Tuần 39 - Ngày 28/04/2025
|
|
|
|
Thông tin định kỳ
|
|
|
Lịch sử Kiến trúc
Đình Đa Ngưu, Văn Giang, Hưng Yên, Việt Nam |
30/03/2020 |

Thông tin chung:
Công trình: Đình Đa Ngưu, Văn Giang, Hưng Yên
Địa điểm: Xã Tân Tiến, huyện Văn Giang, tỉnh Hưng Yên
Quy mô:
Năm hình thành: Thế kỷ 16
Giá trị:
Đình là một công trình kiến trúc cổ truyền ở làng quê Việt Nam, là nơi thờ Thành hoàng và cũng là nơi hội họp của người dân giải quyết các công việc làng (phân chia công điền thổ, giải quyết tranh chấp, thu thuế), ăn khao, hội làng, biểu diễn hát múa dân gian, rước lễ…
Đình Đa Ngưu thuộc làng Đa Ngưu, xã Tân Tiến, huyện Văn Giang, tỉnh Hưng Yên.
Tên của làng có lẽ gắn với truyền thuyết về Chùa Chuông (phố Hiến) và chuông chùa Diên Hựu (chùa Một Cột, Hà Nội).
Khi dời kinh đô từ Hoa Lư, Ninh Bình về Đại La, Thăng Long, để khơi thông nguồn lực, năm 1108, vua Lý Nhân Tông (Hoàng đế thứ 4 triều Lý, trị vì năm 1072-1128) cho đúc một chiếc chuông lớn đặt tại chùa Diên Hựu, tên là Giác Thế Chung (chuông Thức tỉnh thiên hạ). Đây được xem là một trong Tứ đại khí của Việt Nam thời Lý, bao gồm: Tháp Báo Thiên, Chuông Qui Điền, Vạc Phổ Minh và Tượng Phật Quỳnh Lâm.
Chuông chùa thường có hai dạng: Chuông treo trong tháp gọi là tháp chuông và chuông đặt trên mặt đất trong một tòa nhà gọi là tòa chuông. Chuông chùa Diên Hựu to nên đặt trên mặt đất, trong tòa chuông, tại rìa chùa. Rùa ngoài ruộng thường bò vào trú bên trong, nên dân gian gọi đây là chuông Quy Điền.
Điều kỳ diệu là khi chuông Quy Điền ngân lên, bao nhiêu vàng bạc, châu báu và hiền tài của thiên hạ theo đó đổ về. Thăng Long thành đất Kinh kỳ phồn thịnh. Một lần, khi tiếng chuông ngân lên, có một con trâu vàng to lớn bên xứ Tàu tìm về. Đến Hồ Tây, thì tiếng chuông ngứt, trâu bèn lặn xuống hồ. Vì vậy hồ Tây còn có tên là hồ Kim Ngưu (hồ Trâu Vàng). Vào lúc đêm thanh vắng, người ta vẫn thấy Trâu Vàng nổi lên, sáng một góc trời.
Người phương Bắc lo sợ, nhiều lần cử người tìm đến. Dân bèn mang chuông giấu đi, chỉ cho một số ít người tin cậy biết, để truyền lại cho đời sau.
Đầu thế kỷ 15, nhà Minh xâm lược Đại Việt, quyết cho quân phá chuông Quy Điền.
Vào thời điểm này, xảy ra một trận đại hồng thủy trên sông Hồng. Tại thôn Nhân Dục, phường Hiến Nam, Hưng Yên, có một quả chuông trôi vào bãi sông. Dân làng cho là Trời, Phật mách bảo bèn góp công của dựng chùa, xây tòa đặt chuông, gọi là Kim Chung Tự - chùa Chuông Vàng. Khi chuông chùa ngân lên, không chỉ vàng bạc, châu báu mà cả hiền tài của thiên hạ theo đó đổ về Phố Hiến. Phố Hiến thành đất lành, phồn thịnh. Tương tự như chuyện Trâu vàng Hồ Tây, một đàn trâu vàng từ phương Bắc nghe chuông tìm về đây, khi tiếng chuông dứt, đành lặn xuống đoạn sông, mà sau đó người ta gọi là Ngưu Giang và tên làng được gọi là Đa Ngưu.
Huyện Văn Giang kề liền với làng Chử Xá, xã Văn Đức, huyện Gia Lâm, quê hương của Thánh Chử Đồng Tử.
Đình Đa Ngưu, xã Tân Tiến, huyện Văn Giang thờ Chử Đồng Tử và hai phu nhân của Chử Đồng Tử là Tiên Dung và Hồng Vân công chúa.
Chử Đồng Tử là một trong bốn vị thần Tứ bất tử của Thần đạo Việt Nam.
Có nhiều truyền thuyết về Chử Đồng Tử.
Tương truyền, Chử Đồng Tử sống cùng cha là Chử Cù Vân tại thôn Chử Xá, xã Văn Đức (nay thuộc huyện Gia Lâm, Hà Nội), ven sông Hồng. Nhà nghèo, 2 cha con chỉ còn lại một chiếc khố, phải thay nhau mà mặc.
