Tuần 37 - Ngày 20/04/2025
|
|
|
|
Thông tin định kỳ
|
|
|
Lịch sử Kiến trúc
Kỵ sĩ Madara, Shumen, Bulgaria |
19/02/2021 |

Thông tin chung:
Công trình: Kỵ sĩ Madara (Madara Rider)
Địa điểm: Làng Madara, tỉnh Shumen, Bulgaria (N43 17 60 E27 8 60)
Thiết kế kiến trúc:
Quy mô: Diện tích Di sản 1,2ha; diện tích vùng đệm 501,7ha
Năm xây dựng:
Giá trị: Di sản thế giới (1979; hạng mục ii, iii)
Bulgaria là một quốc gia ở Đông Nam Châu Âu, phía bắc giáp với Romania, phía tây giáp Serbia và North Macedonia, phía nam giáp Hy Lạp và Thổ Nhĩ Kỳ, phía đông Biển Đen.
Bulgaria có diện tích rộng 110.994 km2, dân số 6,95 triệu người (năm 2019).
Thủ đô và thành phố lớn nhất là Sofia.
Vùng đất ngày nay thuộc Bulgaria đã có người định cư từ 6500 năm trước Công nguyên.
Vào thế kỷ thứ 6 đến thế kỷ thứ 3 trước Công nguyên, khu vực này là chiến trường của người Thracia cổ đại, người Ba Tư (Persians), người Celt và người Macedonia.
Đế chế La Mã (Roman Empire, tồn tại năm 27 TCN đến 467 sau Công nguyên) chinh phục vùng đất này vào năm 45 sau Công nguyên.
Đế chế Đông La Mã (Byzantine Empire, tồn tại năm 395–1453) đã mất lãnh thổ này vào người Slav (Early Slavs).
Người Bulgars đã khuất phục người Slav và thành lập Đế chế Bulgaria đầu tiên (First Bulgarian Empire, tồn tại năm 681–1018) vào năm 681. Đế chế này thống trị hầu hết vùng Balkan và ảnh hưởng đáng kể đến các nền văn hóa Slav bằng cách phát triển hệ thống chữ viết Cyrillic.
Đến đầu thế kỷ 11, Hoàng đế Byzantine Basil II (trị vì năm 976- 1025) chinh phục Đế chế Bulgaria. Năm 1185, những người Bulgaria nổi dậy và thiết lập một Đế chế Bulgaria thứ hai (Second Bulgarian Empire, tồn tại năm 1185–1396), Đế chế này đạt đến đỉnh cao dưới thời Hoàng đế Ivan Asen II của Bulgaria (trị vì năm 1218–1241); tan rã vào năm 1396 và chịu sự thống trị của Đế chế Ottoman Thổ Nhĩ Kỳ (Ottoman Empire, tồn tại năm 1299–1922) trong gần 5 thế kỷ.
Chiến tranh Nga - Thổ Nhĩ Kỳ vào năm 1877-1878 dẫn đến sự hình thành Nhà nước Bulgaria thứ ba, Công quốc Bulgaria (Principality of Bulgaria, tồn tại năm 1878–1908), lệ thuộc vào Đế chế Ottoman.
Năm 1908, Bulgaria tuyên bố độc lập.
Ngày nay, Bulgaria chia thành 27 tỉnh và 1 tỉnh thủ đô (Sofia-Grad).

