Thông tin chung:
Công trình: Chạm khắc đá ở Tanum (Rock Carvings in Tanum)
Địa điểm: Västra Götaland, Thụy Điển (N58 42 3.996 E11 20 27.996)
Thiết kế kiến trúc:
Quy mô: Diện tích khu vực Di sản 4137,609 ha
Năm hình thành:
Giá trị: Di sản thế giới (1994; hạng mục i, iii, iv) 

Thụy Điển (Sweden) là một quốc gia Bắc Âu, giáp với Na Uy về phía tây và phía bắc, Phần Lan về phía đông, và được nối với Đan Mạch ở phía tây nam bằng một đường hầm cầu qua eo biển Öresund . 

Thụy Điển có diện tích 450.295 km2, dân số khoảng 10,377 triệu người (năm 2020), thủ đô và thành phố lớn nhất là Stockholm.
Các dân tộc Đức (Germanic Peoples) đã sinh sống ở Thụy Điển từ thời tiền sử, nổi lên trong lịch sử với tên gọi Geats (Götar Thụy Điển) và Thụy Điển (Svear) và tạo thành các dân tộc biển được gọi là Norsemen (người Bắc Âu). Một nhà nước Thụy Điển độc lập đã xuất hiện vào đầu thế kỷ 12. 

Sau khi bệnh dịch hạch Cái chết đen (Black Death) ở giữa thế kỷ 14 đã làm thiệt mạng khoảng một phần ba số dân bán đảo Scandinavian và đã tạo ra những biến động về tôn giáo, xã hội và kinh tế với những ảnh hưởng sâu sắc đến tiến trình lịch sử châu Âu.

Sự xuất hiện của Hanseatic (Hanseatic League, một liên minh thương mại và phòng thủ của các bang hội thương nhân và thị trấn thương mại Tây Bắc và Trung Âu) đã đe dọa nền văn hóa, tài chính và ngôn ngữ vùng Scandinavia. Điều này dẫn đến việc thành lập Liên minh Kalmar (Kalmar Union, tồn tại năm 1397–1523) tại Scandinavia vào năm 1397.

Thụy Điển rời bỏ liên minh này vào năm 1523 và Đế chế Thụy Điển (Swedish Empire, tồn tại năm 1611–1721) được hình thành; trở thành một trong những cường quốc của châu Âu cho đến đầu thế kỷ 18.

Vùng lãnh thổ Thụy Điển bên ngoài bán đảo Scandinavia đã dần dần mất đi trong thế kỉ 18 và 19 thế kỷ, kết thúc bằng sự sáp nhập của Phần Lan vào Nga năm 1809.

Cuộc chiến cuối cùng mà Thụy Điển đã tham gia trực tiếp là năm 1814. Kể từ sau đó, Thụy Điển hòa bình và duy trì chính sách trung lập chính thức trong các vấn đề đối ngoại. 

Ngày nay, Thụy Điển chia thành chia thành 21 vùng (tỉnh) và 290 thành phố tự trị. 

Niềm tin và phương tiện sinh tồn là khởi nguồn cho cho những bức chạm khắc và tranh vẽ trên đá (cự thạch) Thời Tiền sử.

Các nền văn hóa của Thời kỳ Đồ đá tồn tại ở khắp mọi nơi trong Thời Tiền sử, nhưng hiện nay chỉ giới hạn trong các nhóm dân tộc bản địa, chẳng hạn như người Inuit ở Canada và Greenland; thổ dân ở Úc.

Khoảng 4.000 năm TCN, một thời kỳ văn hóa mới đã xuất hiện ở Nam Scandinavia - Thời kỳ Đồ đá mới (Neolithic period). Nó đánh dấu sự thay đổi từ một xã hội săn bắn hái lượm sang một xã hội sản xuất. Mọi người định cư và tạo ra các cộng đồng có quy mô khác nhau dựa trên canh tác nông nghiệp. Trong thời kỳ này, hình ảnh người nông dân chiếm ưu thế trong các bức chạm khắc và hình vẽ trên đá. 

