Tuần 14 - Ngày 06/11/2024
|
|
|
|
Thông tin định kỳ
|
|
|
Lịch sử Kiến trúc
Đình Phù Lão, Lạng Giang, Bắc Giang, Việt Nam |
22/03/2020 |
Thông tin chung:
Công trình: Đình Phù Lão, Lạng Giang
Địa điểm: Làng Phù Lão, xã Đào Mỹ, huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang
Quy mô: Diện tích đất 1500m2
Năm hình thành: Thế kỷ 17
Giá trị:
Đình là một công trình kiến trúc cổ truyền ở làng quê Việt Nam, là nơi thờ Thành hoàng và cũng là nơi hội họp của người dân.
Đình Phù Lão ở làng Phù Lão, xã Đào Mỹ, huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang, được khởi dựng vào năm 1688, thời Hậu Lê, trên một khuôn viên rộng khoảng 1500m2, tại đầu làng. Mặt đình quay về phía Đông, phía làng Phù Lão. Phía trước đình là ao đình.
Đình thờ Thành hoàng làng là thần Cao Sơn và thần Quý Minh. Theo Thần đạo Việt Nam, Sơn Tinh, Cao Sơn và Quý Minh là những hậu duệ của Lạc Long Quân và Âu Cơ, là em và cũng là tướng của Hùng Vương. Thần Sơn Tinh và thần Cao Sơn là các vị thần núi, được thờ tại những vùng núi cao. Thần Quy Minh được coi là vị thổ thần, thủy thần và được thờ phụng tại những vùng đồng bằng. Trong địa bàn xứ Kinh Bắc (Bắc Giang, Bắc Ninh…), tín ngưỡng thờ thần thường gắn với thần Cao Sơn và thần Quy Minh hơn thần Sơn Tinh.
Thần Cao Sơn và thần Quý Minh được xếp vào bậc phúc thần trừ gian, diệt ác, bảo vệ dân lành và được nhiều triều đại sắc phong là Thượng đẳng thần.
Ngoài ra, đình Phù Lão còn thờ Đào tướng công và Quý thị Phu nhân, là người địa phương đỗ đạt làm quan và bỏ tiền công đức xây đình cho làng.
Đình Phù Lão gồm các hạng mục công trình: Nghi môn, Tiền tế, Đình và các công trình phụ trợ khác.
Phối cảnh tổng thể đền Phù Lão, Lạng Giang, Bắc Giang
Nghi môn
Nghi môn nằm tại phía Nam của đình.
Nghi môn đình Phù Lão có hình thức rất phổ biến của các ngôi đình, đền vùng đồng bằng Bắc Bộ, gồm 4 trụ biểu tạo thành tam quan. Hai trụ biểu giữa cao, đỉnh trụ trang trí tứ phượng. Hai trụ biểu hai bên thấp, đỉnh trụ trang trí con nghê chầu. Cả 4 trụ biểu có thân trụ phía trên trang trí các ô lồng đèn, giữa là ô trang trí câu đối, đế thắt dạng cổ bồng. Giữa trụ biểu cao và trụ biểu thấp là cổng phụ có mái che, dạng 4 mái.
Tiền tế
Tiền tế là công trình mới xây dựng những năm gần đây, bố cục quay về hướng Đông.
Tiền tế 3 gian, 2 chái. 3 gian giữa để trống, 2 gian chái có tường bao che.
Phía trước Tiền đường là ao đình rộng. Từ sân Tiền đường có hàng 7 bậc xuống ao.
Chính giữa ao là một đảo hình vuông và có một cây cầu nhỏ ra đảo.
Phía sau Tiền đường là sân đình lát gạch.
Bên trái sân đình có một Nhà bia. Bên trong đặt một tấm bia tứ diện, cao hơn 1m, ghi công những người đã đóng góp tiền của xây dựng đình.
Mặt trước tòa Tiền tế, đình Phù Lão, Lạng Giang, Bắc Giang
Nhà bia trong sân đình Phù Lão, Lạng Giang, Bắc Giang
Đình
Đình gồm 3 công trình đặt song với nhau: Đại đình, Bái đường và Hậu cung.
Tòa Đại đình đặt trên một bệ đá, gồm 5 gian, 2 dĩ, dài 23m, rộng 12m, 4 mái. Các vì kèo kết cấu theo lối chồng rường giá chiêng. Trong Đại đình, gian giữa có sàn làn đá đặt trên mặt đất. Các gian còn lại có sàn bằng gỗ, kiểu nhà sàn, đặt cách nền đất khoảng 0,8m, là nơi hội họp của cộng đồng. Bốn mặt đình có cửa bức bàn bao quanh.
4 góc đình có 4 cột gạch đỡ mái. Đây cũng là sự khác biệt của đình Phù Lão so với một số ngôi đình nổi tiếng tại Đồng bằng Bắc bộ như đình Đình Bảng (Từ Sơn, Bắc Ninh), đình Tương Phiêu (Phúc Thọ, Hà Nội)…làm giảm độ vươn của mái đình và cũng là giảm hiệu quả của kiểu “Kiến trúc hướng về bầu trời”.
