Tuần 28 - Ngày 11/02/2025
|
|
|
|
Thông tin định kỳ
|
|
|
Lịch sử Kiến trúc
Tàn tích Phật giáo Takht-i-Bahi và thị trấn cổ Sahr-i-Bahlol, Khyber Pakhtunkhwa, Pakistan |
20/02/2017 |
Thông tin chung:
Công trình: Tàn tích Phật giáo Takht-i-Bahi và thị trấn cổ Sahr-i-Bahlol (Buddhist Ruins of Takht-i-Bahi and Neighbouring City Remains at Sahr-i-Bahlol)
Địa điểm: Mardan, Khyber Pakhtunkhwa, Pakistan (N34 19 15 E71 56 45)
Thiết kế kiến trúc:
Quy mô:
Năm thực hiện: Thế kỷ thứ 1 – thế kỷ thứ 7 sau Công nguyên
Giá trị: Di sản thế giới (1980; hạng mục iv)
Pakistan là một quốc gia Hồi giáo tại Nam Á, nơi nối liền Trung Ắ và Tây Á, là quốc gia đông dân thứ 6 trên thế giới với hơn 200 triệu dân, diện tích khoảng 881.913km2, thủ đô là thành phố Islamabad, ngôn ngữ chính là tiếng Urdu. Pakistan có đường bờ biển dài 1.046km, dọc theo Biển Ả Rập và Vịnh Oman ở phía Nam và giáp Ấn Độ ở phía Đông, Afghanistan ở phía Tây, Iran ở phía Tây Nam, và Trung Quốc ở phía Đông Bắc.
Vùng đất Pakistan ngày nay từng là trung tâm của nền Văn minh lưu vực sông Ấn (Indus Valley Civilisation, sông chính của Pakistan). Đây là nơi hội tụ các nền văn hóa cổ đại, sau đó trở thành vương quốc của các tôn giáo và các nền văn hóa khác nhau, bao gồm cả người theo Hồi giáo (Islam), Ấn Độ giáo (Hinduism), Kito giáo (Christianity), Phật giáo (Buddhism) và các tôn giáo khác.
Khu vực này đã được cai trị bởi nhiều đế chế và triều đại, bao gồm cả Đế chế Achaemenid của Ba Tư (Persian Achaemenid Empire, cai trị năm 550 – 330 TCN), Alexander Đại đế (Alexander III of Macedon/Alexander the Great, năm 336 - 323 TCN), Đế quốc Seleucid (Seleucid Empire, năm 312 – 63 TCN), Đế quốc Maurya Ấn Độ (Indian Maurya Empire, năm 322 TCN - 185 sau Công nguyên), Vương quốc Ấn-Hy Lạp (Indo-Greek Kingdom, tồn tại năm 180 TCN – 10 sau Công nguyên), Đế chế Kushan (Kushan Empire, tồn tại năm 30 – 375), Đế chế Gupta (Gupta Empire, năm 320 – 550), Vương triều Umayyad (Arab Umayyad Caliphate, năm 661–750), Vương quốc Delhi (Delhi Sultanate, năm 1206–1526), Đế quốc Mông Cổ (Mongol Empire, năm 1206–1368), Đế quốc Mughal (Mughal Empire, năm 1526 – 1875), Đế chế Durrani Afghanistan (Afghan Durrani Empire, năm 1747–1826), Đế chế Sikh (một phần; Sikh Empire, năm 1799–1849) và gần đây nhất, Đế quốc Ấn Độ thuộc Anh (British Indian Empire, năm 1858–1947). Năm 1947, Pakistan dành độc lập (bao gồm Pakistan và Bangladesh ngày nay). Năm 1956, liên minh phân thành Tây Pakistan và Đông Pakistan. Năm 1971, Đông Pakistan tách khỏi liên minh để trở thành Bangladesh.
Ngày nay, Pakistan là một liên bang, bao gồm 4 bang: Punjab, Khyber Pakhtunkhwa (North-West Frontier), Sindh, Balochistan và 3 vùng lãnh thổ: Thủ đô Islamabad, Gilgit Muff Baltistan và Azad Kashmir.

