Thông tin chung:
Công trình: Liên hợp khai thác, tuyển than và sản xuất than cốc Zollverein ở Essen (Zollverein Coal Mine Industrial Complex in Essen)
Địa điểm: Essen, bang Nordrhein-Westfalen, Đức (N51 29 29 E7 2 46)
Quy mô:
Năm hình thành và dừng khai thác: 1847- 1993
Giá trị: Di sản thế giới (2001; hạng mục ii; iii)

Đức (Deutschland) là một quốc gia nằm tại miền Trung Tây Âu, có diện tích 357.021 km2, dân số khoảng 82 triệu người. Thủ đô là thành phố Berlin.
Từ thời Cổ đại, phần phía Bắc nước Đức đã có nhiều bộ tộc người Đức sinh sống. Theo thời gian, các bộ tộc Đức mở rộng về phía Nam. Vào những năm 100 sau Công nguyên, đã tồn tại một khu vực có tên là " Germania” tại phía Bắc miền trung châu Âu với đa số là người Đức.
Bắt đầu từ thế kỷ thứ 10, tại vùng lãnh thổ nước Đức đã dần hình thành một phần trung tâm của Đế quốc La Mã Thần thánh hay Thánh chế La Mã (tiếng Latinh: Sacrum Romanum Imperium; tiếng Đức: Heiliges Römisches Reich; tiếng Ý: Sacro Romano Impero; tiếng Anh: Holy Roman Empire). 
Đây là một phức hợp lãnh thổ rộng lớn đa sắc tộc, trong đó chủ yếu là người Đức, tồn tại từ năm 962 – 1806. Tên của Đế quốc bắt nguồn từ yêu sách của Hoàng đế La Mã Đức vào thời Trung cổ, muốn tiếp tục truyền thống của Đế chế La Mã cổ và hợp pháp hóa quyền cai trị như là thánh ý của Thiên Chúa.
Vào thời kì thịnh vượng trong thế kỷ 12, Đế quốc La Mã Thần thánh bao trùm một vùng lãnh thổ rộng lớn, gồm  nước Đức, Áo, Thụy Sĩ, miền Đông nước Pháp, Bỉ, Hà Lan, miền Tây Ba Lan, Cộng hòa Séc và Ý hiện nay.
Vào thế kỷ 15 – 16, Đế quốc này trở thành Đế quốc La Mã Thần Thánh Dân tộc Đức (Heiliges Römisches Reich Deutscher Nationen).
Đế quốc La Mã Thần thánh là một dạng siêu quốc gia. Quyền lực cai trị của Đế quốc không nằm hoàn toàn trong tay Hoàng đế hay Hội đồng hầu tước (Kurfürst/Prince-Elector- những người trong Hội đồng bầu ra Hoàng đế của Đế quốc), mà còn nằm trong tay các lãnh chúa (với các tước hiệu như quốc vương, phó vương, công tước, hầu tước, bá tước, tử tước, nam tước…được thừa kế, cai trị các công quốc hay các vùng lãnh thổ nhỏ, to khác nhau. Trong một số giai đoạn, Hoàng đế La Mã Thần thánh còn kiêm nhiệm vai trò Đại công tước Áo, Quốc vương của Bohemia và Hungary).
Đế quốc La Mã Thần Thánh Dân tộc Đức tan vỡ khi Hoàng đế Franz II (1792-1806) từ bỏ Đế miện vào ngày 6/8/1806 để trở thành Hoàng đế của Đế quốc Áo.
Dưới triều đại của các dòng họ Habsburg (nắm quyền từ năm 1276 đến năm 1918), thủ đô của Đế chế là thành phố Viên (thủ đô của nước Áo hiện nay).
Trong thế kỷ 16, các vùng phía Bắc nước Đức đã trở thành trung tâm của Cải cách Tin lành, được khởi xướng bởi nhà thần học người Đức Martin Luther (10/11/1483 – 18/2/1546).
Sau sự sụp đổ của Đế chế La Mã Thần Thánh Dân tộc Đức, năm 1815, Liên bang Đức được thành lập. Năm 1871, Đức trở thành một quốc gia trong Đế quốc Đức - Phổ (Phổ - Preußen, là một quốc gia trong lịch sử Cận đại phát sinh từ vùng Brandenburg, một lãnh thổ trong suốt nhiều thế kỉ đã có ảnh hưởng lớn đến lịch sử nước Đức và châu Âu, đóng vai trò quan trọng trong lịch sử thế giới. Kinh đô cuối cùng của vương quốc Phổ là Berlin).
Sau Chiến tranh thế giới thứ nhất và Cách mạng Đức 1918-1919, Đế quốc Đức - Phổ bị thay thế bằng Cộng hòa Weimar theo chế độ nghị viện. Chế độ độc tài Quốc xã được hình thành vào năm 1933, dẫn tới Chiến tranh thế giới thứ hai và nạn diệt chủng.
Sau giai đoạn Đồng Minh chiếm đóng, nước Đức phân thành Đông Đức và Tây Đức.
Ngày 3/10/1990, Đức tái thống nhất.
Đức hiện được chia thành 16 bang.


