Thông tin chung:
Công trình: Lăng mộ Thracia tại Sveshtari (Thracian Tomb of Sveshtari)
Địa điểm: Tỉnh Razgrad, Bulgaria (N43 40 0.012 E26 40 0.012)
Thiết kế kiến trúc:
Quy mô: Diện tích Di sản 647,6 ha
Năm xây dựng:
Giá trị: Di sản thế giới (1985; hạng mục i, iii)  

Bulgaria là một quốc gia ở Đông Nam Châu Âu, phía bắc giáp với Romania, phía tây giáp Serbia và North Macedonia, phía nam giáp Hy Lạp và Thổ Nhĩ Kỳ, phía đông Biển Đen.
Bulgaria có diện tích rộng 110.994 km2, dân số 6,95 triệu người (năm 2019). Thủ đô và thành phố lớn nhất là Sofia.
Vùng đất ngày nay thuộc Bulgaria đã có người định cư từ 6500 năm trước Công nguyên (TCN).
Vào thế kỷ thứ 6 đến thế kỷ thứ 3 TCN, khu vực này là chiến trường của người Thracia cổ đại, người Ba Tư (Persians), người Celt  và người Macedonia.
Đế chế La Mã (Roman Empire, tồn tại năm 27 TCN đến 467 sau Công nguyên) chinh phục vùng đất này vào năm 45 sau Công nguyên. 
Đế chế Đông La Mã (Byzantine Empire, tồn tại năm 395–1453) đã mất lãnh thổ này vào người Slav (Early Slavs).
Người Bulgars đã khuất phục người Slav và thành lập Đế chế Bulgaria đầu tiên (First Bulgarian Empire, tồn tại năm 681–1018) vào năm 681. Đế chế này thống trị hầu hết vùng Balkan và ảnh hưởng đáng kể đến các nền văn hóa Slav bằng cách phát triển hệ thống chữ viết Cyrillic. 
Đến đầu thế kỷ 11, Hoàng đế Byzantine Basil II (trị vì năm 976- 1025) chinh phục Đế chế Bulgaria. Năm 1185, những người Bulgaria nổi dậy và thiết lập một Đế chế Bulgaria thứ hai (Second Bulgarian Empire, tồn tại năm 1185–1396). Đế chế này đạt đến đỉnh cao dưới thời hoàng đế Ivan Asen II của Bulgaria (trị vì năm 1218–1241); tan rã vào năm 1396 và chịu sự thống trị của Đế chế Ottoman Thổ Nhĩ Kỳ (Ottoman Empire, tồn tại năm 1299–1922) trong gần 5 thế kỷ.
Chiến tranh Nga - Thổ Nhĩ Kỳ vào năm 1877-1878 dẫn đến sự hình thành Nhà nước Bulgaria thứ ba, Công quốc Bulgaria (Principality of Bulgaria, tồn tại năm 1878–1908), lệ thuộc vào Đế chế Ottoman.
Năm 1908, Bulgaria tuyên bố độc lập.
Ngày nay, Bulgaria chia thành 27 tỉnh và 1 tỉnh thủ đô (Sofia-Grad). 


Bản đồ Bulgaria và vị trí tỉnh Razgrad


 Bản đồ Thrace cổ đại và các tỉnh xung quanh của đế chế Hy Lạp và La Mã  

Lăng mộ Thracia nằm cách 2,5km tại phía tây nam làng Sveshtari, thuộc tỉnh Razgrad, đông bắc Bungaria.
Lăng mộ được phát hiện và khai quật vào năm 1982, tại một gò đất thuộc Khu Bảo tồn Khảo cổ và Lịch sử Sboryanovo (Sboryanovo Historical and Archeological Reserve).
Khu Bảo tồn nằm dọc theo bờ sông Krapinets, giữa hai làng Malak Porovets và Sveshtari, thuộc thị trấn Isperih, thuộc tỉnh Razgrad. Đây là một khu phức hợp độc đáo của những khu định cư lâu đời, khu bảo tồn và nghĩa địa với hơn 140 địa điểm khảo cổ học từ các thời đại lịch sử khác nhau.
Khám phá đáng chú ý nhất trong Khu bảo tồn là Lăng mộ Sveshtari, khu bảo tồn và nghĩa địa của vua Thracia.  
Lăng mộ Sveshtari là mộ vua Dromichaetes, trị vì tiểu vương quốc của người Getae vào năm 300 – 280 TCN. Đây cũng là nơi chôn cất vợ vua Dromichaetes, là con gái vua Lysimachus (vua của người Thrace, trị vì năm 306- 281 TCN). 
Tiểu vương quốc của người Getae nằm trong liên bang của vương quốc Odrysian (Odrysian Kingdom, tồn tại vào năm 480 – 30 TCN). Đây là vương quốc của người Thracia, là một trong những vương triều lớn nhất, hùng mạnh nhất và là thực thể chính trị lớn đầu tiên tại vùng Balkan, Đông và Đông Nam châu Âu.  