Lúc người cha lâm chung, ông gọi con lại bảo rằng hãy giữ lấy chiếc khố. Thương cha, Chử Đồng Tử liệm khố cho cha, còn mình chịu cảnh không khố, kiếm sống bằng cách ban đêm câu cá, ban ngày dầm nửa người dưới nước, đến gần thuyền để bán cá hoặc xin ăn.
Thời ấy, Hùng Duệ Vương (vị vua Hùng thứ 18) có con gái tên là Tiên Dung, thích ngao du sơn thủy, không chịu lấy chồng. Một hôm, thuyền rồng của Tiên Dung theo sông Hồng đến vùng ven sông gần Chử Xá. Nghe tiếng huyên náo, Chử Đồng Tử vội vùi mình vào cát lẩn tránh. Thuyền ghé vào bờ, Tiên Dung dạo chơi rồi sai người quây màn ở bãi cát ven sông để tắm. Ngờ đâu đúng ngay chỗ nấp của Chử Đồng Tử. Nước xối để lộ thân hình Chử Đồng Tử. Tiên Dung kinh ngạc, hỏi han, nghĩ ngợi, rồi xin được cùng nên duyên vợ chồng.
Hùng vương nghe chuyện thì cả giận và cấm Tiên Dung về cung. Biết ý cha, Tiên Dung ở lại cùng Chử Đồng Tử. Cả hai làm nghề buôn bán. Việc buôn bán không chỉ trong vùng, mà còn được hai vị mở rộng dọc sông Hồng và lập ra các đoàn thuyền buôn vượt biển ra nước ngoài.
Trên đường buôn bán, Chử Đồng Tử gặp gỡ nhiều hiền tài của thiên hạ và học hỏi được vô số điều. Khi trở về, Chử Đồng Tử lập bến cảng, mở chợ đầu mối…Từ đó vùng này chở nên tấp nập, phồn thịnh, (là khởi đầu cho việc hình thành tuyến giao thương Kẻ Chợ, Thăng Long - Phố Hiến, Hưng Yên sau này). Đoàn thuyền buôn của Chử Đồng Tử to lớn, lộng lẫy như cung điện hoàng gia. Ai cũng thần phục Chử Đồng Tử.
Không chỉ là một thương gia giàu có, Chử Đồng Tử cùng Tiên Dung còn đi khắp nơi truyền bá những tri thức đã học được từ thiên hạ cho mọi người, từ triết lý về cuộc sống, cách thức chữa bệnh đến ngành nghề mới…Trong giai đoạn này, Chử Đồng Tử gặp và kết duyên với Tây Nương, người được vua Hùng gia phong là " Nội trạch Tây cung Tiên nữ – Hồng Vân công chúa", vì đã chữa khỏi bệnh hiểm nghèo cho vua.
Về việc dân làng chọn Chử Đồng Tử và hai vị phu nhân làm Thành hoàng để thờ, có người cho rằng, dân làng mong muốn có vị thế tầm quốc gia nên chọn vị Thành hoàng tầm quốc gia để thờ’; có người lại cho rằng dân làng muốn làm theo Thánh Chử Đồng Tử trong việc học và lan truyền các tri thức của thiên hạ. Ý kiến nào cũng có lý.
Cổng phụ bên phải đình có chữ “Đa văn vi phú”, có thể hiểu là lấy sự rộng mở về văn hóa, tri thức và kết nối với tiền nhân làm sự thịnh vượng của làng. Cổng phụ bên trái có chữ “Dân lạc điềm hy”, có thể hiểu là lấy sự no ấm, an lành, gắn bó và tình thương yêu của cư dân làm sự vững bền lâu dài.
Dân làng Đa Ngưu luôn tự hào là vùng đất có bề dày văn hóa.
Đa Ngưu là quê hương của Phó Đức Chính (1907 -1930), nhà cách mạng Việt Nam kiên cường chống chế độ thực dân Pháp, một trong những lãnh tụ của Việt Nam quốc dân Đảng.
Đình Đa Ngưu được xây dựng năm 1520. Năm 1706, đình được tôn tạo thêm và được trùng tu sửa chữa tiếp vào năm 1907.
Đình Đa Ngưu là một ngôi đình độc đáo bởi sự hòa hợp giữa ngôi đình với ngôi đền và bởi cách thức xây dựng công trình.
Khi khởi dựng, các bô lão trong làng đã mua 101 cây lim và sử dụng 100 cây lim làm cột, 1 cây chẻ ra làm cán đục và không sử dụng bất cứ một đinh sắt nào. Hiếm có một ngôi đình, đền nào tại vùng Đồng bằng Bắc Bộ có cấu trúc hiên với hàng cột bao quanh như đình Đa Ngưu.
Hiện tại, đình Đa Ngưu vẫn còn nguyên vẹn 100 cây cột và hình thức kiến trúc độc đáo của ngôi đình – đền.
Đình Đa Ngưu nhìn về hướng Nam. Phía trước và sau đình là hai giếng Ngọc. Đình gồm: Nghi môn, Sân đình, Đại đình và các công trình phụ trợ khác.