Bản đồ Bulgaria và vị trí tỉnh Shumen
Madara là một ngôi làng ở đông bắc Bulgaria, nằm cách thành phố Shumen 15 km về phía đông, ở chân phía tây cao nguyên Madara, tại cao độ 203m so với mực nước biển. Dân số khoảng 1300 người (năm 2008).
Madara nổi tiếng với Khu Bảo tồn Khảo cổ và Lịch sử Quốc gia Madara, bao gồm các phát hiện về thời kỳ Đồ đá cũ và Đồ đá mới, khu định cư của người Thracia, biệt thự và pháo đài La Mã cổ đại từ thế kỷ thứ 2 đến thế kỷ thứ 5, cung điện Bulgaria thời Trung cổ, các khu bảo tồn ngoại giáo, nhà thờ Thiên chúa giáo, tu viện và pháo đài từ Đế chế Bulgaria thứ nhất . Ngoài ra còn có một tu viện hang động từ thế kỷ 12-14.
Song quan trọng nhất tại Madara là bức phù điêu Kỵ sĩ Madara (Madara Rider/ Madara Horseman). Đây là một bức phù điêu độc đáo, một tác phẩm nghệ thuật đặc biệt, được tạo ra trong thời Đế chế Bulgaria đầu tiên (First Bulgarian Empire, tồn tại năm 681–1018), dưới thời trị vì của Bulgar Khan Tervel (trị vì năm 700–721).
Madara Rider là một điêu khắc chạm trực tiếp vào vách đá (Rock Relief) cao 100m, gần như thẳng đứng. Bức phù điêu nằm tại vị trí có độ cao 23m so với địa hình xung quanh.
Phù điêu có chiều cao 2,6m, rộng 3,1m ở phía chân, miêu tả: Kỵ sĩ (cỡ người thật) với mái tóc dài đến vai, cưỡi một con ngựa, mặc một bộ quần áo dài đến đầu gối, tay trái cầm vương miện; tay phải ném một ngọn giáo ngắn có cắm cờ vào con sư tử đang nằm ở hai chân trước của con ngựa. Chạy theo sau con ngựa là một con chó.
Các chạm khắc vầng hào quang và quần áo của kỵ sĩ, cũng như con chim ở phía trước, hầu như không thể nhận ra do sự xói mòn.
Đây là bức phù điêu kỵ sĩ tạc trực tiếp vào vách núi duy nhất tại châu Âu; tồn tại ở trạng thái ban đầu mà không có sự thay đổi, sửa chữa.
Bức phù điêu Madara Rider không chỉ là một tác phẩm điêu khắc đặc biệt của Bulgaria, thể hiện theo chủ nghĩa hiện thực, mà còn là một phần tư liệu lịch sử về những năm đầu tiên khi thành lập Nhà nước Bulgaria.
Xung quanh Madara Rider có 3 văn bản khắc trên đá bằng tiếng Hy Lạp thời Trung Cổ, ghi lại những sự kiện quan trọng trong thời những Khans (vua) rất nổi tiếng: Tervel (trị vì năm 700–721); Kormisos (trị vì năm 721- 724); Omurtag (trị vì năm 814- 831).
Vào những năm 1924–1935, cách Bức phù điêu khoảng 250m về phía bắc, người ta tìm thấy tàn tích của một khu phức hợp có niên đại từ giữa thế kỷ thứ 8 và thứ 10. Khu phức hợp này bao gồm một ngôi đền và một tòa nhà hình chữ nhật. Đây có lẽ là nơi ở của người cai trị khi đến đây làm các nghi lễ thiêng liêng. Tại địa điểm này, người ta cũng tìm thấy một dòng chữ của Khan Omurtag đề cập đến vị thần Tangra.

Bản đồ Đế chế Bulgaria đầu tiên (First Bulgarian Empire, tồn tại năm 681–1018), thời điểm xuất hiện bức phù điêu Madara Rider
Bức phù điêu Kỵ sĩ Madara tại tỉnh Shumen, Bulgaria được UNESCO tôn vinh là Di sản thế giới (năm 1979) với tiêu chí:
Tiêu chí (i): Kỵ sĩ Madara (Madara Rider) là một tác phẩm nghệ thuật đặc biệt, có niên đại từ đầu thế kỷ thứ 8. Đây là bức phù điêu duy nhất của loại hình này ở châu Âu, là một tuyệt tác về tài năng sáng tạo của con người.
Tiêu chí (iii): Madara Rider không chỉ là một bằng chứng độc đáo về một tác phẩm nghệ thuật điêu khắc Bulgaria theo chủ nghĩa hiện thực, mà còn như là một tư liệu lịch sử đặc biệt về những năm đầu tiên của Nhà nước Bulgaria, thông qua các bản khắc chữ có nội dung về sự kiện lịch sử trong triều đại của các vị vua (Khans) nổi tiếng.