Thời đại Đồ đồng bắt đầu vào khoảng 2.000 năm TCN. Trong Thời đại Đồ đồng, ngoài hình tượng về người nông dân, các bức chạm khắc và hình vẽ trên đá còn trở thành một công cụ thiết thực cho việc duy trì nhu cầu tôn giáo, nghi lễ, tập quyền gắn với sự biến đổi trong xã hội, trong đó có các nhận thức về vũ trụ học.
Người Scandinavi Thời đại Đồ đồng (Nordic Bronze Age, năm 2000/1750–500 TCN) và Thời đại đồ sắt sau này là những thợ thủ công tinh xảo và những người đi đường thủy rất thành thạo. Và chính họ tạo nên các bức chạm khắc và hình vẽ trên đá nổi bật, còn lưu lại đến ngày nay. 

Thành phố Tanum (Tanum Municipality) thuộc tỉnh Västra Götaland tại tây nam Thụy Điển, diện tích 235135ha, dân số khoảng 13 ngàn người (năm 2021). Khu vực này đã có người định cư vào khoảng năm 8000 – 6000 TCN.
Đây là vùng đất có nền đá granit, một phần của chúng đã bị sói mòn sạch khoảng 14.000 năm trước, khi Dải băng Scandinavia (Scandinavian Ice Sheet) từ từ di chuyển về phía bắc, để lộ ra các mặt đá cong thoải. Đây là nơi các nghệ sĩ Thời đại Đồ đồng lựa chọn để thể hiện các bức chạm khắc đá (Rock Carvings) và bức tranh trên đá của mình.
Tại Tanum có ít nhất 1.500 địa điểm chạm khắc đá với hàng ngàn hình ảnh được biết đến trên một khu vực có diện tích khoảng 4137,609 ha, tập trung dọc theo một đoạn dài 25km với diện tích khoảng 51ha. Mặc dù khu vực này nằm trên bờ biển, song các bức chạm khắc thường được thực hiện tại cao độ 25m (so với mực nước biển).
 

Bản đồ Thụy Điển và vị trí thành phố Tanum, vùng Västra Götaland, Thụy Điển

Nghệ thuật Chạm khắc trên đá ở Tanum, Thụy Điển, là một thành tựu nghệ thuật độc đáo với các họa tiết đa dạng và phong phú (mô tả về con người, động vật, thuyền, vũ khí và các biểu tượng khác), thể hiện sự thống nhất về văn hóa và niên đại. Các bức chạm khắc và tranh vẽ trên đá này tiết lộ cuộc sống và tín ngưỡng của những người sống ở khu vực Bắc Âu Thời đại Đồ đồng (European Bronze Age) và rất đáng chú ý vì số lượng lớn cùng chất lượng vượt trội. Địa điểm này này trở nên nổi bật nhờ một cảnh quan văn hóa với việc định cư liên tục, nhất quán trong việc sử dụng đất kéo dài hơn 8 thiên niên kỷ và tập hợp các tác phẩm Nghệ thuật trên đá Thời đại Đồ đồng (Bronze Age rock art).
 

Các tác phẩm được thực hiện bằng cách chạm khắc bằng búa và mũi nhọn bằng đá.

Các bức chạm khắc đá được tạo ra một cách khéo léo bằng các công cụ đơn giản, thể hiện sự đa dạng phong phú của các tác phẩm nghệ thuật có chất lượng cao nhất. So với những bối cảnh tương tự khác, những họa tiết và bối cảnh này thậm chí còn nổi bật hơn ở khả năng truyền tải những phản ánh về cuộc sống và vũ trụ học trong Thời kỳ Đồ đồng Bắc Âu (khoảng 1700 TCN – 500 TCN). 