Bản đồ Pakistan, vị trí tỉnh North-West Frontier (Khyber Pakhtunkhwa), Pakistan
Suốt theo chiều dài lịch sử, kiến trúc Pakistan trải qua 4 thời kỳ: Kiến trúc tiền Hồi giáo (Pre-Islamic); Kiến trúc Hồi giáo (Islamic); Kiến trúc thuộc địa (Colonial); Kiến trúc hậu thuộc địa (Post- Colonial).
Với sự khởi đầu của Nền văn minh lưu vực sông Ấn vào giữa thiên niên kỷ thứ 3 TCN, một nền văn hóa đô thị tiên tiến được phát triển lần đầu tiên trong khu vực với các tòa nhà lớn, mà một số còn tồn tại cho đến ngày nay. Sự trỗi dậy của Phật giáo và ảnh hưởng của nền văn minh Hy Lạp (liên quan đến cuộc chinh phạt tiểu lục địa Ấn Độ của Alexander Đại đế) đã dẫn đến sự phát triển Phong cách Phật giáo Greco (Greco-Buddhist style) bắt đầu từ thế kỷ 1 sau Công nguyên. Đỉnh cao của thời đại này là phong cách Gandhara (Gandhara style).
Sự xuất hiện của Hồi giáo ở Pakistan báo hiệu sự kết thúc của kiến trúc Phật giáo và sự chuyển tiếp sang kiến trúc Hồi giáo.Trong thời đại Đế quốc Mughal (Mughal Empire, năm 1526 – 1875), là một trong những đế chế lớn nhất trong lịch sử Nam Á, các yếu tố thiết kế của kiến trúc Hồi giáo Ba Tư (Persian-Islamic architecture) đã được hợp nhất và tạo ra các hình thức nghệ thuật Hindustani (Hindustani art).
Trong thời kỳ thuộc địa Anh, các tòa nhà quan trọng được xây dựng với phong cách hỗn hợp châu Âu và Ấn Độ - Hồi giáo.
Giai đoạn sau, kiến trúc Pakistan là sự tiếp nối 3 thời kỳ kiến trúc trên, tiếp thu và phát triển các hình thức kiến trúc mới, tạo thành Kiến trúc hậu thuộc địa và Kiến trúc hiện đại.
Tàn tích Phật giáo Takht-i-Bahi và thị trấn cổ Sahr-i-Bahlol là một địa điểm nằm tại thành phố Mardan, tỉnh Khyber Pakhtunkhwa (Northwest Frontie), Tây Bắc của Pakistan. Đây là một trong những di tích kiến trúc hùng vĩ nhất của thuộc vùng Gandhara cổ xưa, tương ứng với phía Tây Bắc Pakistan và Đông Bắc Afghanistan ngày nay.
Dưới thời Vương quốc Ấn-Hy Lạp (Indo-Greek Kingdom, tồn tại năm 180 TCN – 10 sau Công nguyên), Gandhara là một trung tâm lớn cho Phật giáo Greco (Greco-Buddhism, là sự kết hợp giữa văn hóa Hy Lạp và Phật giáo). Đây cũng là một địa điểm trung tâm để truyền bá Phật giáo đến Trung Á và Đông Á.
Phong cách Phật giáo Greco (Greco-Buddhist style) đạt đến đỉnh cao tại vùng Gandhara, được gọi là phong cách Gandhara (Gandhara style), đặc biệt dưới thời Đế chế Kushan (Kushan Empire, tồn tại năm 30 – 375).

Bốn đế chế Á-Âu trong thế kỷ thứ 2, trong đó có Đế chế Kushan
Tàn tích Phật giáo Takht-i-Bahi và thị trấn cổ Sahr-i-Bahlol là một trong những đại diện tiêu biểu của Kiến trúc tiền Hồi giáo tại Pakistan.
Nghệ thuật Phật giáo Greco tại vùng Gandhara thông qua các tuyến đường thương mại dần lan rộng sang Ấn Độ, Đông Nam Á, Trung Quốc, Hàn Quốc và Nhật Bản.
Tại Gandhara Phật giáo phát triển mạnh cho đến thế kỷ 7 khi Hồi giáo bắt đầu có ảnh hưởng trong khu vực dưới thời Vương triều Umayyad (Arab Umayyad Caliphate, năm 661–750).
Tàn tích Phật giáo Takht-i-Bahi và thị trấn cổ Sahr-i-Bahlol được UNESCO tôn vinh là Di sản thế giới (năm 1980) với tiêu chí:
Tiêu chí (iv) : Tàn tích Phật giáo Takht-i-Bahi và thị trấn cổ Sahr-i-Bahlol là một ví dụ nổi bật về một kiểu kiến trúc với hình thức kiến trúc, kỹ thuật xây dựng, là ví dụ đặc trưng nhất minh họa cho sự phát triển của cộng đồng tu viện và đô thị tại khu vực Gandhara, Pakistan từ giữa thế kỷ thứ 1 đến thế kỷ thứ 7 sau Công nguyên.