Người Getae sinh sống tại khu vực xung quanh hạ nguồn sông Danube (miền bắc Bulgaria và miền nam Romania ngày nay) vào khoảng năm 300 TCN. Kinh đô của tiểu vương quốc là thành phố Helis (hiện nằm trong phạm vi của Khu Bảo tồn), được xây dựng vào cuối thế kỷ thứ 4 TCN với diện tích hơn 100 ha.
Trung tâm của kinh đô cổ có diện tích hơn 9ha, được bao quanh bởi những bức tường thành bằng đá dày 4m. Thành phố Helis không chỉ là một trung chính trị, văn hóa, tôn giáo, mà còn hoạt động như một trung tâm thương mại và sản xuất hùng mạnh cho đến khi suy tàn vào nửa sau của thế kỷ 3 TCN.
Kề liền trung tâm của kinh đô có 26 gò mộ lớn nhỏ khác nhau kéo dài đển 26km, trong đó có gò mộ của vua Dromichaetes.   

Vào năm 2012, các nhà khảo cổ đã phát hiện ra một kho báu quan trọng tại kinh đô cổ Helis của người Getae, gần nơi đặt Lăng mộ Thracia. Kho báu bao gồm nhẫn vàng mô tả hình phụ nữ và các nút vàng, Tại đây người ta còn phát hiện được một bộ sưu tập các bình gốm hai quai, đáy gần nhọn (Amphora) của người Hy Lạp – La Mã, bằng chứng cho mối liên kết giao thương của thành phố Helis  với nền văn minh Hy Lạp – La Mã.  Các cuộc khai quật đã phát hiện các khônng gian xưởng làm đồ gốm, xương, đồ sắt và vàng bạc để làm đồ trang sức. Một số ngôi nhà có bàn thờ. Một dòng chữ bằng tiếng Hy Lạp, dành riêng cho nữ thần Phosphoros đã được tìm thấy ở cổng phía nam của thành phố.


Kho báu trong kinh đô cổ Helis của người Getae, Khu Bảo tồn Khảo cổ và Lịch sử Sboryanovo, tỉnh Razgrad, Bungaria

Lăng mộ Thracia được xây dựng vào năm đầu tiên của thế kỷ thứ 3 TCN vào thời kỳ đầu Hy Lạp hóa (Hellenistic Period), thời kỳ bị ảnh hưởng của văn hóa Hy Lạp sau các cuộc chinh phục của Alexander Đại đế (vua của vương quốc Macedon Hy Lạp cổ đại, trị vì năm 336–323 TCN).
Việc xây dựng lăng mộ phản ánh các cấu trúc cơ bản của các tòa nhà tôn giáo của người Thracia. 
Trang trí kiến trúc của ngôi mộ được coi là độc đáo. Tại đây có 10 cột đỡ dầm có hình tượng người phụ nữ (Caryatids), tranh vẽ và các đồ trang trí trong không gian thờ cúng của hầm mộ. Những tượng người phụ nữ tại đây là những ví dụ duy nhất về loại này được tìm thấy cho đến nay ở vùng đất Thracia. 

Lăng mộ Thracia có thể coi là minh chứng đặc biệt về tiểu vương quốc Getae, thuộc vương triều Thracia. Một nền văn minh đã tiếp xúc với thế giới văn minh của người Hy Lạp và và thế giới thần thoại Hyperborean, tại vùng cực bắc địa cầu. 
Lăng mộ Thracian tại Sveshtari là một di tích cực kỳ hiếm và được bảo tồn rất tốt của kiến ​​trúc lăng mộ Thracian, chứa đựng những yếu tố đáng chú ý về chất lượng và phong cách điêu khắc, hội họa. Lăng mộ là minh chứng cho nghệ thuật bản địa, lấy cảm hứng từ nền văn minh Hy Lạp, một trường hợp hiếm hoi về một quá trình sáng tạo với những đặc điểm cụ thể và đã bị đứt quãng.   


