Thông tin chung:
Công trình: Cảnh quan công nghiệp tại Fray Bentos (Fray Bentos Industrial Landscape)
Địa điểm: Rio Negro, Uruguay (S33 7 4 W58 19 54)
Thiết kế kiến trúc:
Quy mô: Diện tích khu vực Di sản 273,8 ha; Vùng đệm 2127,7 ha
Năm thành lập: 1859
Giá trị: Di sản thế giới (2015; hạng mục ii, iv)

Uruguay là một quốc gia ở khu vực đông nam của Nam Mỹ; giáp Argentina về phía tây và tây nam, Brazil ở phía bắc và phía đông, sông Río de la Plata (River Plate) ở phía nam và Đại Tây Dương ở phía đông nam.
Uruguay là nơi sinh sống của khoảng 3,51 triệu người (năm 2019); thủ đô và thành phố lớn nhất, Montevideo. 
Với diện tích khoảng 176.000 km2, về mặt địa lý, Uruguay là quốc gia nhỏ thứ hai ở Nam Mỹ, sau Suriname.
Ngôn ngữ chính là tiếng Tây Ban Nha; 57% dân số theo Cơ đốc giáo.
Uruguay là nơi sinh sống của người Charrúa trong khoảng 4.000 năm trước đây.

Uruguay bị người châu Âu đô hộ tương đối muộn so với các nước láng giềng.
Người Bồ Đào Nha, những người châu Âu đầu tiên đến đây vào năm 1512, thành lập thành phố Colónia do Sacramento, tại tây Nam Uruguay vào năm 1680.
Người Tây Ban Nha đến đây vào năm 1516. Cuộc kháng chiến chống xâm lược quyết liệt của các dân tộc bản địa và đây cũng là vùng đất không có khoáng sản vàng bạc đã hạn chế khát vọng xâm chiếm Uruguay trong thế kỷ 16 và 17 của người Tây Ban Nha.
Khu định cư lâu dài đầu tiên của Tây Ban Nha được thành lập vào năm 1624 tại thị trấn Soriano phía Tây Uruguay. Năm 1669–71, người Bồ Đào Nha xây dựng một pháo đài tại thị trấn Colonia del Sacramento phía Tây Nam Uruguay.
Vào đầu thế kỷ 18, người Tây Ban Nha xây dựng thành phố Montevideo, như một trung tâm thương mại lớn của khu vực.
Uruguay giành được độc lập từ năm 1811 đến năm 1828, sau cuộc tranh đấu bốn bên, giữa Bồ Đào Nha và Tây Ban Nha, sau đó là Argentina và Brazil, song chịu ảnh hưởng và sự can thiệp của nước ngoài trong suốt thế kỷ 19.


Bản đồ Uruguay và vị trí tỉnh Rio Negro tại phía Tây Uruguay

Thành phố Fray Bentos, là thành phố cảng thủ phủ của tỉnh Rio Negro. Tại đây có một cụm công nghiệp được xây dựng vào năm 1859, là nơi thu gom chế biến gia súc tại vùng thảo nguyên rộng lớn xung quanh. 
Cụm công nghiệp bao gồm nhà máy chế biến thịt với các tòa nhà và trang thiết bị sản xuất công nghiệp của Công ty Extract Liebig, thể hiện toàn bộ quá trình chế biến sản phẩm thịt, từ khâu thu gom, chế biến, đóng gói, bảo quản lạnh, đông lạnh và thị trường hóa. Nhà máy cung cấp cho thị trường châu Âu sản phẩm chế biến từ thịt bò, thịt bò muối đóng hộp từ năm 1865, và thịt đông lạnh từ năm 1924. Những năm sau này, Công ty Extract Liebig đa dạng hóa thêm các món súp, thịt viên và trái cây đóng hộp. Vào thời hoàng kim, năm 1934, nhà máy đã xuất khẩu được 16 triệu hộp thịt bò đến châu Âu; sử dụng đến hơn 5000 lao động để có thể chế biến được 400 con bò mỗi giờ.
Ngoài nhà máy, trong Cụm công nghiệp còn có các công trình nhà ở cho người lao động và các công trình dịch vụ công cộng kèm theo, tạo thành một cộng đồng công nghiệp và cảnh quan mới – Cảnh quan công nghiệp tại phía tây thành phố Fray Bentos.
Năm 1979, sau 117 năm thành lập, nhà máy đóng cửa, một phần trong khu vực được bảo tồn, một phần được tái phát triển cho các mục đích kinh tế, xã hội khác.