Mục đích của những tấm điêu khắc này, thường được đặt ở những vị trí trung tâm trong cảnh quan, là để truyền tải thông điệp khẳng định vai trò của chúng là trung tâm thờ cúng và sùng bái đương đại.

Những họa tiết, kỹ thuật và bố cục của các tác phẩm chạm khắc trên đá ở Tanum là minh chứng đặc biệt cho nền văn hóa của Thời đại Đồ đồng của cả châu Âu. 

Khu vực Chạm khắc đá ở Tanum, Västra Götaland, Thụy Điển được UNESCO tôn vinh là Di sản thế giới (năm 1994) với tiêu chí: 

Tiêu chí (i): Các tác phẩm chạm khắc trên đá tại Tanum tạo thành một ví dụ nổi bật về nghệ thuật Thời đại Đồ đồng (Bronze Age) có chất lượng cao nhất, một tuyệt tác về tài năng sáng tạo của con người.

Tiêu chí (iii): Phạm vi họa tiết trên các bức chạm khắc trên đá Tanum cung cấp bằng chứng độc đáo về nhiều khía cạnh của một truyền thống văn hóa trong Thời đại Đồ đồng châu Âu (European Bronze Age).

Tiêu chí (iv): Tính liên tục của việc định cư và hoạt động nông nghiệp được minh họa bằng các tác phẩm chạm khắc trên đá, di tích khảo cổ học và đặc điểm cảnh quan của vùng Tanum. Tất cả tạo thành một ví dụ nổi bật, minh họa cho một giai đoạn có ý nghĩa trong 8 nghìn năm lịch sử nhân loại.

Phạm vi Di sản Chạm khắc đá ở Tanum, Västra Götaland, Thụy Điển


Sơ đồ phân bố các bức chạm khắc tại Di sản Chạm khắc đá Tanum, Thụy Điển


Các khu vực tập trung các bức chạm khắc tại Di sản Chạm khắc đá ở Tanum, Thụy Điển

Đặc điểm chung về hình tượng mô tả

Nghệ thuật trên đá Thời đại Đồ đồng Scandinavia (Scandinavian Bronze Age rock art) đại diện cho sự đóng góp độc đáo cho nền văn hóa Thời Tiền sử ở Thụy Điển, Na Uy và Đan Mạch.
Mục đích thực sự của nghệ thuật chạm khắc đá vẫn còn tiếp tục được nghiên cứu. Nhưng các hình chạm khắc tại Tanum gần như chắc chắn mang tính chất tôn giáo hoặc thiêng liêng. 
Các mô-típ trang trí lặp lại phổ biến là dấu cốc (vòng tròn), thuyền, con người, động vật, nhạc cụ, vũ khí, bánh xe và xe ngựa. 
Các sự kiện và vật dụng đơn giản trong cuộc sống hàng ngày như trẻ em, nhà cửa không được mô tả. Chỉ có rất ít cảnh canh tác nông nghiệp.
Nhiều cảnh không thể xác định được. Một số có thể là tác phẩm chưa hoàn thiện. Đôi khi các cảnh được chạm khắc trên những bức chạm khắc cũ hơn và nhiều cảnh đã quá cũ để nhận dạng.
Các hình chạm khắc trên đá ở Tanum hướng về phía nam hoặc phía đông, được cố ý chạm khắc trên những tảng đá nơi nước chảy xuống bề mặt sau khi mưa. Những tia nắng ban mai được nước mưa phản chiếu trên mặt đá tạo nên những hiệu ứng ảnh được cho là có chủ ý của người tạo ra các bức chạm khắc.  
Hiện tại, các hình chạm khắc được tô màu đỏ hoặc trắng để dễ nhìn hơn. 