Sơ đồ vị trí khu vực Di sản Phật giáo Takht-i-Bahi và thị trấn cổ Sahr-i-Bahlol tại Khyber Pakhtunkhwa, Pakistan
Di sản gồm 2 thành phần riêng biệt cùng thời đại: Tàn tích Phật giáo Takht-i-Bahi và thị trấn cổ Sahr-i-Bahlol:
Tàn tích Phật giáo Takht-i-Bahi
Tàn tích Phật giáo Takht-i-Bahi (Buddhist Ruins of Takht-i-Bahi/Throne of Origins) trước đây là một tu viện, được thành lập vào đầu thế kỷ thứ 1.
Tu viện có diện tích 33ha, nằm trên một gò đồi cao từ 36,6m đến 152,4m, tiêu biểu cho một địa điểm Phật giáo.
Tu viện được sử dụng liên tục cho đến thế kỷ thứ 7, được cho là tu viện Phật giáo hoàn thiện nhất tại Pakistan.
Các tòa nhà được xây dựng bằng đá tại địa phương vùng Gandhara, được trát bên ngoài bằng vữa vôi và bùn. Kiến trúc tu viện Phật giáo Takht-i-Bahi theo phong cách Nghệ thuật Phật giáo Greco tại vùng Gandhara, là sự kết hợp giữa kiến trúc tu viện Phật giáo Ấn Độ với các tòa tháp và kiến trúc đền thờ Hy Lạp với các bức tường có các trụ tường và vòm cuốn.
Ngày nay, tàn tích tu viện chỉ còn lại các tàn tích chính:
- Một cụm tháp (Stupa Court) nằm tại sân trung tâm;
- Các phòng tu viện, bao gồm các phòng riêng lẻ được bố trí xung quanh một sân, hội quán và một khu vực ăn uống;
- Một ngôi đền, bao gồm một bảo tháp và tương tự như tòa tháp, nhưng được xây dựng trong những năm sau này.
Trong tu viện có các không gian phức tạp, gồm các không gian như những buồng tối nhỏ, có thể được sử dụng cho các hình thức nhất định của phái thiền Mật tông.
Ngoài ra tại đây có thể là nơi cư trú cho các mục đích thế tục.
Năm 1871, tại đây đã phát hiện được nhiều tác phẩm điêu khắc, trong đó có nhiều tấm miêu tả truyền thuyết về cuộc đời Đức Phật và các sự tích Phật giáo.

Vị trí của Tàn tích Phật giáo Takht-i-Bah tại Mardan, Khyber Pakhtunkhwa, Pakistan

Sơ đồ mặt bằng tu viện Phật giáo Takht-i-Bahi tại Mardan, Khyber Pakhtunkhwa, Pakistan

Tu viện Phật giáo Takht-i-Bahi nhìn từ chân núi

Đường lên tu viện Takht-i-Bahi tại Mardan, Khyber Pakhtunkhwa, Pakistan

Các tàn tích thành lũy dọc theo đường lên tu viện Takht-i-Bahi tại Mardan, Khyber Pakhtunkhwa, Pakistan



Phối cảnh tổng thể tàn tích tu viện Takht-i-Bahi tại Mardan, Khyber Pakhtunkhwa, Pakistan

Bên trong tu viện có nhiều tháp với các hốc đặt tượng

Một tượng Phật bên trong hốc tháp tại tu viện Takht-i-Bahi, Mardan, Khyber Pakhtunkhwa, Pakistan

Các tàn tích các bức tường với các trụ gạch và vòm cuốn bên trong tu viện Takht-i-Bahi tại Mardan, Khyber Pakhtunkhwa, Pakistan

Tường đá với các lỗ châu mai như pháo đài tại tu viện Takht-i-Bahi, Mardan, Khyber Pakhtunkhwa, Pakistan

Các tàn tích xung quanh tu viện Takht-i-Bahi tại Mardan, Khyber Pakhtunkhwa, Pakistan
Tàn tích Thị trấn cổ Sahr-i-Bahlol
Kề liền tu viện là tàn tích của một thị trấn cổ Sahr-i-Bahlol, được xây dựng trong cùng thời kỳ với tu viện, dưới thời Đế chế Kushan (Kushan Empire, tồn tại năm 30 – 375).
Thị trấn có diện tích khoảng 9,7ha, nằm cách tu viện Takht-i-Bahi khoảng 5km, trên một gò đất cao 9m so với xung quanh, được bao bọc bởi một bức tường phòng thủ rất tiêu biểu của các thành cổ vào thế kỷ 2- 3 sau Công nguyên.
Đây còn là nơi được cho là chôn cất hài cốt (xá lị) của Đức Phật. Tại đây đã tìm thấy nhiều đồ cổ như tiền xu, đồ dùng, đồ trang sức.