Bản đồ nước Đức và vị trí thành phố Essen, bang Nordrhein-Westfalen, phía tây nước Đức

Liên hợp khai thác, tuyển than và sản xuất than cốc Zollverein nằm tại thành phố Essen, bang North Rhine-Westphalia, Đức.
Các mỏ than đầu tiên được thành lập vào năm 1847. Việc khai thác mỏ và tuyển than diễn ra từ năm 1851 đến 1986. Khu vực chế biến than cốc được thành lập vào năm 1857, đóng cửa vào năm 1993.
Liên hợp sản xuất công nghiệp than tại Zollverein ở Essen là một tổ hợp công nghiệp khai khoáng hàng đầu châu Âu vào cuối thế kỷ 19 và 20, bao gồm các tòa nhà, thiết bị cho việc khai thác và tuyển than; sản xuất than cốc; mạng lưới giao thông vận tải, cũng như các gò phế thải, nhà ở của thợ mỏ, các công trình dịch vụ xã hội kèm theo.
Liên hợp khai thác, tuyển than và sản xuất than cốc Zollverein bao gồm 12 khu vực mỏ.
Khu Mỏ than Zollverein số 1; 2; 8 và 12 nằm tại Khu vực trung tâm của Liên hợp, tại phía đông bắc của Essen.
Khu mỏ than Zollverein 3; 7; 10 nằm tại phía đông Khu vực trung tâm.
Khu mỏ than  Zollverein 4; 5; 11 nằm tại phía bắc Khu vực trung tâm. 
Khu mỏ Zollverein 6; 9 nằm tại phía nam Khu vực trung tâm






Khu vực trung tâm của Liên hợp là Mỏ than Zollverein số 1; 2; 8; 12  và nhà máy luyện cốc, Essen, Đức

Quá trình hoạt động của Liên hợp khai thác, tuyển than và sản xuất than cốc Zollverein ở Essen

Giai đoạn 1847 -1890
Năm 1847, tại khu vực Katernberg (ngoại ô của Essen) đã phát hiện ra một mỏ than có trữ lượng lớn. Đây là cơ sở cho việc hình thành khu mỏ khai thác than Zollverein.
Vào năm 1890, 3 Mỏ than Zollverein 1; 2; 3 tại đây đã khai thác được khoảng 1 triệu tấn than, đứng đầu trong tất cả các mỏ than tại Đức. Từ năm 1857, tại khu vực Zollverein đã xây dụng cơ sở chế biến than cốc với các thiết bị luyện cốc hiện đại nhất thời bấy giờ.