Bái đường và Hậu cung là hai tòa nhà nhỏ, 3 gian, được xây dựng những năm về sau này, có vai trò là không gian thờ tự.
Trừ cột, rui và hoành, các cấu kiện kiến trúc gỗ trong đình đều được chạm khắc trang trí. Dọc phía dưới xà thượng đều có các mảng chạm khắc.
Tương truyền, đình do 4 hiệp thợ cùng xây dựng. Mỗi hiệp thợ phụ trách một góc đình với một kiểu chạm khắc riêng. Có thể thấy rõ sự khác biệt trong các bức chạm dọc phía dưới xà thượng, mặc dù cùng đề tài “Rồng và Tiên”, song lại có bố cục với các chi tiết hết sức khác nhau. Người ta cho rằng, chính sự đa dạng về kiểu thức kiến trúc, nghệ thuật ấy đã tạo nên vẻ độc đáo riêng của đình Phù Lão.
Phối cảnh chim bay đình Phù Lão, Lạng Giang, Bắc Giang
Phối cảnh tòa Đại đình, đình Phù Lão, Lạng Giang, Bắc Giang
Nội thất tòa Đại đình, đình Phù Lão, Lạng Giang, Bắc Giang
Các mảng chạm khắc như hòa vào làm một với giải pháp kiến trúc tại đình Phù Lão
Chạm khắc gỗ
Đình Phù Lão cũng như nhiều ngôi đình xứ Kinh Bắc (phía Bắc Hà Nội) xứ Đoài (phía Tây Hà Nội), tuy không to lớn, bề thế song lại có những mảng chạm khắc (chạm lộng) dân gian rất đa dạng.
Các mảng chạm khắc như hòa vào làm một với giải pháp kiến trúc và trở thành bảo tàng sống động về các cung bậc của đời người, từ hệ thống tư tưởng hay tín ngưỡng thể hiện ước vọng của người dân, các quan niệm về tự nhiên, hoạt động kinh tế, xã hội, văn hóa đến đời sống thường nhật thanh bình của cư dân thời bấy giờ; từ những nội dung hết sức nghiêm túc theo quy tắc truyền thống đến các nội dung mang tính dân gian.
Các bức chạm có nhiều mảng, khối nhân vật ở trong các tư thế, hoàn cảnh khác nhau. Các mảng, khối này hầu như ít liên quan đến nhau, thể hiện rõ nét thủ pháp đồng hiện trong nghệ thuật dân gian.
Về cảnh cõi trần và cõi tiên: Tại đây có các chạm khắc phản ảnh con người và tự nhiên là một, cõi trần và cõi tiên là một. Trên nhiều tấm chạm khắc có các hình tượng người hoặc tiên đứng lẫn với rồng, vuốt râu rồng…
Về tự nhiên: Tại đây có vô số các chạm khắc từ các loài linh vật như long, ly, quy, phụng, đến các con vật như hươu, nai; các loài vật gần gũi với người như ngựa, rắn, kỳ đà, thằn lằn, cáo, chồn, chim, cá …đều được chạm khắc sinh động trên các đầu dư, xà, bẩy. Trong đó, hình tượng rồng chiếm một vai trò chủ đạo với các hình tượng ổ rồng, rồng múa, rồng chầu…Trong đình còn có các bức chạm các họa tiết trang trí cây cỏ, mây cuộn (vân xoắn) bố cục đan xen các linh vật, con người.
Về cảnh sinh hoạt đời thường: Tại đây có nhiều các bức chạm thể hiện sinh hoạt đời thường của các tầng lớp quan lại, sỹ, nông, công, thương với những cảnh sinh hoạt đông vui như hội hè, săn bắn, đấu vật, tình tự..; thậm chí có cả cảnh mang tính phồn thực của đôi nam nữ.
Kích thước người khác nhau, người to thì từ 20-25cm, người nhỏ thì lại chỉ có 1- 2cm; Có lẽ điều này cũng xuất phát từ có nhiều nhóm thợ tham gia dựng đình.
Các bức chạm khắc của nghệ nhân dựng đình xưa như muốn gửi gắm mong ước về một xã hội an lành, mọi điều tốt đẹp, thế giới vật chất và tinh thần hòa làm một.
Chạm khắc phía dưới xà thượng cùng đề tài “Rồng và Tiên” song thể hiện hết sức khác nhau
Bức chạm "Rồng và Tiên" phía dưới xà thượng, đình Phù Lão
Bức chạm "Vuốt râu rồng", đình Phù Lão
Bức chạm "Rồng và Tiên cùng trình diễn", đình Phù Lão, Lạng Giang, Bắc Giang
Bức chạm "Lễ hội" tại đầu bẩy, đình Phù Lão, Lạng Giang
Bức chạm "Đấu vật" trên nghé bẩy, đình Phù Lão, Lạng Giang, Bắc Giang
Bức chạm "Sinh hoạt đời thường" tại đình Phù Lão, Lạng Giang, Bắc Giang
Ngoài ra, đình Phù Lão còn lưu giữ một số hiện vật quý như đồ thờ tự có giá trị lịch sử văn hóa như ngai thờ, bài vị, long ngai, bộ kiệu, bát hương, bia đá...