Hình tượng Dấu cốc hay hay Vòng tròn
Biểu tượng nghệ thuật chạm khắc đá phổ biến nhất vào Thời đại Đồ đồng (1700-500 TCN) và Thời kỳ Đồ sắt Tiền La Mã (500-0 TCN) là hình tượng Dấu cốc hay Vòng tròn/Dấu nhẫn (Cup marks/ Cup and ring marks). Hình Dấu cốc là một biểu tượng chạm khắc đá nghệ thuật Thời Tiền sử được tìm thấy trên khắp thế giới. Biểu tượng bao gồm một lỗ tròn (bề ngang không quá vài cm) được bao quanh bởi các vòng tròn đồng tâm. Đôi khi có các vạnh nối từ tâm (lỗ tròn) ra phía ngoài.
Dấu cốc là họa tiết được biết đến nhiều ở vùng Västra Götaland. Những Dấu cốc này có thể là biểu tượng cho khả năng sinh sản, mặt trời, mặt trăng, các vì sao, sự sống, cái chết, sự tái sinh và lịch đơn giản. Một số gần như chắc chắn được sử dụng cho các nghi lễ tôn giáo, trong khi những Vòng tròn khác lại gợi ý về đường đi hoặc chuyển động.
Tại Di sản Chạm khắc đá ở Tanum, vùng Västra Götaland có tới 40 ngàn hình tượng Dấu cốc, nằm xen kẽ với các hình tượng chạm khắc khác. 

Hình tượng tàu, thuyền

Vị trí thứ hai trong các bức chạm khắc đá là hình tượng tàu thuyền mà không phải là hình ảnh của các nghi lễ và tín ngưỡng tôn giáo nông nghiệp. Điều này thể hiện đặc điểm của một xã hội dựa trên sự di chuyển trên biển. Các mô tả về tàu thuyền chiếm hơn 25% các bức chạm khắc trên đá tại Đan Mạch (không bao gồm các Dấu cốc), trong khi số lượng lớn tương ứng các hình tàu, thuyền tại Thụy Điển và Na Uy lần lượt là khoảng 50% và 60%.
Tại Di sản Chạm khắc đá ở Tanum đã phát hiện được khoảng 10.000 biểu tượng tàu thuyền với cách thể hiện rất phong phú và quy mô khác nhau.
Trên tàu thuyền có hình tượng người và một số biểu tượng thể hiện các đám nghi lễ.
Những hình tượng tàu thuyền với cánh buồm và mái chèo rất hiếm.  

Hình tượng tàu thuyền theo thời gian, Chạm khắc đá Tanum, Thụy Điển  

Hình tượng con người
Con người cũng khá phổ biến trên các bức chạm khắc.
98% hình người là nam giới với hình tượng dương vật hoặc mang vũ khí. Trong Thời đại Đồ đồng, các chiến binh có lẽ là tầng lớp xã hội quan trọng. Minh họa về chiến tranh và các cuộc chạm trán bạo lực gắn với đàn ông chiến binh trở thành điểm nhấn về văn hóa.  
Đàn bà được xác định bằng hình tượng mái tóc đuôi ngựa.
Tại Di sản Chạm khắc đá ở Tanum có những mô tả nổi tiếng về người, bao gồm cảnh những người yêu nhau (một cặp đôi đang hôn nhau) tại Di tích Vitlycke, những người phụ nữ tại Di tích Fossum và các vị thần tại Di tích Litsleby.
Tại đây, có rất ít cảnh bạo lực được miêu tả, không có cảnh các cuộc đột kích giết người và cướp bóc của người Viking. Mặc dù rất nhiều vũ khí được hiển thị, nhưng rất ít cảnh chiến đấu hoặc thậm chí là hoạt động săn bắn được mô tả. Một cảnh tại Di tích Fossum cho thấy một con vật thực sự bị đâm trong khi những cảnh khác gợi ý về những con vật (hoặc con người) đã chết mà không cho thấy thời điểm thực sự bị giết. Các loại vũ khí có lẽ được sử dụng trong nghi lễ với những thanh kiếm hiếm khi được thể hiện. 

Hình tượng động vật
Tại Di sản Chạm khắc đá ở Tanum các loài động vật phổ biến nhất là bò đực đang kéo xe, ngựa, rắn, hươu và chim. Các loài động vật thông dụng như cừu và cá vắng mặt một cách đáng chú ý.  

