Tuần 33 - Ngày 18/03/2025
|
|
|
|
Thông tin định kỳ
|
|
|
Lịch sử Kiến trúc
Khu Khảo cổ Joya de Cerén, El Salvador |
05/05/2017 |
Thông tin chung:
Công trình: Khu Khảo cổ Joya de Cerén (Joya de Cerén Archaeological Site)
Địa điểm: La Libertad, El Salvador (N13 49 39 W89 22 9)
Thiết kế kiến trúc:
Quy mô: Diện tích khu vực Di sản 3200ha
Năm hình thành:
Giá trị: Di sản thế giới (1993; hạng mục iii, iv )
El Salvador nằm bên bờ Thái Bình Dương, giữa Guatemala và Honduras, là quốc gia nhỏ nhất và có mật độ dân số cao nhất Trung Mỹ, diện tích 21.041 km2; dân số 6,38 triệu người (năm 2015). El Salvador được phân thành 14 bang với 262 đô thị.
El Salvador là nơi thuộc nền văn hóa Mesoamerica, một khu vực và vùng văn hóa ở châu Mỹ kéo dài từ trung Mexico đến Belize, Guatemala, El Salvador, Honduras, Nicaragua và phía Bắc Costa Rica. Tại đó, các xã hội tiền Columbic phát triển mạnh mẽ trước khi trở thành thuộc địa của Tây Ban Nha vào thế kỷ 15,16. Khu vực này được đánh giá là nơi các nền văn minh cổ xưa hình thành một cách độc lập.
Vào đầu thế kỷ 16, Đế quốc Tây Ban Nha đã chinh phục El Salvador, biến quốc gia này trở thành thuộc địa.
Năm 1821, El Salvador giành được độc lập từ Tây Ban Nha.
Sau một thời gian dài nhập, tách với các quốc gia liên minh khác, năm 1992, El Salvador trở thành một nước Cộng hòa cho đến ngày nay.

Bản đồ El Salvador và vị trí khu vực Joya de Cerén thuộc bang La Libertad (phủ phủ là thành phố Nueva San Salvador hay Santa Tecla)

Quần thể núi lửa San Salvador
Khoảng năm 500 sau Công nguyên, phần Trung tâm và phía Tây của lãnh thổ El Salvador hiện đại đã bị chôn vùi dưới lớp tro dày từ núi lửa Ilopango trong phạm vi bán kính 100km.
Khu vực này bị bỏ hoang cho đến khi các lớp tro bị phong hóa vào đất màu mỡ. Tại đây, khu định cư nông nghiệp, làng Joya de Cerén (ngày nay thuộc bang La Libertad) được hình thành.
Vào thể kỷ thứ 7, ngọn nứi lửa Loma Caldera thuộc quần thể núi lửa San Salvador phun trào đã bao phủ ngôi làng này. Người dân phải đột ngột rời bỏ làng, để lại hầu như toàn bộ nhà cửa, đồ đạc.
Sự kiện làng Joya de Cerén bị chôn vùi trong tro núi lửa còn được so sánh như " Pompeii của châu Mỹ " (Pompeii là một thành phố La Mã, gần Napoli Italia hiện nay, bị phá hủy và chôn vùi hoàn toàn trong một vụ phun trào lúi lửa Vesuvius vào năm 79 sau Công nguyên).
Joya de Cerén được phát hiện vào năm 1967 và được khai quật vào năm 1989.
Tàn tích của các công trình kiến trúc và các đồ tạo tác của cư dân thời Cổ đại bên dưới lớp tro núi lửa hiện trở thành một ví dụ về một ngôi làng cổ trước thời kỳ thuộc địa Tây Ban Nha được bảo tồn tốt nhất trong khu vực Mesoamerica.
Các ngôi nhà của cư dân Joya de Ceren đa phần được tạo thành từ các 3 cấu trúc riêng biệt: phòng ngủ, nhà bếp và công trình phụ trợ.
Tại đây đã phát hiện được các tàn tích của một ngôi nhà cộng đồng rộng rãi, hai ngôi nhà ở, ba kho chứa, một nhà bếp và một phòng tắm hơi; một cụm công trình tôn giáo dành cho lễ hội của cộng đồng và nơi cho pháp sư thực hành nghi lễ.
Phần lớn các cấu trúc có tường được làm bằng đá, vữa bùn, cột gỗ, kết cấu mái bằng gỗ, lợp tranh.
Tại đây cũng đã phát hiện được các dụng cụ gia đình, vật phẩm tôn giáo, dụng cụ làm vườn...thể hiện đời sống sinh hoạt và tinh thần, hoạt động kinh tế của từng hộ dân.
Xung quanh các ngôi nhà là vườn, trong một số trường hợp có hàng rào gỗ bao quanh.
Bên ngoài làng là cánh đồng trồng ngô, và các thảm thực vật khác với nhiều loại thảo mộc, cây ăn quả như ổi, cacao...
Các di tích khảo cổ học tại Joya de Cerén không chỉ cho thấy cuộc sống của tầng lớp cai trị, pháp sư, giàu có trong làng mà còn cung cấp các thông tin về các hoạt động của người nông dân Mesoamerican cổ đại, từ cuộc sống hàng ngày đến mối quan hệ giữa con người và hoạt động tín ngưỡng của các nhóm xã hội khác nhau.
Năm 1993, Khu Khảo cổ Joya de Cerén trở thành một trong những thành phần chính của Công viên Khảo cổ học Joya de Cerén (Joya de Cerén Archaeological Park).
Khu Khảo cổ Joya de Cerén, La Libertad, El Salvador được UNESCO tôn vinh là Di sản thế giới (năm 1993) với tiêu chí:
Tiêu chí (iii) : Khu khảo cổ Joya de Cerén là một bằng chứng độc đáo về cuộc sống hàng ngày của người dân bình thường. Đây là địa điểm đáng chú ý bởi sự hoàn thiện của các minh chứng về cuộc sống hàng ngày trong cộng đồng dân cư khu vực Mesoamerican vào thế kỷ thứ 7 sau Công nguyên mà không nơi nào còn lưu giữ được.
Tiêu chí (iv): Tro núi lửa Loma Caldera và sự bỏ đi đột ngột của cư dân trong làng, tạo ra những hoàn cảnh đặc biệt bảo tồn kiến trúc, vật liệu hữu cơ và các đồ tạo tác khác nhau. Khu khảo cổ là một hướng nhìn duy nhất về quá khứ cho phép giải thích các tương tác giữa người định cư cổ và môi trường của họ. Kiến trúc bằng đất được bảo tồn vẫn còn, cùng với phần còn lại của văn hoá vật chất, tạo thành một bối cảnh độc đáo minh hoạ cuộc sống hàng ngày của một cộng đồng giai đoạn tiền thuộc địa Tây Ban Nha (Prehispanic) vào cuối thời kỳ Cổ điển.

