồi giáo Ahmad Ibn Tulun; Khu vực pháo đài; Trung tâm Fatimid; Khu vực lăng mộ
Cụm Di sản, ký hiệu 89-002, có diện tích 312,43 ha; 


Sơ đồ khu vực Cụm Di sản, ký hiệu 89-002; Khu vực lăng mộ Qecitbay, ký hiệu 89-005, diện tích 60,15 ha 

Nhà thờ Hồi giáo Ahmed Ibn Tulun (Mosque of Ahmad Ibn Tulun);
Nhà thờ Hồi giáo mang tên Ahmad Ibn Tulun (Ahmad ibn Tulun, 20/8/835 – 10/5/884), là người sáng lập ra triều đại Tulunid, cai trị Ai Cập và Syria vào năm 868 – 905 với thủ đô là thành phố Al-Qata'i.
Công trình nằm trên một ngọn đồi nhỏ, tại Al-Qatta'I, phía Đông Bắc thành phố Fustat, được hoàn thành vào năm 879, được sử dụng vào năm 884. Đây là một trong những nhà thờ Hồi giáo lâu đời nhất của Cairo còn tồn tại ở dạng xây dựng ban đầu và là nhà thờ lớn nhất về diện tích đất, được coi là một trong những địa điểm đẹp nhất tại Cairo, Ai Cập.
Năm 905, người Abbasid thống trị Ai Cập, thủ đô Ai Cập lại chuyển về Fustat. Thành phố All-Qatta'i bị tàn phá, Nhà thờ Hồi giáo Ibn Tulun là cấu trúc duy nhất còn sót lại.
Nhà thờ Hồi giáo Ibn Tulun được thiết kế theo Phong cách kiến trúc Abbasid (Abbasid architecture, phát triển trong triều đại Hồi giáo Caliphate Abbasid, giai đoạn năm 750 – 945, chủ yếu ở vùng trung tâm Mesopotamia, là một khu vực lịch sử ở Tây Á nằm trong hệ thống sông Tigris-Euphrates, liên quan đến Iraq, Kuwait, Syria, Thổ Nhĩ Kỳ, Iran hiện tại). Phong cách kiến trúc Abbasid thừa hưởng truyền thống kiến trúc Ba Tư (Iran) và Trung Á (Kazakhstan, Uzbekistan, Turkmenistan, Tajikistan, Kyrgyzstan).
Nhà thờ được coi là điểm trung tâm của thủ đô Al-Qata'i, bao quanh là các công trình hành chính, cung điện.
Công trình được xây dựng bằng gạch, có 2 mái vòm (Dome) và 1 tháp cầu nguyện (Minaret), được xây dựng xung quanh một sân trong với một đài phun nước (Fountain) giữa sân. Xung quanh 4 mặt của sân trong là 4 không gian với những hàng cột dạng vòm đỡ mái (Arcades). 3 phía bên ngoài nhà thờ là 3 hành lang rộng (Ziyadas).
Công trình có một tháp cầu nguyện tại gần chính giữa mặt phía Đông Bắc.
Phía Đông Nam của công trình có một bức tường cầu nguyện (Qibla Side), hướng về đền thờ Kaaba ở thánh địa Mecca, Saudi Arabia.
Bên ngoài bức tường cầu nguyện còn sót lại tàn tích của cung điện xưa (Dar al Imara).
Nhà thờ Hồi giáo Ibn Tulun được cải tạo lại nhiều lần, vào năm 1177, 1296, 2004. 




Phối cảnh Nhà thờ Hồi giáo Ahmad Ibn Tulun, tại Al-Qatta'I, 

Sơ đồ mặt bằng Nhà thờ Hồi giáo Ahmad Ibn Tulun, tại Al-Qatta'I, 


Sân trong Nhà thờ Hồi giáo Ahmad Ibn Tulun, tại Al-Qatta'I, 




Hành lang và trang trí các cột hành lang xung quanh sân trong Nhà thờ Hồi giáo Ahmad Ibn Tulun, tại Al-Qatta'I