Chuyển đổi số Di sản
Di sản vẫn đang tiếp tục được nghiên cứu, khám phá.
Ngoài việc tư liệu hóa các tác phẩm chạm khắc trên đá bằng cách sử dụng kỹ thuật cọ xát, hiện tại đây đang tạo lập các mô hình ba chiều (Structure from Motion – SfM /quét 3D) về các bức chạm khắc trong Khu vực Di sản, phục vụ cho việc nghiên cứu và tạo lập các sản phẩm của ngành Công nghiệp văn hóa. Đây là một phương pháp nghiên cứu và truyền thông ít gây hại nhất cho đá và sẽ cho phép các nhà nghiên cứu và du khách mô phỏng chuyến thăm địa điểm.Các bức ảnh 3 chiều hiện được trưng bày tại Bảo tàng Chạm khắc đá Tanum (Tanum Rock Art Museum Sweden). 

Mô hình 3D Aspeberget Tanum 12, Chạm khắc đá Tanum, Thụy Điển  

Các khu vực di tích
Di sản có một số nhóm Di tích chính, từ bắc xuống nam gồm: 

Di tích Fossum và Banken
Nhóm Di tích Fossum và Banken nằm tại đông bắc Khu vực Di sản, tại vị trí cao so với mực nước biển.
Tác phẩm chạm khắc trên đá tại đây rất nhỏ gọn. Diện tích hạn chế của bề mặt đá chứa đầy hình ảnh. Các hình ảnh rất giống nhau về phong cách và cách thức thực hiện. Tất cả những chiếc thuyền trông giống nhau và tất cả hình tượng người dường như được đúc trong cùng một khuôn. Người ta cho rằng, các tác phẩm chạm khắc tại đây được tạo ra bởi một nghệ sĩ duy nhất.
Những hình ảnh chạm khắc nổi bật tại đây gồm: Người; Khung cảnh nghi lễ và thuyền; Lòng bàn chân; Động vật và Vòng tròn (dấu cốc). 
Hình ảnh người tại Di tích rất đa dạng. Nhiều nhân vật nam được miêu tả trong tình trạng nhảy múa; mang theo những gậy và rìu lớn trên tay. Đây là những chiếc rìu nghi lễ không sử dụng cho công việc hoặc chiến đấu. 
Hình tượng 2 người đàn ông trên thuyền, cầm rìu và đối mặt với nhau. Họ có thể là một cặp song sinh, là con trai của Thần Mặt trời và Nữ thần Mặt trời. Hai người đã cứu những người bị đắm tàu ​​khỏi chết đuối và đến trợ giúp các con tàu trong một cơn bão.
Khung cảnh nghi lễ được bao quanh bởi những con tàu, một số trong số đó dường như đang đi về phía tây, về phía đại dương và những chiếc khác dường như đang quay trở lại. Có lẽ đây là những nghi lễ hoặc lễ kỷ niệm được tổ chức liên quan đến các cuộc hành trình. 

