Thông tin chung:
Công trình: Các bức tranh trên đá tại Sierra de San Francisco (Rock Paintings of the Sierra de San Francisco)
Địa điểm: Thị trấn Mulegé, bang Baja California Sur, Mexico (N27 39 20.016 W112 54 57.996)
Thiết kế kiến trúc:
Quy mô: Diện tích Di sản 182600ha
Năm hình thành:
Giá trị: Di sản thế giới (1993; hạng mục i, iii)

Mexico phía Bắc giáp Hoa Kỳ, Nam và Tây giáp Thái Bình Dương, Đông Nam giáp Guatemala, Belize và biển Caribe, phía Đông là vịnh Mexico. Mexico có diện tích 1.964.375 km², dân số khoảng 120 triệu người (năm 2015), ngôn ngữ chính là Tây Ban Nha, thủ đô là thành phố Mexico. 
Năm 1521, Đế chế Tây Ban Nha chinh phục và chiếm đóng Mexico. 
Ngày 16/9/1810, Mexico tuyên bố độc lập từ Tây Ban Nha. 
Mexico ngày nay là một liên bang bao gồm 31 bang và một thực thể liên bang đặc biệt.

Sierra de San Francisco nằm trong Khu dự trữ sinh quyển El Vizcaíno (El Vizcaíno Biosphere Reserve). Khu dữ trữ sinh quyển được thành lập năm 1988, tại thành phố Mulegé thuộc bang Baja California Sur, trung tâm bán đảo Baja California giữa Thái Bình Dương và Vịnh California. Các đầm phá tại đây là khu vực sinh sống quan trọng của  các động vật có vú, chim biển tại Mexico và Bắc Thái Bình Dương. Năm 1993, Khu bảo tồn cá voi của Khu dự trữ sinh quyển El Vizcaíno (Whale Sanctuary of El Vizcaino) với diện tích khoảng 369,631 ha, được UNESCO công nhận là Di sản thiên nhiên thế giới (theo tiêu chí x).


Bản đồ Mexico, vị trí bang Baja California Sur và thành phố La Paz thủ phủ bang

Sơ đồ Khu dự trữ sinh quyển El Vizcaíno, Baja California Sur, Mexico

Khu dự trữ sinh quyển El Vizcaíno rộng 24930km2, là nơi cư trú của người Cochimi (hoặc Guachimis) từ cách đây hơn mười một nghìn năm trước. Ngoài ra, đây cũng có thể là nơi sinh sống của những người du cư đến từ phía Bắc của lục địa Mỹ và những người du mục sống trong các hạng động tại dãy núi Sierra San Francisco. 
Người Cochimí là những người thợ săn, không sản xuất nông nghiệp hoặc khai mỏ. Văn hoá vật chất của người Cochimí nói chung là đơn giản, phù hợp với môi trường khô cằn và lối sống di động của họ. Mức cao nhất của tổ chức xã hội là cộng đồng tự trị địa phương. 

Từ khoảng năm 100 trước công nguyên đến 1300 sau Công nguyên, những người sống trong Khu dự trữ sinh quyển El Vizcaíno đã biến mất và để lại một trong những bộ sưu tập nổi bật nhất trên thế giới về các bức tranh trên đá (Rock Paintings). 
Các bức tranh trên đá tại Sierra de San Francisco được phát hiện vào thế kỷ 18, bởi nhà truyền giáo dòng Tên José Mariano Rotea (người Mexico, 1732-1799).
Những bức tranh có kích thước lớn (Great Murals) tại đây được đánh giá là ngoạn mục nhất và được bảo tồn tốt nhất, trở thành một trong những địa điểm nghệ thuật tranh đá tiền sử lớn nhất thế giới.
Tại Sierra de San Francisco đã phát hiện được hàng trăm hang đá với hàng ngàn bức tranh vẽ trên đá, miêu tả con người, động vật biển và trên cạn, minh họa mối quan hệ giữa con người và môi trường, bằng màu đỏ, đen, trắng và vàng. Các bức tranh xuất hiện cả trên tường, vòm hang đá, tại hai bên các khe đá khó tiếp cận.

Các bức tranh trên đá tại Sierra de San Francisco được UNESCO tôn vinh là Di sản thế giới với các tiêu chí: 

Tiêu chí (i): Nghệ thuật tranh đá của vùng Sierra de San Francisco ở Baja California Sur là một trong những điểm nổi bật nhất của nghệ thuật tranh đá tiền sử trên thế giới và là một tuyệt tác về tài năng sáng tạo của con người.

Tiêu chí (iii ): Khu phức hợp Sierra de San Francisco là một bằng chứng độc đáo cho một truyền thống văn hóa,  về sự tồn tại mạnh mẽ của con người trong vùng khí hậu khắc nghiệt của bán đảo Baja California, sau đó đã biến mất nhanh chóng khi tiếp xúc với người định cư đến từ Châu Âu vì nhiều nguyên nhân. 