Sơ đồ phạm vi Di sản Madara Rider tại tỉnh Shumen, Bulgaria

Mặt bằng vách núi đá tại cao nguyên Madara và vị trí Bức phù điêu Madara Rider, Shumen, Bulgaria

Vách núi đá tại cao nguyên Madara, nơi tạc Bức phù điêu Madara Rider, Shumen, Bulgaria

Đường dốc bậc từ chân vách đá lên Khu vực Di sản Madara Rider, Shumen, Bulgaria

Hình ảnh Di sản Madara Rider tạc trên vách núi, Shumen, Bulgaria

Hình ảnh Di sản Madara Rider, Shumen, Bulgaria
Nguồn gốc của Di sản Madara Rider hiện tiếp tục được khám phá.
Tính biểu tượng, truyền thống xây dựng và ý nghĩa văn hóa thực tế của bức phù điêu Madara Rider trước hết được kết nối với dân tộc Bulgars (là những bộ tộc chiến binh bán du mục của người Thổ Nhĩ Kỳ phát triển mạnh mẽ ở thảo nguyên Pontic – Caspian và vùng lưu vực sông Volga trong thế kỷ thứ 7) gắn với văn hóa chiến binh cưỡi ngựa bán du mục từ Thảo nguyên Á- Âu.
Ngoài ra, còn có những quan điểm khác cho rằng:
Madara Rider liên quan đến vị thần Bulgar Tangra (vị thần chính của dân tộc Thổ Nhĩ Kỳ và Mông Cổ thời kỳ đầu, gắn cốt lõi với Cha Trời, Mẹ Đất) hoặc thần Mithra của Iran;
Bức phù điêu có thể là sự kết hợp văn hóa truyền thống của người Thracian (sinh sống ở phần lớn đông và đông nam châu Âu trong lịch sử Cổ đại) và của người Bulgars mới đến định cư. Kích thước hoành tráng, hình tượng và các chi tiết như kiềng, vầng hào quang, con chim…, là truyền thống của người Bulgari; Bố cục tượng hướng về bên phải và hình tượng sư tử là truyền thống của người Thracia.

Một hình ảnh phục dựng lại Di sản Madara Rider, Shumen, Bulgaria

Sơ đồ Con đường Tơ Lụa (Silk Route); Màu đỏ là trên đất liền; Màu xanh là trên biển; Bungari là một quốc gia nằm tại khu vực cuối của Con đường nối Đông - Tây này.
Bức phù điêu Madara Rider được tạc trực tiếp vào vách núi đá, ngoài tự nhiên, cách xa đô thị, là rất hiếm tại châu Âu thời bấy giờ. Song đây lại là điều rất phổ biến tại các quốc gia phương Đông. Yếu tố này có thể lan truyền đến đây theo con đường Tơ Lụa (Silk Road, nơi tơ lụa của Trung Quốc, hương liệu của Arabi, gia vị của Ấn Độ đi qua, tồn tại trong khoảng năm 114 TCN đến năm 1450 sau Công nguyên). Ví dụ như: Hai bức tượng Phật tạc vào vách đá cao 38m và 55m, tại Thung lũng Bamiyan, Afghanistan, được hình thành vào thế kỷ 3 – 6; Tượng và chùa tạc vào vách đá tại Ajanta, Soyagon Taluka, Maharashtra, Ấn Độ, được hình thành vào thế kỷ 2 TCN – thế kỷ 7; Tượng và chùa tạc vào vách đá tại Hang Mạc Cao, Đôn Hoàng, Cam Túc, Trung Quốc, được hình thành vào thế kỷ thứ 4…
Bức phù điêu Madara Rider không phải là một bức phù điêu miêu tả cảnh săn bắn của các bộ tộc người Bulgars, mà là miêu tả cảnh chiến thắng, biểu tượng cho sự vinh quang trước kẻ thù.
Bức phù điêu Madara Rider miêu tả một vị thần bảo trợ quốc gia, song cũng có thể là bức tượng tôn vinh vị vua lập nước, như Asparuh (người thành lập Đế chế Bungari đầu tiên vào năm 681, trị vì năm 681- 701).
Bức phù điêu Madara Rider được thể hiện ngoài tự nhiên, trên cao và to lớn như mong muốn công bố với trời đất và thiên hạ ý chí độc lập của người Bulgari.