Những tảng đá chạm khắc tại Di tích Fossum, Tanum, Thụy Điển

Hình tượng thuyền, người tại Di tích Fossum, Tanum, Thụy Điển

Hình tượng 2 người đàn ông trên thuyền, Di tích Fossum, Tanum, Thụy Điển

Hình tượng những người đàn ông nhảy múa, Di tích Fossum, Tanum, Thụy Điển

Các hình tượng, trong đó có bàn chân, Di tích Fossum, Tanum, Thụy Điển 


Cảnh đi săn, thổi kèn Di tích Fossum, Tanum, Thụy Điển

Cảnh thuyền và chim, Di tích Fossum, Tanum, Thụy Điển


Cảnh đi săn với người và chó, Di tích Fossum, Tanum, Thụy Điển 

Cách 150m về phía đông Di tích Fossum là Di tích Balken, nơi có những hình chạm khắc không sơn. Tại đây có hình tượng Ngựa kéo mặt trời (Sunhorse from Balken), được tạo ở phía bên phải của tảng đá chạm khắc, là một trong những tác phẩm chạm khắc đá đẹp nhất tại Khu vực Di sản.
Ngựa kéo mặt trời là một mô-típ phổ biến trong Thời đại Đồ đồng ở Scandinavia. Hình tượng này thể hiện nhận thức của người xưa liên quan đến hành trình theo chu kỳ đưa mặt trời lặn tại phía tây trở lại mọc tại phía đông. Điều này thể hiện tầm quan trọng to lớn của mặt trời cả trong tôn giáo và thế giới quan của người cổ đại. Mặt trời là người cai quản thời gian và mùa màng, là điều kiện quan trọng nhất cho sự thành công của một xã hội nông nghiệp. Không có mặt trời, không có mùa màng.  

Tảng đá chạm khắc tại Di tích Balken, Tanum, Thụy Điển

Hình tượng Ngựa kéo mặt trời, Di tích Balken, Tanum, Thụy Điển 

Di tích Vitlycke
Di tích Vitlycke nằm tại trung tâm Khu vực Di sản.
Di tích bao gồm khoảng 500 hình ảnh khác nhau có niên đại từ năm 1700 TCN đến năm 500 TCN.  Ngoài các tảng đá bề mặt lớn được chạm khắc còn có bề mặt đá nhỏ hơn, được nối với nhau bằng một con đường dài khoảng 500m. Di tích Vitlycke là một trong những địa điểm nghệ thuật chạm khắc đá lớn nhất và quan trọng nhất tại Scandinavia.
Những hình ảnh chạm khắc nổi bật tại đây gồm: Cặp đôi; Người phụ nữ trên thuyền tang lễ; Các chiến binh và Dấu cốc; Người và động vật; Hình tượng cá voi… 
Hình ảnh được biết đến nhiều nhất tại Di tích Vitlycke là bức chạm khắc cặp đôi, thể hiện một người đàn ông và một người phụ nữ đang hôn nhau. Bên trái của cặp đôi là một người đàn ông với chiếc rìu giơ lên. Có lẽ đây là hình ảnh về một lễ cưới theo nghi lễ Thời Tiền sử gắn với việc cầu nguyện khả năng sinh sản, mùa màng bội thu và gia súc khỏe mạnh. Người đàn ông cầm rìu bên trái có thể là người đứng đầu tổ chức buổi lễ và chúc phúc cho cặp đôi.
Hình tượng người phụ nữ không đặc biệt nhiều trên các tác phẩm chạm khắc trên đá, nhưng tại Di tích Vitlycke, ngoài hình người phụ nữ trong lễ cưới, còn có hình tượng người phụ nữ đang chuẩn bị cho tang lễ trên thuyền.
Tại Di tích Vitlycke, bên phải của một bề mặt đá là một hàng có tới 70 Dấu cốc (Vòng tròn). Bên cạnh là các chiến binh được trang bị kiếm, rìu và khiên. 
Tại Di tích, ngoài hình tượng người với Dấu cốc, có các bức chạm khắc mô tả con người với động vật như người và bò, chim; người đàn ông với con rắn khổng lồ. Tại đây có một hình ảnh hiếm tại Khu vực Di sản là hình tượng cá voi.
Nằm cách Di tích Vitlycke khoảng 200m là Bảo tàng Vitlycke (Vitlycke Museum), là một trung tâm kiến ​​thức và trải nghiệm tại Khu vực Di sản Thế giới Tanum. 