Các tàn tích của thị trấn cổ Sahr-i-Bahlol, tại Mardan, Khyber Pakhtunkhwa, Pakistan

Tàn tích các bức tường thành xung quanh thị trấn cổ Sahr-i-Bahlol, tại Mardan, Khyber Pakhtunkhwa, Pakistan

Tượng Bồ Tái tìm thấy trong thị trấn cổ Sahr-i-Bahlol, Mardan, Khyber Pakhtunkhwa, Pakistan

Các tấm phù điêu sự tích nhà Phật tìm thấy trong thị trấn cổ Sahr-i-Bahlol, Mardan, Khyber Pakhtunkhwa, Pakistan
Di sản Tàn tích Phật giáo Takht-i-Bahi và thị trấn cổ kề liền Sahr-i-Bahlol tại Mardan, Khyber Pakhtunkhwa, Pakistan là đại diện đặc biệt của kiến trúc tu viện và đô thị tại khu vực Trung và Tây Á, trong giai đoạn từ thế kỷ thứ 1 đến thế kỷ thứ 7 sau Công nguyên, nơi truyển cảm hứng về quy hoạch, kiến trúc và kỹ thuật xây dựng tại khu vực trong những năm sau này.
Hiện đây là nơi thu hút khách du lịch, các nhà sử học, nhà khảo cổ học và nghiên cứu Phật giáo trên toàn thế giới.
Đặng Tú, Bộ môn KTCN, ĐHXD
Nguồn :
http://whc.unesco.org/en/list/140
https://en.wikipedia.org/wiki/Pakistan
https://en.wikipedia.org/wiki/Gandhara
https://en.wikipedia.org/wiki/Kushan_Empire
https://en.wikipedia.org/wiki/Takht-i-Bahi
https://en.wikipedia.org/wiki/Seri_Bahlol
Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Á và châu Đại Dương
Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Âu
Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Mỹ
Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Phi
|
Cập nhật ( 05/08/2020 )
|
Tin mới đưa:- Cố đô Pasargadae, Pars, Iran
- Quần thể Takht-e Soleyman, Western Azerbaijan, Iran
- Các thị trấn Baroque muộn tại Val di Noto, Sicily, Ý
- Samarkand – Ngã tư văn hóa, Uzbekistan
- Hang động Vân Cương, Đại Đồng, Sơn Tây, Trung Quốc
- Công trình Villa d'Este, Tivoli, Rome, Ý
- Cột Chúa Ba Ngôi ở Olomouc, Czech
- Thung lũng Loire giữa Sully-sur-Loire và Chalonnes, Pháp
- Quần thể Tu viện Ferapontov, Vologda, Nga
- Nhà thờ St James ở Šibenik, Croatia
- Mỏ đá lửa Thời kỳ Đồ đá mới ở Spiennes, Mons, Bỉ
- Lăng mộ Hoàng gia của triều đại nhà Minh và nhà Thanh, Trung Quốc
- Hang động Long Môn, Lạc Dương, Hà Nam, Trung Quốc
- Vương cung thánh đường San Francesco và địa điểm khác của Dòng Phanxicô tại Assisi, Ý
- Công trình Villa Adriana, Tivoli, Rome, Ý
Tin đã đưa:- Khu khảo cổ Al Zubarah, Quatar
- Các quần thể lăng mộ Koguryo, Bắc Triều Tiên
- Đô thị cổ Sarazm, Sughd,Tajikistan
- Pháo đài Bahla, Oman
- Công viên lịch sử và văn hóa quốc gia Merv, Turkmenistan
- Khu phố cổ thành phố Damascus, Syria
- Thung lũng Kathmandu, Nepal
- Quần thể đền thờ tại Baalbek, Lebanon
- Cảnh quan văn hóa thung lũng Orkhon, Mông Cổ
- Núi thiêng Sulamain-Too, Osh, Kyrgyzstan
- Thị trấn cảng lịch sử Levuka, Fiji
- Tòa tháp giáo đường và các di chỉ khảo cổ xung quanh tại Jam, Shahrak, Ghur, Afghanistan
- Các công trình kiến trúc của Le Corbusier, một đóng góp nổi bật cho trào lưu hiện đại
- Thị trấn lịch sử Shukhothai và các thị trấn lịch sử lân cận, Thái Lan
- Di chỉ khảo cổ Ban Chiang, Udon Thani, Thái Lan
|