Madara Rider thể hiện trên mặt các đồng tiền xu của Bulgaria

Hình vẽ tái tạo các chữ khắc bên cạnh bức phù điêu Madara Rider được thực hiện vào năm 2009

Tàn tích đá trong Khu Bảo tồn Khảo cổ và Lịch sử Quốc gia Madara, Shumen, Bulgaria
Nguồn gốc văn hóa của Bức phù điêu Madara Rider hiện vẫn tiếp tục được nghiên cứu, khám phá. Nhưng dù với kết quả nào đi chăng nữa, Madara Rider đã và mãi trở thành biểu tượng niềm tin quốc gia của các thế hệ người Bulgaria.
Di sản Bức phù điêu Kỵ sĩ Madara tại tỉnh Shumen, Bulgaria được mô tả trên mặt sau các đồng tiền xu của Bulgaria, phát hành kể từ năm 1931.
Đỉnh núi trên đảo Livingston thuộc quần đảo Nam Shetland, Nam Cực được đặt tên theo Di tích lịch sử Madara, Bungaria.
Đặng Tú, Bộ môn KTCN, ĐHXD
Nguồn:
https://whc.unesco.org/en/list/43/
https://en.wikipedia.org/wiki/Bulgaria
https://en.wikipedia.org/wiki/Madara_Rider
https://en.wikipedia.org/wiki/Madara_(village)
http://www.rupestre.net/tracce/?p=8122
https://obuch.info/madarskiyat-konnik-antichen-pametnik.html
Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Á và châu Đại Dương
Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Âu
Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Mỹ
Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Phi
|
Cập nhật ( 24/02/2021 )
|
Tin mới đưa:- Quần thể Tu viện Novodevichy, Moscow, Nga
- Công viên Muskauer / Công viên Mużakowski, Đức và Ba Lan
- Đền Hát Môn (thờ Hai Bà Trưng), huyện Phúc Thọ, TP. Hà Nội, Việt Nam
- Di tích Um er-Rasas (Kastrom Mefa'a), Madaba, Amman, Jordan
- Cố đô Pasargadae, Pars, Iran
- Quần thể Takht-e Soleyman, Western Azerbaijan, Iran
- Các thị trấn Baroque muộn tại Val di Noto, Sicily, Ý
- Samarkand – Ngã tư văn hóa, Uzbekistan
- Hang động Vân Cương, Đại Đồng, Sơn Tây, Trung Quốc
- Công trình Villa d'Este, Tivoli, Rome, Ý
- Cột Chúa Ba Ngôi ở Olomouc, Czech
- Thung lũng Loire giữa Sully-sur-Loire và Chalonnes, Pháp
- Quần thể Tu viện Ferapontov, Vologda, Nga
- Nhà thờ St James ở Šibenik, Croatia
- Mỏ đá lửa Thời kỳ Đồ đá mới ở Spiennes, Mons, Bỉ
Tin đã đưa:- Thành phố cổ Dubrovnik, Dubrovnik-Neretva, Croatia
- Nhà thờ Vézelay, Bourgogne-Franche-Comté, Pháp
- Tu viện Mont-Saint-Michel và vùng vịnh xung quanh, Pháp
- Cung điện và Công viên Versailles, Pháp - P2
- Cung điện và Công viên Versailles, Pháp - P1
- Lâu đài và Tường thành của Vua Edward ở Gwynedd, North Wales, Vương quốc Anh
- Đền thờ Apollo Epicurius tại Bassae, Messenia, Hy Lạp
- Trung tâm lịch sử Rome, các công trình bên ngoài Vatican và Vương cung thánh đường San Paolo – P2
- Trung tâm lịch sử Rome, các công trình bên ngoài Vatican và Vương cung thánh đường San Paolo – P1
- Điện Kremlin và Quảng trường Đỏ, Moscow, Nga
- Quần thể Acropolis tại Athens, Hy Lạp
- Quần thể di tích chạm khắc đá Đại Túc, Trùng Khánh, Trung Quốc
- Khu di tích Trường Lũy Quảng Ngãi – Bình Định, Việt Nam
- Khu di tích Gò Tháp, Tháp Mười, Đồng Tháp, Việt Nam
- Khu di tích Óc Eo – Ba Thê, Thoại Sơn, An Giang, Việt Nam
|