Ranh giới phạm vi Khu vực Di sản Khu Khảo cổ Joya de Cerén, La Libertad, El Salvador

Du khách thăm quan các khu vực khai quật tại Khu Khảo cổ Joya de Cerén, La Libertad, El Salvador
Đồ gốm khai quật tại Khu vực Di sản được trưng bày trong Bảo tàng Joya de Cerén
Dưới đây là những mô tả ngắn gọn về các cấu trúc có thể nhìn thấy tại Joya de Cerén, bao gồm các công trình được khai quật trong 4 khu vực. Tất cả các cấu trúc này đều được xây dựng trên mặt đất, song đã bị một số lớp tro, đá từ vụ phun trào núi lửa phủ kín với chiều dày khoảng 4-8m.
Khu vực khai quật 1
Khu vực khai quật 1 (Area 1) bao gồm các hạng mục công trình (Estructura) 1, 6, 10, 11 và 12, tạo thành một cụm công trình, bao gồm nhà ở, bếp, kho chứa ngũ cốc, công trình cộng đồng và một tòa nhà dành cho pháp sư.

Sơ đồ Khu vực khai quật 1, Khu Khảo cổ Joya de Cerén, La Libertad, El Salvador
Công trình 1
Công trình 1 (Estructura 1) là ngôi nhà được tìm thấy vào năm 1976, được khai quật vào năm 1978. Công trình có tường bao quanh bằng gạchvữa bùn, vách tường trong bằng da, 4 cột tại các góc. Bên trong nhà tìm thấy các dụng cụ và cả đồ chơi.

Công trình 1 tại Khu vực khai quật 1, Khu Khảo cổ Joya de Cerén, La Libertad, El Salvador
Công trình 6
Công trình 6 (Estructura 6) là một cấu trúc tương đối đơn giản, một nhà kho chứa ngũ cốc.
Công trình không có móng, chỉ còn tàn tích của một bức tường duy nhất có cửa ra vào, là bức tường bằng vải, trong khi ba tường kia làm bằng các cành cây đan xen vào nhau, giữa trát bùn

Công trình 6 tại Khu vực khai quật 1, Khu Khảo cổ Joya de Cerén, La Libertad, El Salvador
Công trình 10
Công trình 10 (Estructura 10) là một tòa nhà có mặt bằng hình vuông, 4 góc có 4 cột, được chia thành hai gian.
Hiên của công trình quay về Công trình 11, được cho là một tòa nhà cộng đồng, nơi tổ chức các hoạt động tế lễ…

Công trình 10 tại Khu vực khai quật 1, Khu Khảo cổ Joya de Cerén, La Libertad, El Salvador
Công trình 11
Công trình 11 (Estructura 11) là một nhà bếp, có mặt bằng hình tròn và các tường bằng cành cây thưa, có thể giúp thông khói. Bên trong có bếp lò với 3 viên đá.
Tại đây, khi khai quật còn phát hiện được các kệ gỗ, đồ gốm dùng để nấu và đựng thức ăn, một vỏ quả bầu (Melato) để đựng hạt đậu, ớt, ca cao và một số hiện vật khác.
Nhà bếp được xây dựng cách nhà ở một khoảng cách nhất định để đảm bảo tránh hỏa hoạn.