Khu vực pháo đài (Citadel Area);
Khu vực nằm trên ngọn đồi Mokattam, gần trung tâm Cairo, hiện bao gồm các nhà thờ Hồi giáo và viện bảo tàng.
Công trình được xây dựng bởi vua Saladin vào năm 1176- 1183, được cải tạo lại vào năm 1318 -1335; năm 1805- 1848. Công trình được sử dụng là nơi làm việc cho chính phủ Ai Cập cho đến thế kỷ 19.
Nước cấp cho pháo đài được bơm lên từ giếng với độ sâu 85m và dẫn đến pháo đài qua các tuyến mương (Aqueducts). Sau này, nước được cấp bổ sung từ sông Nile thông qua bánh xe nước và tuyến mương nổi đến pháo đài.
Khu vực pháo đài hiện tại chia thành hai khu có tường bao quanh: Khu Bắc (Quartier Nord) với cổng ra vào Porte El – Quarfa tại phía Đông và cổng Porte El – Quallah tại phía Tây; Khu Nam (Quartier Sud) với cổng ra vào chính là Porte El – Gadid tại phía Đông và cổng Porte El – Al zab tại phía Tây.


Sơ đồ Khu vực pháo đài (Citadel Area);


Phối cảnh Khu vực pháo đài (Citadel Area) 

Sơ đồ mặt bằng Khu vực pháo đài (Citadel Area)


Cổng Porte El – Al zab và tường thành tại Khu vực pháo đài (Citadel Area)


Một trong những tháp canh dọc tường thành tại Khu vực pháo đài (Citadel Area)  

Trong pháo đài có nhiều nhà thờ, nổi bật là: 

- Nhà thờ Al-Nasir Muhammad (Al-Nasir Muhammad Mosque)
Nhà thờ nằm tại phía Đông của Khu Nam (Quartier Sud), được xây dựng bởi Sultan Al-Nasir Muhammad (năm 1285-1341), là vị vua thứ 9 của thời kỳ Mamluk Ai Cập, trị vì trong 3 triều đại: năm 1293- 1294; năm 1299-1309; năm 1310 – 1341. Công trình được xây dựng vào năm 1318, được xây dựng bổ sung vào năm 1335 và tồn tại như vậy đến ngày nay.  
Nhà thờ Hồi giáo Al-Nasir Muhammad được thiết kế theo phong cách kiến trúc Mamluk (Mamluk architecture), là một loại phong cách kiến trúc Hồi giáo dưới thời trị vì của Mamluk Sultanate (1250-1517). Đây là phong cách kiến trúc được thấy nhiều nhất vào thời kỳ Trung đại tại Cairo với đặc điểm là mái vòm, tháp cầu nguyện được trang trí với các mẫu hình học đa dạng…
Nhà thờ có cấu trúc kiểu Hypothyle (một mái nhà với các hàng cột), có mặt bằng hình chữ nhật 63m x 57m. Công trình có một sân trong trung tâm và 3 lối vào. Không giống như các nhà thờ Hồi giáo khác, bức tường ngoài của công trình ít có trang trí, có thể do yêu cầu về mục đích quân sự của công trình.
Một trong đặc điểm nổi bật và độc đáo của Nhà thời Hồi giáo này là hai tháp cầu nguyện (Minaret) được xây dựng bằng đá.
Tháp thứ nhất  được đặt tại góc Đông Bắc của nhà thờ, nơi để gọi quân đội đến cầu nguyện.
Tháp thứ hai được đặt tại góc Tây Bắc, ngay lối vào chính. Trên phần ngọn của tháp này được mở rộng ra như hình củ tỏi. Trên bề mặt tháp được bao phủ bởi lớp bức tranh khảm (Mosaic) tráng men màu xanh lục, trắng và xanh lam. 

Phối cảnh Nhà thờ Al-Nasir Muhammad, tại Khu vực pháo đài (Citadel Area) 

Mặt bằng Nhà thờ Al-Nasir Muhammad, tại Khu vực pháo đài (Citadel Area) 


Tháp cầu nguyện (Minaret) của Nhà thờ Al-Nasir Muhammad, Khu vực pháo đài (Citadel Area) 


Nội thất của Nhà thờ. Chính giữa là Mihrab, là một hình bán nguyệt lõm vào trong các bức tường mang tên Qibla, nơi người Hồi giáo quay mặt vào khi cầu nguyện, hướng về đền thờ Kaaba ở thánh địa Mecca, Saudi Arabia. Bên cạnh Mihrab là Minbar, là bệ cao để nhà lãnh đạo tôn giáo (Imam) cầu nguyện và nói chuyện với giáo đoàn 