Cảnh quan công nghiệp tại Fray Bentos, Rio Negro, Uruguay được UNESCO tôn vinh là Di sản thế giới (năm 2015) với tiêu chí: 

Tiêu chí (ii): Cảnh quan công nghiệp tại Fray Bentos là bằng chứng về sự trao đổi các giá trị con người giữa xã hội công nghiệp châu Âu (công nghệ chế biến thực phẩm theo kiểu công nghiệp) và xã hội nông nghiệp Nam Mỹ vào thế kỷ 19 và 20, đồng thời cũng phản ánh sự thay đổi về kinh tế, xã hội và văn hóa của cả hai nơi trong thời gian đó. Sự tiếp thu công nghệ mới đã cho phép nơi đây sản xuất và xuất khẩu thịt đóng hộp và đông lạnh trên quy mô toàn cầu và là nơi làm việc của đông đảo những người nhập cư đến từ 55 quốc gia.  

Tiêu chí (iv): Tổ hợp đồng cỏ, cơ sở chăn nuôi gia súc, khu công nghiệp, cơ sở hạ tầng kỹ thuật, cảng, cơ sở dân dụng, hành lang xanh nối sông và khu vực nông nghiệp với thành phố Fray Bentos là một trong những ví dụ  về quá trình công nghiệp hóa đầu thế kỷ 20.


Phạm vi Di sản Cảnh quan công nghiệp tại Fray Bentos, Rio Negro, Uruguay


Phối cảnh tổng thể Cụm công nghiệp tại Fray Bentos, Rio Negro, Uruguay


Tàn tích nhà máy chế biến thịt tại Fray Bentos, Rio Negro, Uruguay


Các nhà xưởng, mái lợp tôn với các cửa mái 


Sản phẩm thịt đông lạnh của nhà máy chế biến thịt tại Fray Bentos, Rio Negro, Uruguay

Trong Khu vực Di sản, các tòa nhà công nghiệp hiện chỉ còn lại các tàn tích đan xen với các khối công trình tiếp tục được tái sử dụng.
Toàn bộ Khu vực Di sản được chia thành: Khu nhà máy chế biến thịt, Khu dân cư và Khu các công trình dịch vụ công cộng xen kẽ hai khu vực trên.