Công trình 11 tại Khu vực khai quật 1, Khu Khảo cổ Joya de Cerén, La Libertad, El Salvador
Công trình 12
Công trình 12 (Estructura 12) là một cấu trúc độc đáo với mặt bằng 2 khối bố cục hình chữ T, có cột tại các góc và một mái hiên rộng. Cửa sổ có kết cấu dạng lưới che chắn. Tường làm bằng các cành cây đan xen vào nhau, giữa trát bùn. Bên trong nội thất có một bức tranh tường (có hình bông hoa hoặc ngôi sao, màu đỏ).
Đây có thể là ngôi nhà của một pháp sư nữ.

Công trình 12 tại Khu vực khai quật 1, Khu Khảo cổ Joya de Cerén, La Libertad, El Salvador

Tranh tường bên trong Công trình 12 tại Khu vực khai quật 1, Khu Khảo cổ Joya de Cerén, La Libertad, El Salvador

Sơ đồ cấu trúc Công trình 12 tại Khu vực khai quật 1 - Nhà của pháp sư, Khu Khảo cổ Joya de Cerén, La Libertad, El Salvador
Khu vực khai quật 2
Khu vực khai quật 2 (Area 2) bao gồm các hạng mục công trình (Estructura) 2, 7, 9.

Sơ đồ Khu vực khai quật 2, Khu Khảo cổ Joya de Cerén, La Libertad, El Salvador
Công trình 2
Công trình 2 (Estructura 2), sau đổi tên thành Công trình 5 (Estructura 5) là một tàn tích móng, có ít phần tường.
Công trình có mặt bằng hình vuông, chia thành hai gian. Cạnh đó là các mảnh ruộng trồng ngô.

Công trình 2 tại Khu vực khai quật 2, Khu Khảo cổ Joya de Cerén, La Libertad, El Salvador
Công trình 7
Công trình 7 (Estructura 7) có mặt bằng hình vuông, 4 góc có 4 cột, nằm kề liền Công trình 2.

Công trình 7 tại Khu vực khai quật 2, phía trước là Công trình 9, Khu Khảo cổ Joya de Cerén, La Libertad, El Salvador
Công trình 9
Công trình 9 (Estructura 9) là cấu trúc có mặt bằng hình vuông, 4 góc có 4 cột, mái vòm hoặc hình cầu, được làm bằng các cành cây đan xen vào nhau, giữa trát bùn hoặc phủ vải, da động vật. Tường của công trình bằng đất dày.
Loại nhà này còn được gọi là nhà lều (Sweat houses), phổ biến tại khu vực Mesoamerica cổ xưa, hiện vẫn được nhiều người Maya sống ở Guatemala và miền Nam Mexico sử dụng cho mục đích để tắm, chữa bệnh và sinh đẻ (còn được gọi là Temascal).
Những tàn tích của Temascal đã được tìm thấy ở nhiều địa điểm khảo cổ học trong khu vực, nhưng Cấu trúc 9 là cấu trúc được bảo quản tốt nhất. Tương tự như các Temascal khác, Cấu trúc 9, phòng tắm công cộng, có lối vào thấp, để giữ nhiệt bên trong. Nội thất của công trình có một bếp lửa làm bằng sỏi sông và vữa đất, được bao quanh bởi các hàng ghế được lát bằng đá mỏng. Một lỗ nhỏ trên trần nhà có vai trò thông gió.

Công trình 9 tại Khu vực khai quật 2, Khu Khảo cổ Joya de Cerén, La Libertad, El Salvador

Công trình 9 - Nhà tắm công cộng tại Khu vực khai quật 2 được phục dựng, Khu Khảo cổ Joya de Cerén, La Libertad, El Salvador
Khu vực khai quật 3 và 4
Khu vực khai quật 3 và 4 (Area 3, 4) bao gồm các hạng mục công trình (Estructura) 3, 4.