- Nhà thờ Hồi giáo Suleiman Pasha (Mosque of Suleiman Pasha):
Nhà thờ nằm tại phía Đông Bắc của Khu Bắc (Quartier Nord), được xây dựng vào năm 1528, bởi Suleiman Pasha Al-Khadem (năm 1467- 1547), là thống đốc của Đế quốc Ottoman cai trị Ai Cập trong giai đoạn 1525 -1535; năm 1537-1538 và 1541 – 1544.
Đây là nhà thờ Hồi giáo đầu tiên được thành lập ở Ai Cập theo phong cách kiến ​​trúc Ottoman (Ottoman architecture), là phong cách kiến trúc tại Đế quốc Ottoman, nổi bật tại Bursa và Edirne (Thổ Nhĩ Kỳ) trong thế kỷ 14 và 15. 
Nhà thờ được xây dựng trên nền của một nhà thờ cũ xây dựng vào năm 1141, bao gồm hai phần: Khối công trình chính và Khối công trình bao quanh sân trong.
Khối công trình chính: Công trình được bao phủ bởi mái vòm trung tâm, bao quanh bởi các bán vòm được phủ trang trí bằng gạch gốm Qashani với các mẫu hoa và hình học màu xanh, lục lam, xanh lá cây, đôi khi có màu đỏ. Đây là một nghệ thuật trang trí của Ba Tư (Iran) vào thế kỷ 16- 18, sau đó lan sang Thổ Nhĩ Kỳ vào thời Đế quốc Ottoman. Các trang trí có thể bằng các chữ viết theo ngôn ngữ Ba Tư, là các câu trong Kinh Coran (Quran). Ở giữa bức tường phía Đông có góc cầu nguyện (Mihrab) được ốp bằng đá cẩm thạch.
Khối công trình bao quanh sân trong (Sahn): Sân trong được lát bằng đá cẩm thạch. Bao quanh sân là hành lang với mái vòm. Tháp cầu nguyện (Minaret) hình trụ với hai tầng ban công bao quanh, được trang trí dạng Muqarnas nhiều màu (là một cấu trúc trang trí mặt dưới mái vòm, dạng tế bào, tương tự như tổ ong, buông xuống như nhũ đá, làm bằng gạch, đá, vữa hoặc gỗ bọc bằng gốm hoặc thạch cao). Loại tháp cầu nguyện này được sử dụng trong hầu hết các nhà thờ Hồi giáo được thành lập trong thời kỳ Ottoman. 




Mặt bằng và mặt cắt Nhà thờ Hồi giáo Suleiman Pasha


Phối cảnh  Nhà thờ Hồi giáo Suleiman Pasha


Nội thất không gian cầu nguyện Nhà thờ Hồi giáo Suleiman Pasha

- Nhà thờ Hồi giáo Muhammad Ali (Mosque of Muhammad Ali): 
Nhà thờ nằm tại phía Tây của Khu Nam (Quartier Sud) và kề liền phía Tây của Nhà thờ Al-Nasir Muhammad, được xây dựng vào năm 1830 -1848, được cải tạo lại vào năm 1931- 1939.
Công trình được hình thành để tưởng niệm Tusun Pasha , con trai lớn của Muhammad Ali, qua đời vào năm 1816. Muhammad Ali (năm 1769 – 1849) là một thống đốc (Wāli) của Ai Cập và Sudan (dưới quyền cai quản của Đế quốc Ottoman), được mệnh danh là "Người sáng lập ra nước Ai Cập hiện đại". Triều đại Muhammad Ali đã cai trị Ai Cập và Sudan từ năm 1805 tới năm 1952.
Nhà thờ Hồi giáo Muhammad Ali dài 82m, rộng 52m, được thiết kế theo phong cách kiến trúc Ottoman, gồm hai khối: Khối công trình chính và Khối công trình bao quanh sân trong.
Khối công trình chính: Công trình có mặt bằng hình vuông, kích thước 41mx 41m, một mái vòm trung tâm đường kính 21m, được bao quanh bởi 4 vòm bán nguyệt lớn, 4 vòm bán nguyệt nhỏ và một mái vòm bên trên không gian cầu nguyện. Một góc của công trình đặt mộ của Muhammad Ali Pasha.
Khối công trình bao quanh sân trong: Được tạo bởi hàng cột bao quanh sân trong (Sahn). Giữa sân là đài phun nước nghi lễ (Hanefiyeh).
Giữa hai khối nhà là 2 tháp cầu nguyện (Minaret) với chiều cao đến 82m, tạo cho công trình có thể nhìn thấy từ mọi hướng tại thành phố Cairo.
Vật liệu xây dựng chính là đá vôi. Tại các tầng dưới và sân sau, tường được ốp bằng các tấm thạch cao (Alabaster) đến độ cao 11,3m. Các góc cầu nguyện (Mihrab) tại bức tường và không gian cầu nguyện (Prayer Recess) phía Đông Nam cao 3 tầng, được bao phủ bởi mái vòm hình bán nguyệt.  