Khu nhà máy chế biến thịt
Khu nhà máy chế biến thịt nằm tập trung tại phía tây bắc Khu vực Di sản, sát cạnh bờ sông. Các hạng mục công trình chính trong khu vực gồm:
- Bảo tàng Cách mạng công nghiệp (Museo de la Revolucion Industral – trong sơ đồ hình vẽ ký hiệu 1): khai trương vào năm 2005, trên cơ sở tận dụng một tòa nhà công nghiệp cũ của nhà máy. Bảo tàng là nơi trưng bày các hiện vật, tư liệu thể hiện sự hình thành cuộc cách mạng công nghiệp ở Fray Bentos; Lịch sử phát triển Nhà máy chế biến thịt ; Thành phần quốc tịch của người lao động làm việc tại nhà máy… Ngoài việc hướng dẫn thăm quan, đây còn là nơi quản lý các công trình thuộc Khu vực Di sản.
- Phòng kỹ thuật, phát điện (Sala de Maquinas – Usian Electrica -2): Công trình nằm tiếp nối với khối Bảo tàng.
- Phân xưởng vỏ hộp (Lateria Mecanica - 3).
- Phân xưởng chế biến thịt (Extracto de Carne -4).
- Phân xưởng đóng hộp (Conservas -5).
- Nhà trưng bày, giới thiệu sản phẩm (Salon del Automovil -6).
- Nhà giặt là quần áo (Lavanderia -7).
- Nơi làm sạch gia súc (Lavando Ganado – 8).
- Phân xưởng giết mổ (Playa de Faenas -9).
- Kho, buồng lạnh (Camaras Frias -10): là khối công trình cao tầng (không có cửa sổ) nằm sát cạnh sông.
- Trạm cấp nước và máy bơm (Bomba de Incendo -11).
- Biệt thự Casa Grande (Casa Grande/"Big House" - 12): được xây dựng vào năm 1868, là biệt thự của kỹ sư chính của nhà máy, người Đức Georg Giebert. Công trình cao 1- 2 tầng, nằm tại phía nam của Nhà máy chế biến thịt, trên một gò cao, như một tháp canh bao quát cảnh quan xung quanh. Tòa nhà chia thành 3 khu vực chính: phòng ngủ, phòng khách tại tầng hai và khối phòng phục vụ tại tầng 1. Phía sau công trình là một vườn cây cảnh bố cục hình học với vòi phun nước kiểu châu Âu, kết hợp vườn cây ăn quả.
- Phòng thí nghiệm (Laboratorio -13). 
- Xưởng đóng gói hàng (Pintada – 14).
- Kho hàng (Graseria -15).
- Nhà nồi hơi (Sala de Caideras -16).
- Bể chứa và xử lý nước (Tanques de Auda, filtos y bombas – 17). 

Sơ đồ mặt bằng Nhà máy chế biến thịt, tại Fray Bentos, Rio Negro, Uruguay


Bảo tàng Cách mạng công nghiệp Fray Bentos, Rio Negro, Uruguay


Hiện vật trưng bày bên trong Bảo tàng Cách mạng công nghiệp Fray Bentos, Rio Negro, Uruguay


Biệt thự Casa Grande tại Fray Bentos, Rio Negro, Uruguay


Bên trong phân xưởng chế biến thịt, Nhà máy chế biến thịt tại Fray Bentos, Rio Negro, Uruguay


Bên trong phân xưởng sản xuất vỏ hộp, Nhà máy chế biến thịt tại Fray Bentos, Rio Negro, Uruguay


Bên trong phân xưởng giết, mổ gia súc, Nhà máy chế biến thịt tại Fray Bentos, Rio Negro, Uruguay


Buồng lạnh, Nhà máy chế biến thịt tại Fray Bentos, Rio Negro, Uruguay


Kho lạnh, Nhà máy chế biến thịt tại Fray Bentos, Rio Negro, Uruguay


Bên trong trạm cấp nước, Nhà máy chế biến thịt tại Fray Bentos, Rio Negro, Uruguay


Bên trong nhà nồi hơi, Nhà máy chế biến thịt tại Fray Bentos, Rio Negro, Uruguay

Khu dân cư Anglo
Khu dân cư bố trí tập trung tại phía đông của Nhà máy. Đây là nơi Công ty Extract Liebig xây dựng nhà ở cung cấp cho công nhân và nhân viên của họ từ năm 1887. Hiện tại, đây là nơi cư trú của gần 800 cư dân. Trong khu dân cư hiện có khoảng 250 ngôi nhà.