Sơ đồ phạm vi Khu vực Di sản Các bức tranh trên đá tại Sierra de San Francisco, thị trấn Mulege, bang Baja California Sur, Mexico 

Phần lõi của Khu vực Di sản nằm trong Khu dự trữ sinh quyển El Vizcaíno, có diện tích khoảng 182600ha với hơn 400 địa điểm, trong đó quan trọng nhất là 250 địa điểm thuộc dãy núi Sierra de San Francisco, nằm gần thành phố Mulege.
Hiện tại đây có một số cư dân sinh sống, chia thành 4 khu vực chính: Guadalupe, nằm tại độ cao 1120m so với mực nước biển; San Gregorio, cao 784m so với mực nước biển; Santa Teresa, cao 587m so với mực nước biển; Cerritos, cao 10m so với mực nước biển.

Khu vực Di sản nằm trên vùng núi, là tàn dư của lớp tầng trên do núi lửa Tres Vírgenes phun trào, có độ cao khoảng 10 đến 1120m so với mực nước biển. Quá trình xói mòn đã tạo ra các bức tường đá núi lửa rắn chắc thu hút người dân bản địa thể hiện nghệ thuật của họ.

Khu vực Di sản bao gồm 3 loại địa điểm nghệ thuật đá: Địa điểm các tranh vẽ trên đá (Rock Paintings Sites); Địa điểm điêu khắc trên đá (Rock Engraving Sites); Địa đểm gồm cả tranh vẽ trên đá và điêu khắc trên đá (Rock Paintings Sites & Rock Engraving Sites).

Các bức tranh có kích thước rất lớn (Great Murals), cao đến 5m, cách mặt đất 8m, có nhiều tranh kích thước còn lớn hơn. Theo truyền thuyết của dân bản địa Cochimí, thì những người khổng lồ là tác giả của các bức tranh lớn này, trước khi người Cochimí đến đây. 
Nhiều chuyên gia cho rằng, những bức tranh đá tại đây có ý nghĩa liên quan đến phép thuật săn bắn, chiến tranh, kiểm soát thời tiết, các hoạt động tôn giáo hay thờ cúng tổ tiên của người bản địa.  
Những động vật xuất hiện trong tranh, điêu khắc đá gồm: hươu, cừu, thỏ, báo, rắn, cá mập, cá voi, rùa, cá và chim. Ngoài ra tại đây còn có các hình vẽ trừu tượng khác nhau. Tại đây, cũng có các hình vẽ con người, dạng một màu hoặc có hai nửa màu đỏ và màu đen. Điều này đến nay vẫn còn là bí ẩn.
Các hình vẽ chủ yếu là các đường bao và bôi màu bên trong. Các hình không có chi tiết, mà chỉ có các sọc hoặc dải màu. Một số tranh được bố cục cố ý từ việc sắp xếp nhiều hình, nhưng có trường hợp các hình được vẽ riêng lẻ, không phụ thuộc vào các hình bên cạnh, hoặc thậm chí vẽ chồng lên nhau.
Màu sắc vẽ tranh được cho là lấy từ màu của đất đá (đỏ, trắng, vàng, hồng, cam, xanh lục) và tro than (đen). Màu của các bức tranh có thể là đơn sắc hoặc nhiều màu. Màu đỏ và đen là những màu được sử dụng thường xuyên nhất, nhưng màu trắng, vàng, hồng…cũng xuất hiện. Màu được trộn với nước, và dụng cụ vẽ bằng sợi của cây agaves. Do khí hậu khô mà các bức tranh này tồn tài đến ngàn năm.

Một số các bức tranh trên đá tiêu biểu:

Các bức tranh vẽ tại khu vực hang Sierra de Guadalupe 
Các bức tranh tại khu vực hang núi Sierra de Guadalupe có chứa số lượng lớn nhất các địa điểm nghệ thuật đá cổ thời tiền sử trong Khu vực Di sản. Tại đây có nhiều bức tranh kích thước lớn (Great Murals).
Bức tranh đá mang tên “Trinidad Deer” là một trong những bức tranh tiền sử vẽ hươu được bảo tồn tốt nhất tại Mexico. Ngoài ra, trong các bức tranh còn miêu tả hình ảnh về các pháp sư, cá (bao gồm cả hình vẽ bộ xương cá duy nhất trong bang), các sinh vật biển khác….