Phối cảnh Nhà thờ Hồi giáo Muhammad Ali, bên trong Khu vực pháo đài (Citadel Area)


Nhà thờ Hồi giáo Muhammad Ali, Khu vực pháo đài (Citadel Area)



Sơ đồ mặt bằng Nhà thờ Hồi giáo Muhammad Ali 


Phối cảnh sân trong Nhà thờ Hồi giáo Muhammad Ali 


Không gian cầu nguyện và giảng đạo Nhà thờ Hồi giáo Muhammad Ali


Mái vòm bên trong không gian khối công chình chính Nhà thờ Hồi giáo Muhammad Ali

Thành cổ Fatimid tại Cairo (Fatimid Nucleus of Cairo);
Fatimid Caliphate là một vương triều Hồi giáo Ismaili Shia, trải qua một khu vực rộng lớn ở Bắc Phi, Biển Đỏ tại phía Đông sang Đại Tây Dương tại phía Tây. Năm 969, vương triều này chinh phục Ai Cập và biến thành phố Cairo là thủ đô, hình thành Nhà nước Fatimid Ai Cập (Fatimid Egypt, năm 969 -1171).
Thành phố cổ Cairo của vường triều Fatimid còn có tên là al-Qahira, được bao bọc bởi các bức tường bằng đá vào cuối thế kỷ 11, theo yêu cầu của đức vương Badr al-Jamali (1074-1094). Dọc theo các bức tường thành có 3 cổng ra vào còn tồn tại, mỗi cửa ra vào rộng khoảng 20m: Bab al-Futuh là một cổng tại bức tường phía Bắc của thành phố cổ, được xây dựng vào năm 1087. Hai bên cổng là hai tháp tròn, được trang trí bằng các hình thực vật và hình học; Bab al-Nasr là cổng tại bức tường phía Bắc, gần với cổng Bab al-Futuh, được xây dựng vào năm 1807 với những tháp đá hình chữ nhật; Bab Zuwayla là cổng tại bức tường phía Nam, được xây dựng vào năm 1092. Hai tháp bên cổng có hình bán tròn. Các cổng được xây dựng với đặc điểm của kiến trúc Byzantine kết hợp với kiến trúc Hồi giáo phương Đông.
Các công trình xây dựng trong Thành cổ là sự kết hợp các yếu tố của kiến trúc phương Đông và phương Tây, kiến trúc Abbasid, Byzantine, kiến trúc cổ Ai Cập, kiến trúc Coptic (Kito giáo Ai Cập) và kiến trúc Bắc Phi truyền thống; Các công trình kiến trúc tại đây đã nối các phong cách kiến trúc Islamic Ai Cập (Islamic Egypt, năm 641- 696) với kiến trúc Mamluk Ai Cập (Mamluk Egypt, năm 1250 – 1517) vào thời kỳ Trung đại với nhiều đổi mới.
Tại đây có nhiều cung điện, nhà thờ Hồi giáo và các tòa nhà khác nhau. Giai đoạn trị vì của Abu Mansur Nizar al-Aziz Billah, vị vua thứ 5 (cai trị trong khoảng năm 975- 996) của triều đại Fatimid Ai Cập, được xem là giai đoạn xây dựng phong phú nhất. Một trong những công trình lịch sử nổi bật trong Thành cổ là Nhà thờ Hồi giáo Al – Azhar. 