Hằng năm, tại Đình làng Phù Lão có hai lễ hội lớn: mở hội làng vào rằm tháng ba và lệ làng vào rằm tháng tám, Âm lịch.
Cũng như nhiều ngôi đình khác tại vùng Đồng bằng Bắc Bộ, đình Phù Lão được làm chủ yếu từ gỗ. Theo thời gian kết cấu và các bức chạm khắc gỗ dần xuống cấp. Nhiều chuyên gia đã nói tới phải có các biện pháp phù hợp, từ sử dụng công nghệ quét 3D để lưu giữ di tích đến tìm kiếm vật liệu và công nghệ phục chế thích ứng để có thể phục hồi theo nguyên trạng, tránh tình trạng làm mới hay thực chất là làm mất đi giá trị văn hóa và ngôn ngữ biểu tượng của di tích.
Đình Phù Lão, xã Đào Mỹ, huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang cũng như vô vàn các ngôi đình khác trên khắp Việt Nam, là nơi để cộng đồng người Việt mở lòng khám phá, thêm yêu mến những vật báu tinh thần mà cha ông muôn đời truyền lại; góp phần làm phong phú thêm kiến trúc, nghệ thuật truyền thống Việt Nam.
Đặng Tú, Bộ môn KTCN, ĐHXD
Nguồn :
https://langgiang.bacgiang.gov.vn/chi-tiet-tin-tuc/-/asset_publisher/vkMGMBzMVR85/content/-inh-phu-lao?inheritRedirect=false
http://vietlandmarks.com/module/groups/action/view/id/1018
http://thegioidisan.vn/vi/dinh-phu-lao.html
- Xem video giới thiệu công trình tại đây
Xem các bài viết về chùa Việt Nam tại đây
Xem các bài viết về đình, đền Việt Nam tại đây
Xem các bài viết về Di sản văn hóa thế giới tại đây
|
Cập nhật ( 22/03/2020 )
|
Tin mới đưa:- Hang động Vân Cương, Đại Đồng, Sơn Tây, Trung Quốc
- Công trình Villa d'Este, Tivoli, Rome, Ý
- Cột Chúa Ba Ngôi ở Olomouc, Czech
- Thung lũng Loire giữa Sully-sur-Loire và Chalonnes, Pháp
- Quần thể Tu viện Ferapontov, Vologda, Nga
- Nhà thờ St James ở Šibenik, Croatia
- Mỏ đá lửa Thời kỳ Đồ đá mới ở Spiennes, Mons, Bỉ
- Lăng mộ Hoàng gia của triều đại nhà Minh và nhà Thanh, Trung Quốc
- Hang động Long Môn, Lạc Dương, Hà Nam, Trung Quốc
- Vương cung thánh đường San Francesco và địa điểm khác của Dòng Phanxicô tại Assisi, Ý
- Công trình Villa Adriana, Tivoli, Rome, Ý
- Địa điểm khảo cổ Mycenae và Tiryns tại Argolis, Hy Lạp
- Di tích Thời kỳ Đồ đá mới ở Orkney, Scotland, Vương quốc Anh
- Vùng đất lấn biển Beemster, tỉnh Noord-Holland, Hà Lan
- Trạm bơm hơi nước D.F. Woudagemaal, Lemmer, Hà Lan
Tin đã đưa:- Đình, đền tại Khu di tích Phố Hiến, Hưng Yên, Việt Nam
- Chùa tại Khu di tích Phố Hiến, Hưng Yên, Việt Nam
- Khu di tích lịch sử Lam Kinh, Thanh Hóa, Việt Nam
- Tháp Dương Long, Tây Sơn, Bình Định, Việt Nam
- Tháp Po Klong Garai, Phan Rang – Tháp Chàm, Ninh Thuận
- Đình So, Quốc Oai, Hà Nội, Việt Nam
- Đình Thổ Tang, Vĩnh Tường, Vĩnh Phúc, Việt Nam
- Đình Tường Phiêu, Phúc Thọ, Hà Nội, Việt Nam
- Đền thờ Lê Hoàn, Thọ Xuân, Thanh Hóa, Việt Nam
- Tháp Nhạn, Tuy Hòa, Phú Yên, Việt Nam
- Tháp Hòa Lai, Thuận Bắc, Ninh Thuận, Việt Nam
- Đình Đại Phùng, Đan Phượng, Hà Nội, Việt Nam
- Đền Bà Triệu, Lăng tháp Vua Bà và Đình Phú Điền tại Triệu Lộc, Hậu Lộc, Thanh Hóa, Việt Nam
- Đình Hoành Sơn, Nam Đàn, Nghệ An, Việt Nam
- Đền Xưa - Chùa Giám - Đền Bia, Cẩm Giàng, Hải Dương, Việt Nam
|