Bức tranh miêu tả con nai chết và pháp sư tại Sierra de Guadalupe, thị trấn Mulege, bang Baja California Sur, Mexico 


Hình vẽ con nai (Trinidad Deer) trên tường đá tại Sierra de Guadalupe, thị trấn Mulege, bang Baja California Sur, Mexico 

Các bức tranh vẽ tại khu vực hang Serpent 
Tại khu vực hang Serpent (Cave of the Serpent – Hang con rắn) nằm ở Arroyo del Parral có một bức tranh tường kích thước lớn và được cho là bí ẩn nhất. Bức tranh nổi bật của hai con rắn khổng lồ với đầu hươu sơn màu nâu và đen (Hang được mang tên theo hình tượng này). Thân con rắn uốn lượn rất ấn tượng, xung quanh là hơn 60 hình tượng người một màu hoặc hai màu với tay ngắn, chân dài. Xen kẽ hình tượng người là một số động vật điển hình có tai lớn như thỏ, được cho là các động vật của thời bấy giờ, hiện đã biến mất (cũng như thổ dân) do thay đổi về điều kiện môi trường sống.
Tranh có chiều dài đến gần 8m với phong cách được cho là do một người vẽ, chắc chắn là người du mục. Người ta đang cố gắng kết nối các hình vẽ trong bức tranh với đức tin về cái chết, sự sống và các mùa trong năm…




Bức tranh rắn trong hang Serpent, tại Sierra de Guadalupe, thị trấn Mulege, bang Baja California Sur, Mexico 

Các bức tranh vẽ tại khu vực hang Cueva Pintada  
Cueva Pintada có nghĩa là hang có các bức tranh đá, nằm tại khu vực hẻm núi Santa Teresa. Hang đá dài khoảng 150m, sâu 12m, chứa hàng trăm bức tranh đá. Đây là một trong những địa điểm có các bức tranh đá tuyệt vời nhất của Khu vực Di sản. Trong các bức tranh miêu tả động vật trên cạn như nai, cừu, thỏ; động vật biển như cá, cá voi, sư tử biển và cả người với màu chủ yếu là đỏ và đen.




Các bức tranh đá trên vách và vòm hang tại Cueva Pintada, tại Sierra de Guadalupe, thị trấn Mulege, bang Baja California Sur, Mexico 

Các bức tranh vẽ tại khu vực hang Cueva de las Flechas
Cueva de las Flechas nằm tại khu vực hẻm núi Santa Teresa. Trong tranh miêu tả hình tượng người bị đâm bởi các mũi tên, như một biểu tượng miêu tả hành động của chiến tranh hoặc tranh chấp lãnh thổ giữa các nhóm địa phương hoặc là biểu tượng ẩn dụ về cái chết.


Bức tranh đá tại Cueva de las Flechas, tại Sierra de Guadalupe, thị trấn Mulege, bang Baja California Sur, Mexico 

Ngoài ra, trong Khu vực Di sản còn có các địa điểm tranh đá quan trọng: Cueva del Batequì, Cueva de la Navidad, Cerro de Santa Marta, Cueva de la Soledad, Grutas del Brinco...


Bức tranh đá tại Cueva del Batequì, tại Sierra de Guadalupe, thị trấn Mulege, bang Baja California Sur, Mexico 


Tranh đá tại Cueva de la Navidad, tại Sierra de Guadalupe, thị trấn Mulege, bang Baja California Sur, Mexico 


Tranh đá tại Cueva de la Soledad, tại Sierra de Guadalupe, thị trấn Mulege, bang Baja California Sur, Mexico 


Tranh đá tại Grutas del Brinco, tại Sierra de Guadalupe, thị trấn Mulege, bang Baja California Sur, Mexico 

Di sản Các bức tranh trên đá tại Sierra de San Francisco, thành phố Mulegé, bang Baja California Sur, Mexico hiện tiếp tục được nghiên cứu khám phá.

Đặng Tú, Bộ môn KTCN, ĐHXD
Nguồn : 
http://whc.unesco.org/en/list/714
http://whc.unesco.org/en/list/554
https://en.wikipedia.org/wiki/Mexico
https://es.wikipedia.org/wiki/Baja_California_Sur
https://en.wikipedia.org/wiki/Mulegé
https://en.wikipedia.org/wiki/Rock_Paintings_of_Sierra_de_San_Francisco
https://en.wikipedia.org/wiki/Great_Mural_Rock_Art,_Baja_California
https://en.wikipedia.org/wiki/Sierra_de_San_Francisco
https://en.wikipedia.org/wiki/Cochimí_people
https://en.wikipedia.org/wiki/El_Vizcaíno_Biosphere_Reserve
https://en.wikipedia.org/wiki/Sierra_de_Guadalupe_cave_paintings
http://www.bradshawfoundation.com/baja/gallery/index.php
 

Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Á và châu Đại Dương     

Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Âu

Danh sách và bài viết  về Di sản thế giới tại châu Mỹ

Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Phi