Sơ đô thành phố cổ Cairo Fatimid, còn có tên là al-Qahira 

Cổng Bab al-Futuh, thành phố cổ Cairo Fatimid


Cổng Bab al-Nasr, thành phố cổ Cairo Fatimid


Cổng Bab Zuwayla, thành phố cổ Cairo Fatimid

- Nhà thờ Hồi giáo Al - Azhar (Mosque of Al - Azhar):
Nhà thờ Hồi giáo Al – Azhar được xây dựng vào năm 972, là một trong những nhà thờ Hồi giáo đầu tiên thành lập tại Cairo. Công trình mang phong cách kiến trúc Fatimid,có 5 tháp cầu nguyện, được xây dựng trên khu đất có diện tích 7800m2.
Với 35 học giả vào năm 989, đây dần trở thành trường đại học Hồi giáo lâu đời thứ hai trên thế giới sau trường đại học tổng hợp Al Karaouine tại Fez, Moroco (thành lập vào năm 859).
Đại học  Al – Azhar từ lâu đã được coi là tổ chức hàng đầu trong thế giới Hồi giáo để nghiên cứu về thần học Sunni và Hồi giáo, hoặc luật Hồi giáo.
Kiến trúc của Nhà thờ Al – Azhar gắn liền với lịch sử Cairo.
Cấu trúc ban đầu của công trình gồm hai khối: Khối công trình chính (Main Liwan) dài 85m, rộng 69m với các hàng cột đỡ mái vòm và không gian cầu nguyện (Old Mihrab); Khối công trình bao quanh sân trong (Main Court/ Sahn). Trục chính của công trình theo hướng Tây Bắc – Đông Nam.
Theo thời gian, công trình mở rộng thêm cả 4 phía: Về phía Bắc và phía Nam thêm khối các phòng cho sinh viên (Students Rooms) và sân hành lễ (Court of Ablutions); phía Tây là khối thư viện (Library) và khối học tập, hội họp (El Taibarsiya Medrese). Khối chính cũng được mở rộng thêm về phía Đông và tạo thành bức tường và không gian cầu nguyện mới (New Mihrab).
Trong Nhà thờ có nhiều hầm mộ. Các bức tường với hốc cầu nguyện (Mihrab) được trang trí hình học đa màu sắc. Đỉnh của hốc cầu nguyện là mái vòm. Các tháp giáo đường (Minaret) của Nhà thờ được xây dựng lại nhiều lần. 


Phối cảnh tổng thể Nhà thờ Hồi giáo Al – Azhar 


Mặt bằng Nhà thờ Hồi giáo Al – Azhar 

Khu vực sân trong, Nhà thờ Hồi giáo Al – Azhar 


Nội thất khu vực cầu nguyện và giảng đạo Nhà thờ Hồi giáo Al – Azhar 


Nội thất không gian cầu nguyện Nhà thờ Hồi giáo Al – Azhar 


Trang trí dạng Muqarnas (là một cấu trúc trang trí mặt dưới mái vòm, dạng tế bào, tương tự như tổ ong, buông xuống như nhũ đá, làm bằng gạch, đá, vữa hoặc gỗ bọc bằng gốm hoặc thạch cao) tại 
Nhà thờ Hồi giáo Al – Azhar .

Khu vực lăng mộ Al-Imam ash-Shaf'i (Al-Imam ash-Shaf'i Necropolis/ Mausoleum of Imam al-Shafi'i ), ký hiệu 89-003, diện tích 12,79 ha;
Lăng mộ của Al-Imam ash-Shaf'i là lăng mộ dành cho Al-Shafi'I (8/767- 19/1/820), là một trong những vị thánh Hồi giáo vĩ đại. Ông đến Cairo vào năm 813, là học giả Hồi giáo, giảng đạo tại Nhà thờ Hồi giáo Amr ibn al-As cho đến khi qua đời. Năm 1176, Sultan Ayyubid đã xây dựng lăng mộ cho ông. Lăng mộ nằm tại đường Imam Shafi'i tại nghĩa trang (City of the Dead) thành phố Cairo. Quan tài bằng gỗ của ông được trang trí các hình hình học Hồi giáo, chữ viết của các câu Kinh Koran và miêu tả cuộc đời của Shafi'i.
Vào năm 1211, Sultan Ayyubid đã xây dựng một ngôi nhà với mái vòm bảo phủ lên toàn bộ ngôi mộ của Shafi'I và một số ngôi mộ hoàng gia khác, tạo cho công trình trở thành một trong những lăng mộ lớn nhất tại Ai Cập thời bấy giờ. Mái vòm của công trình bằng gỗ, kết hợp với các trang trí dạng Muqarnas nhiều màu. Năm 1489, 1772, công trình được trang trí bổ sung bên trong. 