Sơ đồ Khu vực khai quật 3, 4 tại Khu Khảo cổ Joya de Cerén, La Libertad, El Salvador
Công trình 3
Công trình 3 (Estructura 3) là cấu trúc lớn nhất hiện nay được biết đến ở Joya de Cerén, và người ta cho rằng cấu trúc 13 gần đó (vẫn chưa được khám phá) rất giống nhau. Chúng có thể tạo thành một nhóm bổ sung cho nhau.
Công trình được xây dựng trên một nền đá lớn và có các bức tường dày bằng đất, trát vữa; mặt bằng hình chữ nhật với một cửa ra vào duy nhất đặt trên cạnh dài. Nội thất được chia thành hai phòng. Mái nhà được đỡ bằng hệ thống trụ nằm bên ngoài tường. Cấu trúc 3 được cho là một công trình công cộng, dành cho các bậc lão làng và khách của họ.

Cấu trúc 3 tại Khu vực khai quật 3,4, Khu Khảo cổ Joya de Cerén, La Libertad, El Salvador
Công trình 4
Công trình 4 (Estructura 4) là một cấu trúc có mặt bằng hình vuông, 4 cột tại 4 góc, chia thành hai phòng. Công trình có hai hiên rộng tại hai phía của nhà.

Cấu trúc 4 tại Khu vực khai quật 3,4 tại Khu Khảo cổ Joya de Cerén, La Libertad, El Salvador
Di sản Khu khảo cổ Joya de Cerén hiện là một biểu tượng cho bản sắc văn hoá ở El Salvador, nơi mà quá khứ liên quan đến hiện tại và đóng một vai trò quan trọng trong sự gắn kết và phát triển con người tại El Salvador và các nước tại khu vực châu Mỹ.
Đặng Tú, Bộ môn KTCN, ĐHXD
Nguồn :
http://whc.unesco.org/en/list/675
https://en.wikipedia.org/wiki/El_Salvador
https://en.wikipedia.org/wiki/Joya_de_Cer%C3%A9n
https://es.wikipedia.org/wiki/Joya_de_Cer%C3%A9n
http://www.fundar.org.sv/e_joyadeceren.html
Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Á và châu Đại Dương
Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Âu
Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Mỹ
Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Phi
|
Cập nhật ( 28/08/2020 )
|
Tin mới đưa:- Đền Hát Môn (thờ Hai Bà Trưng), huyện Phúc Thọ, TP. Hà Nội, Việt Nam
- Di tích Um er-Rasas (Kastrom Mefa'a), Madaba, Amman, Jordan
- Cố đô Pasargadae, Pars, Iran
- Quần thể Takht-e Soleyman, Western Azerbaijan, Iran
- Các thị trấn Baroque muộn tại Val di Noto, Sicily, Ý
- Samarkand – Ngã tư văn hóa, Uzbekistan
- Hang động Vân Cương, Đại Đồng, Sơn Tây, Trung Quốc
- Công trình Villa d'Este, Tivoli, Rome, Ý
- Cột Chúa Ba Ngôi ở Olomouc, Czech
- Thung lũng Loire giữa Sully-sur-Loire và Chalonnes, Pháp
- Quần thể Tu viện Ferapontov, Vologda, Nga
- Nhà thờ St James ở Šibenik, Croatia
- Mỏ đá lửa Thời kỳ Đồ đá mới ở Spiennes, Mons, Bỉ
- Lăng mộ Hoàng gia của triều đại nhà Minh và nhà Thanh, Trung Quốc
- Hang động Long Môn, Lạc Dương, Hà Nam, Trung Quốc
Tin đã đưa:- Mạng lưới đường bộ Inca tại Argentina, Bolivia, Chile, Colombia, Ecuador, Peru
- Địa điểm khảo cổ nền văn minh Maya tại Copan, Honduras
- Trung tâm lịch sử và Khu Garrison tại thị trấn Bridgetown, Barbados
- Tàn tích khu phố cổ Leon, Nicaragua
- Khu Khảo cổ Panamá Viejo và Khu Lịch sử của thành phố Panama
- Trụ sở Hội truyền giáo Dòng Tên La Santisima Trinidad de Parana và Jesus de Tavarangue, Paraguay
- Công viên quốc gia Pháo đài núi Brimstone, Saint Kitts và Nevis
- Nội đô lịch sử của thành phố Paramaribo, Suriname
- Trung tâm lịch sử của thành phố cổ Quebec, Canada
- Cơ sở đóng tàu hải quân Antigua và các địa điểm khảo cổ có liên quan, Antigua và Barbuda
- Cảng, pháo đài và nhóm di tích, Cartagena, Colombia
- Thành phố Brasilia, Brazil
- Khu Đại học và Khu vực lịch sử Alcala de Henares, Madrid, Tây Ban Nha
- Trung tâm Khu đô thị đại học của Đại học tự trị Quốc gia Mexico
- Havana cổ và hệ thống pháo đài của thành phố, La Habana, Cuba
|