Sơ đồ tổng mặt bằng đình Đa Ngưu, Văn Giang, Hưng Yên
Nghi môn
Nghi môn của đình Đa Ngưu được xây dựng theo lối truyền thống của đình, đền vùng Đồng bằng Bắc Bộ, gồm 4 trụ biểu tạo hành tam quan. Trụ biểu xây bằng gạch.
Hai trụ biểu tại giữa cao, to; hai trụ biểu hai bên nhỏ, thấp. Cả 4 trụ biểu có đỉnh trụ trang trí tứ phượng, thân trụ phía trên trang trí các ô lồng đèn, giữa là ô trang trí câu đối, đế thắt dạng cổ bồng.
Giữa hai trụ biểu cao là cổng chính vào đình. Hai bên cổng chính là hai cổng phụ, phía trên có mái che, dạng 4 mái. Xung quanh đình có tường bao.

Giếng Ngọc trước đình Đa Ngưu, Văn Giang, Hưng Yên

Nghi môn đình Đa Ngưu, Văn Giang, Hưng Yên
Sân đình
Sân đình rộng 20m, dài 32m, lát gạch Bát Tràng. Giữa sân có một con đường tạo bởi gạch lát cao hơn so với nền sân xung quanh.
Bên trái sân có một tòa Tả vu, là nơi đặt các đồ tế lễ.