Giai đoạn 1890 -1918
Vào thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20, khi ngành công nghiệp sản xuất thép tai vùng Ruhr phát triển mạnh mẽ,  khu vực mỏ đã được mở rộng.
Năm 1891-1899, Mỏ than Zollverein 4; 5; 6; 7; 8 và 9 đã được thành lập.
Vào năm 1914, Mỏ than Zollverein 10 và một nhà máy luyện than cốc mới được hình thành.
Vào trước Chiến thanh thế giới 1, các mỏ than tại đây đã khai thác được khoảng 2,5 triệu tấn.

Mặt bằng khu vực Mỏ than Zollverein 1, 2 và 8 tại Essen, Đức


Phối cảnh tàn tích khu vực Mỏ than Zollverein 1, 2 và 8 tại Essen, Đức


Bên trong công trình khu vực Mỏ than Zollverein 1, 2 và 8 tại Essen, Đức

Giai đoạn 1918 -1932
Năm 1917 tại đây hình thành thêm Mỏ than Zollverein 11 và dần đóng cửa các cơ sở luyện cốc với công nghệ cũ.
Năm 1928, Mỏ than Zollverein 12 được xây dựng.
Năm 1932, 12 mỏ than tại Zollverein đã khai thác sản lượng 12000 tấn/ngày tương đương với khoảng 3,6 triệu tấn/năm.

Giai đoạn 1932 -1968
Năm 1937, khu vực mỏ than Zollverein sử dụng đến 6900 lao động, sản lượng chủ yếu tại Mỏ than Zollverein  12. Các mỏ còn lại chỉ còn hoạt động ở mức độ thấp. Riêng việc luyện than cốc vẫn tiếp tục tại các Mỏ than Zollverein 1; 2 và 8 với khoảng 54 lò luyện cốc có sản lượng hàng năm lên đến 200.000 tấn.
Sau chiến tranh thế giới thứ 2, khu vực Zollverein được phục hồi, vào năm 1953 tiếp tục là khu mỏ than hàng đầu của Đức với cộng suất 2,4 triệu tấn. 
Năm 1957 -1961 tại khu vực Mỏ than Zollverein 1; 2; 8 và  12 đã xây dựng một nhà máy luyện than cốc mới với 192 lò luyện, công suất 5000 tấn than/ngày.
Năm 1967, trong 12 mỏ khai thác than, chỉ còn Mỏ than Zollverein 12 hoạt động cung cấp chính cho nhà máy luyện than cốc.


Mặt bằng Nhà máy luyện cốc, Liên hợp khai thác, tuyển than và sản xuất than cốc Zollverein, tại  Essen, Đức


Phối cảnh Nhà máy luyện cốc, Liên hợp khai thác, tuyển than và sản xuất than cốc Zollverein, tại  Essen, Đức






Phối cảnh góc Nhà máy luyện cốc Liên hợp khai thác, tuyển than và sản xuất than cốc Zollverein, tại  Essen, Đức.

Giai đoạn 1968 -1993
Mỏ than Zollverein 12 còn tiếp tục hoạt động cho đến năm 1983.và là mỏ than cuối cùng tại Essen. Riêng nhà máy luyện cốc còn tiếp tục hoạt động. Năm 1973, nhà máy mở rộng lên 304 lò, công suất 8000 tấn than cốc/ngày. Số lượng công nhân làm việc tại đây lên đến 1100 người. Ngoài than cốc, tại đây còn sản xuất các sản phẩm hóa chất phụ có liên quan đến công nghệ chế biến than cốc. Do khủng hoảng thép trong năm 1990, nhà máy ngừng hoạt động vào năm 1993.




Liên hợp khai thác, tuyển than và sản xuất than cốc Zollverein ở Essen hiện đang được bảo tồn, tôn tạo và tái phát triển.