Phối cảnh một góc Khu dân cư Anglo tại Fray Bentos, Rio Negro, Uruguay

Khu công trình khác có liên quan
- Công viên tự nhiên (Corrales, Balanza Soc. Nat – 3): xưa kia đây là khu vực tiếp nhận gia súc. 
- Nhà kiểm dịch (Mess – 4).
- Bệnh viện (Viejo Hospital – 5): nằm đối diện với Nhà kiểm dịch.
- Câu lạc bộ bi sắt (Club Bochas Anglo - 6): được thành lập vào năm 1939, cung cấp cho người lao động cơ sở vật chất và kiến thức về môn thể thao này. 
- Câu lạc bộ golf (FB. Golf Club – 7).
- Chi nhánh ngân hàng (Fonda – 8).
- Trường học số 3 Escuela (Escuela N03 – 9): được Công ty Extract Liebig xây dựng vào năm 1884, dạy chữ cho trẻ em của các gia đình công nhân và những người lao động chưa biết chữ. Trường đóng cửa khi Nhà máy ngừng hoạt động vào năm 1979. Khi khu dân cư xung quanh được tái phát triển, nhà trường được mở cửa trở lại vào năm 1986 với khoảng 70 học sinh. Từ năm 1991, trường trở thành trung tâm dạy nghề, giáo dục âm nhạc, dạy máy tính và giáo dục thể chất với khoảng 120 học viên.
- Tòa nhà dịch vụ công cộng (Sociedad Recreativa La Estrella – 10): là công trình được xây dựng sớm nhất trong Khu vực Di sản, năm 1881. Đây được coi là nơi đã diễn ra nhiều sự kiện mang tính lịch sử của Cộng đồng công nghiệp tại Fray Bentos.
- Tượng đài (Monumento Extracto Carne – 11).
- Nhà trẻ (CAIF Bochas Anglo -12): được thành lập năm 1989, cung cấp dịch vụ chăm sóc trẻ từ 0- 48 tháng. Đây là một trong những tòa nhà lịch sử lâu đời nhất trong khu dân cư Anglo.
- Trung tâm thông tin (C.A.I.B.A – 13): được hình thành vào năm 2010, bao gồm thư viện, một phòng học, hai phòng máy tính... và là nơi sử dụng công nghệ máy tính cho trẻ em giải trí.
- Bệnh viện đa khoa Barrio Anglo (Policlinica Barrio Anglo - 14): là nơi chăm sóc sức khỏe cho tất cả người lao động trong nhà máy. Hiện tại, đây vẫn là trung tâm y tế chính của cộng đồng dân cư.
- Văn phòng liên bộ (Bộ Chăn nuôi, Bộ Nông nghiệp và Thủy sản MGAP – 15).
- Bờ sông Uruguay (Playa de los Ingleses -16). 

Sơ đồ mặt bằng các công trình dịch vụ công cộng dọc theo tuyến thăm quan tại Fray Bentos, Rio Negro, Uruguay


Câu lạc bộ chơi bi sắt (Club Bochas Anglo) tại Fray Bentos, Rio Negro, Uruguay


Trường học số 3 Escuela tại Fray Bentos, Rio Negro, Uruguay


Tòa nhà dịch vụ công cộng (Sociedad Recreativa La Estrella) tại Fray Bentos, Rio Negro, Uruguay


Tượng đài - biểu tượng của Cộng đồng công nghiệp tại Fray Bentos, Rio Negro, Uruguay


Trung tâm công nghệ thông tin - Trò chơi điện tử tại Fray Bentos, Rio Negro, Uruguay


Bệnh viện đa khoa Barrio Anglo tại Fray Bentos, Rio Negro, Uruguay


Cảng bên bờ sông Uruguay tại Fray Bentos, Rio Negro, Uruguay

Cảnh quan công nghiệp tại phía tây thành phố Fray Bentos, Uruguay với các quần thể chăn nuôi gia súc trên các đồng cỏ, cơ sở thu gom và chế biến thịt, thiết bị cảng, khu dân cư và các không gian xanh kết nối với sông, các khu vực sản xuất nông nghiệp…là một trong những ví dụ điển hình của phát triển công nghiệp vào đầu thế kỷ 20.

Đặng Tú, Bộ môn KTCN, ĐHXD
Nguồn :
http://whc.unesco.org/en/list/1464
https://en.wikipedia.org/wiki/Uruguay
https://en.wikipedia.org/wiki/Fray_Bentos
http://paisajefraybentos.com/pc/plano-general/
http://paisajefraybentos.com/pc/museo-de-sitio/

Xem video giới thiệu công trình tại đây

Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Á và châu Đại Dương     

Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Âu

Danh sách và bài viết  về Di sản thế giới tại châu Mỹ         

Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Phi