Từ cổng chính Nghi môn nhìn vào sân đình Đa Ngưu, Văn Giang, Hưng Yên
Đại đình
Đại đình gồm 2 tòa Tiền điện, Chính điện đặt song song với nhau.
Tiền điện dài 20m, rộng 7,7m, gồm 5 gian, 4 mái, có hành lang rộng 1,4m bao quanh 3 phía.
Tiền điện có cấu trúc của một ngôi đình. Gian chính giữa có sàn thấp gọi là gian lòng thuyền, là nơi tế lễ. 4 gian hai bên đều có sàn cao, là nơi hội họp.
Tiền điện có 40 cột, cột cái cao 4,2m, đường kính rộng 0,45m, cột quân cao 3,1m, đường kính rộng 0,35m. Chính hệ thống cột bố trí dọc theo hành lang làm cho đình có số cột nhiều hơn so với các ngôi đình truyền thống khác.
Phía trước và hai đầu hồi tòa Tiền điện đều có cửa bức bàn cao 2,25m, trên lắp chấn song.

Mặt trước tòa Tiền đường, đình Đa Ngưu, Văn Giang, Hưng Yên

Mặt bên tòa Tiền đường, đình Đa Ngưu, Văn Giang, Hưng Yên

Bên trong tòa Tiền đường với gian giữa kiểu lòng thuyền, đình Đa Ngưu, Văn Giang, Hưng Yên

Gian chinh giữa tòa Tiền đường, đình Đa Ngưu, Văn Giang, Hưng Yên
Chính điện có cấu trúc của một ngôi đền với mặt bằng hình chữ “đinh” hay chữ T, gồm Bái đường và Hậu cung. Bái đường xây dựng áp sát Tiền đường. Đi trong đình không có sự phân biệt giữa hai tòa.
Tòa Bái đường thiết kế như Tiền đường với 5 gian, 4 mái, 44 cột. Tại gian giữa có bức đại tự “Thánh cung vạn tuế” và các bức hoành phi câu đối sơn son thiếp vàng khảm trai được treo ở các cột và trước ban thờ để ca ngợi các vị thần được thờ cúng ở đình.
Hậu cung có chiều dài 7,6m, rộng 4,7m, gồm 2 gian, 2 mái, 16 cột. Trong Hậu cung đặt một ban thờ với bài vị thờ Chử Đồng Tử, Tiên Dung, và Hồng Vân công chúa. Tòa hậu cung xung quanh ghép ván, phía trước có cửa bức bàn.

Mặt bên tòa Bái đường, đình Đa Ngưu, Văn Giang, Hưng Yên
Mặt bên tòa Bái đường và Hậu cung, đình Đa Ngưu, Văn Giang, Hưng Yên

Bên trong gian giữa tòa Bái đường, đình Đa Ngưu, Văn Giang, Hưng Yên

Ban thờ bên trong tòa Bái đường, đình Đa Ngưu, Văn Giang, Hưng Yên

Bài vị thờ Thánh Chử Đồng Tử và Nhị vị phu nhân tại Hậu cung đình Đa Ngưu, Văn Giang, Hưng Yên
Chạm khắc
So với các ngôi đình nổi tiếng, đình Đa Ngưu có ít các bức chạm khắc.
Các bức chạm khắc tập trung chủ yếu tại gian trung tâm tòa Tiền điện và Bái đường.
Các bức chạm khắc trong đình Đa Ngưu cũng được thể thiện theo các nhóm theo chủ đề về: Cõi trần và cõi tiên; Tự nhiên, Cảnh lễ hội; Đời sống thường nhật.
6 đầu dư tại 6 cột trung tâm của gian giữa Tiền điện, Bái đường đều được trạm trổ đầu rồng. Các bức đại tự lớn tại gian trung tâm đều được trạm trổ Tứ linh, Tứ quý.