Trong 12 khu vực mỏ tại Liên hợp khai thác, tuyển than và sản xuất than cốc Zollverein ở Essen, Mỏ than Zollverein 12 là một ví dụ quan trọng về ngành công nghiệp cơ bản của châu Âu có ý nghĩa kinh tế lớn trong thế kỷ 19 và 20. 
Mỏ than Zollverein 12 bao gồm các công trình hoàn chỉnh của một địa điểm khai thác than lịch sử: hầm lò, nhà máy luyện cốc, tuyến đường sắt, gò đống bãi thải, nhà ở của thợ mỏ và các cơ sở tiêu dùng và phúc lợi. 
Khu mỏ này đặc biệt đáng chú ý về chất lượng kiến ​​trúc cao của các tòa nhà được thiết kế theo Trào lưu Hiện đại (Modern Movement).
Mỏ than Zollverein 12 được tạo ra vào cuối giai đoạn biến động kinh tế và chính trị ở Đức; Về mặt thẩm mỹ thể hiện quá trình chuyển đổi từ Chủ nghĩa Biểu hiện (Expressionism) sang Chủ nghĩa Lập thể (Cubism) và Chủ nghĩa Công năng (Functionalism). 
Ngoài ra, Mỏ than Zollverein 12 còn thể hiện sự bùng nổ kinh tế ngắn ngủi giữa hai cuộc Thế chiến 1 và 2, đã đi vào lịch sử với tên gọi “Roaring Twenties” (Tuổi đôi mươi vàng/Golden Twenties gắn với sự tăng trưởng kinh tế, mở rộng các giá trị tự do trong xã hội và sáng tạo trong lĩnh vực nghệ thuật).

Mỏ than Zollverein trở thành một tượng đài lịch sử công nghiệp, phản ánh một thời đại, trong đó lần đầu tiên xuất hiện khái niệm toàn cầu hóa và sự phụ thuộc lẫn nhau trên toàn thế giới với các yếu tố kinh tế đóng vai trò quan trọng.

Liên hợp khai thác, tuyển than và sản xuất than cốc Zollverein ở Essen, bang Nordrhein-Westfalen, Đức được UNESCO tôn vinh là Di sản thế giới với tiêu chí: 

Tiêu chí (ii): Cụm công nghiệp Mỏ than Zollverein 12 là một di tích công nghiệp đặc biệt bởi các tòa nhà của mỏ  là ví dụ nổi bật về việc áp dụng khái niệm thiết kế của Trào lưu Hiện đại trong kiến ​​trúc gắn với bối cảnh công nghiệp hóa.  

Tiêu chí (iii): Công nghệ và các cấu trúc khác của Mỏ than Zollverein 12 đại diện cho một giai đoạn quan trọng trong sự phát triển của các ngành công nghiệp nặng truyền thống ở châu Âu, được củng cố thông qua sự phát triển song song và ứng dụng các thiết kế kiến ​​trúc của Phong trào Hiện đại với chất lượng vượt trội.

Mỏ than Zollverein 12, tại Essen, Đức

Mỏ than Zollverein 12 tại Essen, Đức được xây dựng vào năm 1928.
Ttrong thời điểm này, tại nước Đức xuất hiện Học phái Bauhaus, hoạt động trong khoảng thời gian 1919 -1933. Trường Bauhaus được thành lập bởi kiến trúc sư Walter Gropius (người Đức, 1883- 1969) ở Weimar vào năm 1919, với chức năng đào tạo nghệ thuật và thủ công mỹ nghệ, hay đào tạo mỹ thuật và nghệ thuật ứng dụng, đào tạo nghệ sỹ và nghệ nhân.

Quan điểm của Học phái Bauhaus là:
- Một giai đoạn mới của lịch sử đã bắt đầu – giai đoạn của nền kinh tế công nghiệp. Sáng tạo nghệ thuật, kiến trúc phải phản ánh thời đại mới này; Sản phẩm nghệ thuật, kiến trúc cũng như hàng tiêu dùng phải phù hợp với chức năng, giá rẻ và sản xuất hàng loạt.
- Nghệ thuật phải đáp ứng các nhu cầu của xã hội; Không phân biệt giữa hình thức và chức năng; Hình thức cần đơn giản, hợp lý; Có thể hòa hợp giữa các thiết kế mang tính cá nhân với việc sản xuất hàng loạt...
- Các nhà nghệ thuật được đào tạo phải có khả năng làm việc phù hợp với hoạt động công nghiệp. 