Phối cảnh Lăng mộ Thracia tại Sveshtari, Bulgaria

Lăng mộ Thracia tại Sveshtari, tỉnh Razgrad, Bulgaria, được UNESCO tôn vinh là Di sản thế giới (năm 1985) với tiêu chí:  

Tiêu chí (i): Lăng mộ Thracian gần Sveshtari là một thành tựu nghệ thuật độc đáo, một tuyệt tác về tài năng sáng tạo của con người, thể hiện trước hết qua các cột đỡ dầm có hình tượng người phụ nữ (Caryatids) được bao bọc trong một trang phục (Chiton) có hình dáng như một búp lá cây lộn ngược (Palmette). Tượng ban đầu có thể được tô màu đất son, nâu, xanh lam, đỏ, tím làm tăng thêm vẻ quyến rũ mê hoặc của một bố cục gợi lên hình ảnh của một dàn hợp xướng những người đưa tang đang thực hiện một nghi lễ nhảy múa huyền bí.  

Tiêu chí (iii): Ngôi mộ là minh chứng đặc biệt cho nền văn minh của dân tộc Getes, Thracia sống ở phía bắc Hemus (tên cổ của dãy núi Balkan), có liên hệ với thế giới Hy Lạp và Hyperborean theo các nhà địa lý cổ đại. Lăng mộ là một bằng chứng đáng chú ý, đại diện cho nghệ thuật bản địa lấy cảm hứng từ nền văn minh Hy Lạp cổ đại (Hellenism), là một trường hợp hiếm hoi về quá trình sáng tạo đã bị đứt quãng. Di tích này độc đáo trong phong cách trang trí kiến ​​trúc, thể hiện đặc điểm cụ thể các nghi thức tang lễ, hiện chỉ được tiết lộ dần qua các cuộc khai quật.

 
Sơ đồ phạm vi Di sản Lăng mộ Thracia tại Sveshtari, tỉnh Razgrad, Bulgaria


Tổng mặt bằng Di sản Lăng mộ Thracia tại Sveshtari, Bulgaria


Hình ảnh quá trình tôn tạo lại Di sản Lăng mộ Thracia tại Sveshtari, Bulgaria


Lối vào Lăng mộ Thracia tại Sveshtari, Bulgaria

Cấu trúc xây dựng
Ngôi mộ nằm trong lòng gò đất, có mặt bằng hình chữ L, một cạnh dài 6,2m, cạnh kia dài 6,5m. Bao quanh là bức tường đá dày khoảng 1m. Mộ có mặt bằng gồm 3 buồng, bố cục theo truyền thống của người Thracia. Mỗi buồng đều có mái riêng dạng vòm thùng.


Sơ đồ mặt bằng Lăng mộ Thracia tại Sveshtari, Bulgaria


Cấu trúc xây dựng Lăng mộ Thracia tại Sveshtari, Bulgaria


Phục dựng không gian lối vào Lăng mộ Thracia tại Sveshtari, Bulgaria

Buồng ngoài cùng là sảnh vào, có mặt bằng hình vuông, kích thước thông thủy 2,4m x 2,4m. Đây là nơi chứa đồ tế lễ cho người chết sử dụng ở thế giới bên kia. Sảnh vào được trang trí bằng các cột trụ với đầu cột theo kiểu Ionic của người Hy Lạp, phía trên lối vào sảnh là một tấm phù điêu hình đầu bó cách điệu, hoa thị và vòng hoa.

Cạnh đó là một buồng nhỏ, có mặt bằng hình vuông, kích thước thông thủy 1,9m x1,9m. Đây là nơi tùy táng những con ngựa yêu quý của vua. Tại đây người ta đã phát hiện được 5 bộ xương ngựa.

Buồng trung tâm hay buồng trong cùng, có mặt bằng hình vuông, kích thước 3,2m x 3,2 m. Đây là nơi đặt quan tài của vua và hoàng hậu. Bên trong quan tài vẫn còn một phần xương cốt. Buồng trung tâm được bao phủ bởi một mái vòm hình trụ. Mái vòm được đỡ bằng các cột có đầu cột theo kiểu Ionic. Bên cạnh một trong những chiếc giường là mặt tiền điêu khắc của một ngôi đền nhỏ, thể hiện nghi lễ phong thần của người đã khuất. Nghi thức phong thần cũng được trình bày bởi bức bích họa trên bức tường hình bán nguyệt dưới mái vòm của ngôi mộ. 