Sơ đồ Khu vực lăng mộ Al-Imam ash-Shaf'i , ký hiệu 89-003 và Khu vực lăng mộ As-Sayyidah Nafisah, ký hiệu 89-004,


Nghĩa trang cổ thành phố Cairo (City of the Dead)


Phối cảnh lăng mộ Al-Imam ash-Shaf'i

Khu vực lăng mộ As-Sayyidah Nafisah (Necropolis As-Sayyidah Nafisah/ Mausoleum of Sayyidah Nafisah), ký hiệu 89-004, diện tích 83,8 ha
Sayyidah Nafisah bint Al-Hasan là một phụ nữ, học giả Hồi giáo (672- 854). Sau khi bà mất, vào năm 1133, người ta đã xây dựng trùm lên trên mộ của bà một nhà thờ (Mashhad of Sayyida Ruqayya) để tưởng niệm. Nhà thờ được thiết kế theo phong cách kiến trúc của vương triều Fatimid Ai Cập. 

Phối cảnh lăng mộ As-Sayyidah Nafisah

Khu vực lăng mộ Qecitbay (Qecitbay Necropolis/ Mausoleum of Qaitbay), ký hiệu 89-005, diện tích 60,15 ha
Sultan Al-Ashraf Sayf ad-Din Qa'it Bay là vị vua của Ai Cập thời kỳ Mamluk Egypt, trị vì vào năm 1468 – 1496, là một trong những nhà bảo trợ tuyệt vời của nghệ thuật và kiến trúc.
Lăng mộ của ông nằm tại nghĩa trang (City of the Dead) thành phố Cairo, được xây dựng từ năm 1472 – 1474. Công trình là một tổ hợp lăng mộ và nhà thờ. Công trình nổi tiếng với kiến trúc và thiết kế phức tạp, gồm 9 tòa nhà, gồm tháp cầu nguyện, không gian cầu nguyện và lăng mộ. Đây là một trong những nhà thờ Hồi giáo với thiết kế mái vòm phức tạp. Lăng mộ của Sultan Qaitbay được làm bằng gỗ, khảm ngà.


Trang trí trên mái vòm của lăng mộ Qecitbay

Di sản Trung tâm lịch sử của thành phố Cairo, được đặc trưng bởi hàng trăm nhà thờ Hồi giáo, lăng mộ, tu viện (madrasas), biệt thự, trạm dừng chân (caravanserais) và pháo đài cổ; là minh chứng thể hiện sự chuyển đổi hệ thống đức tin, hoạt động của con người từ Thời kỳ Ai Cập Cổ đại, qua Thời kỳ Cổ điển, sang đến Thời kỳ Trung đại, có ý nghĩa nổi bật toàn cầu. 

Đặng Tú, Bộ môn KTCN, ĐHXD
Nguồn :
http://whc.unesco.org/en/list/89
https://en.wikipedia.org/wiki/Egypt
https://en.wikipedia.org/wiki/Cairo
https://en.wikipedia.org/wiki/Islamic_Cairo
https://en.wikipedia.org/wiki/Egypt_in_the_Middle_Ages
https://en.wikipedia.org/wiki/Fustat
https://en.wikipedia.org/wiki/Mosque_of_Amr_ibn_al-As
https://en.wikipedia.org/wiki/Al-Askar
https://en.wikipedia.org/wiki/Al-Qata%27i
https://en.wikipedia.org/wiki/Mosque_of_Ibn_Tulun
https://en.wikipedia.org/wiki/Cairo_Citadel
https://en.wikipedia.org/wiki/Al-Nasir_Muhammad_Mosque
https://en.wikipedia.org/wiki/Mosque_of_Muhammad_Ali
https://en.wikipedia.org/wiki/Sulayman_Pasha_Mosque
https://en.wikipedia.org/wiki/Fatimid_architecture
https://en.wikipedia.org/wiki/Al-Azhar_Mosque
https://en.wikipedia.org/wiki/Mausoleum_of_Imam_al-Shafi%27i
https://en.wikipedia.org/wiki/City_of_the_Dead_(Cairo)
 

Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Á và châu Đại Dương     

Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Âu

Danh sách và bài viết  về Di sản thế giới tại châu Mỹ

Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Phi