Trang trí tại gian giữa tòa Tiền đường, đình Đa Ngưu, Văn Giang, Hưng Yên

Trang trí tại gian giữa tòa Bái đường, đình Đa Ngưu, Văn Giang, Hưng Yên
Trước và sau đình có hai giếng Ngọc trồng sen. Vào ngày hội làng hằng năm (10 đến 12-2 âm lịch), các vị bô lão thường làm lễ tắm rửa cho các ngai trong điện thờ ở hai giếng Ngọc.
Đình Đa Ngưu, xã Tân Tiến, huyện Văn Giang, tỉnh Hưng Yên là một ngôi đình độc đáo trong số những ngôi đình của tỉnh Hưng Yên.
Đặng Tú, Bộ môn KTCN, ĐHXD
Nguồn :
http://baohungyen.vn/dat-va-nguoi-xu-nhan/201512/ngoi-dinh-tram-cot-o-hung-yen-655085/
http://vietlandmarks.com/module/groups/action/view/id/1258
https://vov.vn/di-san/nhan-dan-da-nguu-hung-yen-vinh-du-don-nhan-buc-sac-phong-tu-thoi-le-553466.vov
https://www.youtube.com/watch?v=Upe1liSj9Ig
- Xem video giới thiệu công trình tại đây
Xem các bài viết về chùa Việt Nam tại đây
Xem các bài viết về đình, đền Việt Nam tại đây
Xem các bài viết về Di sản văn hóa thế giới tại đây
|
Cập nhật ( 30/03/2020 )
|
Tin mới đưa:- Quần thể Tu viện Novodevichy, Moscow, Nga
- Công viên Muskauer / Công viên Mużakowski, Đức và Ba Lan
- Đền Hát Môn (thờ Hai Bà Trưng), huyện Phúc Thọ, TP. Hà Nội, Việt Nam
- Di tích Um er-Rasas (Kastrom Mefa'a), Madaba, Amman, Jordan
- Cố đô Pasargadae, Pars, Iran
- Quần thể Takht-e Soleyman, Western Azerbaijan, Iran
- Các thị trấn Baroque muộn tại Val di Noto, Sicily, Ý
- Samarkand – Ngã tư văn hóa, Uzbekistan
- Hang động Vân Cương, Đại Đồng, Sơn Tây, Trung Quốc
- Công trình Villa d'Este, Tivoli, Rome, Ý
- Cột Chúa Ba Ngôi ở Olomouc, Czech
- Thung lũng Loire giữa Sully-sur-Loire và Chalonnes, Pháp
- Quần thể Tu viện Ferapontov, Vologda, Nga
- Nhà thờ St James ở Šibenik, Croatia
- Mỏ đá lửa Thời kỳ Đồ đá mới ở Spiennes, Mons, Bỉ
Tin đã đưa:- Đình Cửu Cao, Văn Giang, Hưng Yên, Việt Nam
- Thái miếu nhà Mạc, Kiến Thụy, Hải Phòng, Việt Nam
- Đình Kiền Bái, Thủy Nguyên, Hải Phòng, Việt Nam
- Phủ Tây Hồ, Hà Nội, Việt Nam
- Văn Miếu Bắc Ninh, Việt Nam
- Đình Phù Lão, Lạng Giang, Bắc Giang, Việt Nam
- Đình, đền tại Khu di tích Phố Hiến, Hưng Yên, Việt Nam
- Chùa tại Khu di tích Phố Hiến, Hưng Yên, Việt Nam
- Khu di tích lịch sử Lam Kinh, Thanh Hóa, Việt Nam
- Tháp Dương Long, Tây Sơn, Bình Định, Việt Nam
- Tháp Po Klong Garai, Phan Rang – Tháp Chàm, Ninh Thuận
- Đình So, Quốc Oai, Hà Nội, Việt Nam
- Đình Thổ Tang, Vĩnh Tường, Vĩnh Phúc, Việt Nam
- Đình Tường Phiêu, Phúc Thọ, Hà Nội, Việt Nam
- Đền thờ Lê Hoàn, Thọ Xuân, Thanh Hóa, Việt Nam
|