Ba buồng được ngăn cách với nhau bởi bức tường mỏng, dày 0,4m.
Lăng mộ được làm bằng khối đá vôi đánh bóng mịn.
Trong gò mộ còn tìm thấy dấu tích các hố tế lễ và lò sưởi, chứng tỏ nghi thức chôn cất phức tạp đã được thực hiện trong quá trình xây dựng lăng mộ.
Trang trí phong phú và kiến ​​trúc hoàn hảo của lăng mộ nhấn mạnh quyền lực chính trị của người cai trị được chôn cất trong lăng mộ.
Toàn bộ lăng mộ được phủ một lớp đất tạo thành gò mộ.
Mọi thứ làm bằng kim loại quý đều bị cướp phá từ thời Cổ đại. 


Trang trí trên cửa vào sảnh, Lăng mộ Thracia tại Sveshtari, Bulgaria






Bên trong buồng trung tâm Lăng mộ Thracia tại Sveshtari, Bulgaria


Bức tường trang trí giống mặt tiền của một ngôi đền phía trước mộ, phục vụ nghi lễ phong thần; Lăng mộ Thracia tại Sveshtari, Bulgaria

Các bức tượng và bích họa
Cách trang trí của phòng chôn cất đặc biệt thú vị, một sự pha trộn độc đáo giữa nghệ thuật và kiến  ​​trúc. 
Mái vòm lăng mộ thực tế nhỏ, nhưng các bức tranh vẫn còn rất nguyên vẹn. Những bức tranh này được thực hiện bởi người Thracians. Vào khoảng năm 2000 TCN, người Thracia đã xây dựng một nền văn minh bậc cao, thể hiện qua các di tích đồ gốm, đồ kim loại và hội họa. Họ đạt đến đỉnh cao của nền văn minh của họ vào thế kỷ 4 và 5 TCN, thống trị phần lớn của Balkans. 

Hầm mộ có cách trang trí vô cùng phong phú. 
Ba mặt của buồng trung tâm có các hàng cột. Giữa các hàng cột là 10 bức phù điêu, hình tượng người phụ nữ giơ hai tay đỡ dầm đỡ vòm (Caryatids). Tượng được tô màu đất son, nâu, xanh lam, đỏ, tím.
Trên bức tường cuối của hầm mộ là bức tranh miêu tả một đám rước tôn giáo và nghi thức phong thần. Thể hiện sự hóa thân của người cai trị đã chết, được nhận một vòng hoa vàng từ tay của một nữ thần mặc áo choàng dài, tiếp sau 4 tiên nữ.
Bốn màu cơ bản của các bức bích hoạ là đen, đỏ, vàng và trắng. Kỹ thuật vẽ tranh tường được thực hiện trên nền vữa thạch cao còn ướt (Fresco), qua đó bức bính họa trở thành một phần của lớp vữa trát tường, có thể tồn tại lâu dài theo thời gian.  


Khai triển các bức tường nội thất bên trong Lăng mộ Thracia tại Sveshtari, Bulgaria




Bức bính họa Lễ phong thần trên tường vòm, mặt sau buồng trung tâm, Lăng mộ Thracia tại Sveshtari, Bulgaria




Phù điêu 10 vũ nữ, buồng trung tâm, Lăng mộ Thracia tại Sveshtari, Bulgaria

Di sản Lăng mộ Thracia tại Sveshtari, tỉnh Razgrad, Bulgaria với cấu trúc xây dựng, phù điêu và bích họa độc đáo với tay nghề thủ công bậc cao của nghệ sĩ, đã trở thành niềm tự hào văn hóa của người Bungaria. Di sản và những phát hiện khảo cổ là những tư liệu bổ sung về nền văn hóa Thracia, một nền văn hóa còn ít được biết đến, không có chữ viết và rất ít hồ sơ lưu giữ về họ.  

Đặng Tú, Bộ môn KTCN, ĐHXD
Nguồn:
https://whc.unesco.org/en/list/359/
https://en.wikipedia.org/wiki/Bulgaria
https://en.wikipedia.org/wiki/Razgrad
https://en.wikipedia.org/wiki/Thrace
https://en.wikipedia.org/wiki/Thracians
https://en.wikipedia.org/wiki/Getae
https://en.wikipedia.org/wiki/Thracian_Tomb_of_Sveshtari
https://bulgariatravel.org/the-sboryanovo-historical-and-archeological-reserve/
http://sborianovo.com/en/objects/the-sveshtari-tomb-with-the-karyatids-11.htm

Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Á và châu Đại Dương     

Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Âu

Danh sách và bài viết  về Di sản thế giới tại châu Mỹ         

Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Phi