Các công trình trong Mỏ than Zollverein 12 được kiến ​​trúc sư Fritz Schupp (người Đức, 1896- 1974) và cộng sự Martin Kemmer (người Đức, 1894- 1945) thiết kế đầy sáng tạo theo ngôn ngữ đồ họa của học phái Bauhaus, tạo thành một nhóm công trình kết hợp hài hòa giữa hình thức kiến trúc và chức năng sử dụng.


Kiến ​​trúc sư Fritz Schupp 

Di sản Mỏ than Zollverein 12 tại Essen, Đức được biết đến rộng khắp qua hình tượng của Công trình tuyển than.
Tòa nhà được xây dựng vào năm 1932, theo phong cách Bauhaus với kết cấu cầu trục bằng thép, được coi là một kiệt tác kiến trúc - kỹ thuật và góp phần làm Mỏ than Zollverein 12 tại Essen, Đức trở thành mỏ than đẹp nhất thế giới.
Công trình đã trở thành nguyên mẫu cho các cơ sở khai thác than sau đó và là biểu tượng của ngành công nghiệp nặng Đức.
Ngày nay, Công trình tuyển than của Mỏ than Zollverein 12 trở thành bảo tàng Red Dot Design (Red Dot Design Museum) tại Essen.


Mặt bằng Công trình tuyển than Di sản Mỏ than Zollverein 12, Essen, Đức


Phối cảnh tổng thế Công trình tuyển than, Khu Mỏ than Zollverein 12, Essen, Đức


Công trình tuyển than, Khu Mỏ than Zollverein 12 - Biểu tượng của công nghiệp nặng nước Đức




Bên trong Công trình tuyển than Khu Mỏ than Zollverein 12 được thiết kế theo phong cách kiến trúc Bauhaus


Bên trong Công trình tuyển than tại Mỏ than Zollverein 12, Essen, Đức

Công trình nhà tuyển than tại Mỏ than Zollverein 12  trở thành Bảo tàng Ret Dot Design

Việc tôn vinh Mỏ than Zollverein 12 là Di sản thế giới đã khởi đầu cho việc tái phát triển toàn bộ Liên hợp khai thác, tuyển than và sản xuất than cốc Zollverein ở Essen, Đức. Hiện tại đây đã hình thành nhiều ý tưởng nhằm tôn tạo, bảo tồn và tái phát triển dành cho mục đích văn hóa, giải trí và du lịch: Một số công trình biến thành bảo tàng, trưng bày các hiện vật liên quan đến lịch sử phát triển công nghiệp khai khoáng; Một số không gian trong các cơ sở luyện than cốc được sử dụng làm không gian cho triễn lãm nghệ thuật đương đại, giải trí…

Đặng Tú, Bộ môn KTCN, ĐHXD
Nguồn :
http://whc.unesco.org/en/list/975
https://en.wikipedia.org/wiki/Germany
https://en.wikipedia.org/wiki/Golden_Twenties
https://en.wikipedia.org/wiki/Fritz_Schupp
https://de.wikipedia.org/wiki/Martin_Kremmer
https://en.wikipedia.org/wiki/Zollverein_Coal_Mine_Industrial_Complex
https://de.wikipedia.org/wiki/Zeche_Zollverein
http://www.route-industriekultur.de/themenrouten/02-industrielle-kulturlandschaft-zollverein/zeche-zollverein-schacht-128.html
https://de.wikipedia.org/wiki/Kokerei_Zollverein

Xem video giới thiệu công trình tại đây

Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Á và châu Đại Dương     

Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Âu

Danh sách và bài viết  về Di sản thế giới tại châu Mỹ         

Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Phi