Phối cảnh Di tích Vitlycke, Tanum, Thụy Điển

Hình tượng một lễ đám cưới, Di tích Vitlycke, Tanum, Thụy Điển

Hình tượng thuyền tang lễ, Di tích Vitlycke, Tanum, Thụy Điển

Hình tượng chiến binh và các Dấu cốc, Di tích Vitlycke, Tanum, Thụy Điển

Hình tượng người đàn ông với con rắn khổng lồ, Di tích Vitlycke, Tanum, Thụy Điển

Hình tượng người và bò, Di tích Vitlycke, Tanum, Thụy Điển

Hình tượng người và chim, Di tích Vitlycke, Tanum, Thụy Điển

Hình tượng cá voi, Di tích Vitlycke, Tanum, Thụy Điển

Bảo tàng Vitlycke, Tanum, Thụy Điển 

Di tích Aspeberget 
Di tích Aspeberget nằm tại trung tâm Khu vực Di sản, phía nam của Di tích Vitlycke. Đây là một trong những Di tích tập trung nhiều nhất các tác phẩm chạm khắc đá, trải rộng trên 20 mảng đá khác nhau. Các bức chạm khắc  được sơn và không sơn.
Những hình ảnh nổi bật tại đây gồm: Mặt trời; Dấu cốc; Những con bò đực; Chiến binh; Tàu thuyền.  
Hình ảnh chạm khắc đá Đĩa mặt trời tại Di tích là duy nhất ở Scandinavia. Đĩa đĩa mặt trời với các tia nắng như cái nĩa, được giữ bởi 2 nhân vật nữ. Đối diện với họ là 2 nhân vật không rõ giới tính.
Hình ảnh một người đang cầm 28 Dấu cốc hay vòng tròn nhỏ (“Người lịch”/ “Calendar man". Các Dấu cốc được sắp xếp thành 4 hàng, mỗi hàng có 7 chiếc. Người ta cho rằng đây là một dạng lịch của người tiền sử.
Hình ảnh chim cũng có mặt tại Di tích. Chim rất quan trọng trong hầu hết các tôn giáo và thần thoại thời tiền sử. Các vị thần tự biến mình thành chim hoặc sử dụng chúng làm sứ giả, trinh sát hoặc phương tiện vận chuyển. 

Phối cảnh các tảng đá chạm khắc (sơn và không sơn) tại Di tích Aspeberget, Tanum, Thụy Điển

Hình tượng Đĩa mặt trời, Di tích Aspeberget, Tanum, Thụy Điển


Hình tượng người và những Dấu cốc tại Di tích Aspeberget, Tanum, Thụy Điển 


Hình tượng bò đực, Di tích Aspeberget, Tanum, Thụy Điển




Hình tượng chiến binh, Di tích Aspeberget, Tanum, Thụy Điển

Hình tượng tàu thuyền, Di tích Aspeberget, Tanum, Thụy Điển

Di tích Litsleby
Nhóm Di tích Litsleby nằm tại trung tâm Khu vực Di sản, phía tây nam của Di tích Aspeberget.
Các tác phẩm chạm khắc tại Litsleby cách Bảo tàng Vitlycke 2 km về phía nam. 
Di tích có khoảng 250 hình ảnh, được sơn và không sơn.
Những hình ảnh nổi bật tại đây gồm: Thần giáo; Dấu chân; Tàu thuyền; Lễ hội người và ngựa…
Thần giáo hoặc Thần chiến tranh được chạm khắc ở giữa tảng đá, thống trị các hình tượng xung quanh qua  hình tượng một chiến binh cao 2,3m. Hình ảnh người to lớn này là rất hiếm.
Một số dấu chân người được chạm khắc tại tảng đá lớn nhất tại Di tích Litsleby. Các dấu chân này được cho là của các vị thần.
Có một số chiếc thuyền tại Di tích được chạm khắc trong Thời kỳ Đồ sắt sớm. Ví dụ như hai con tàu lớn gần như giống hệt nhau có chiều dài tới 2,8m. Giữa hai con tàu là 4 vòng tròn giống như tấm khiên. Một trong những tấm khiên có 7 đoạn trang trí, một tấm có 9 đoạn và 2 tấm có 13 ba đoạn. Có một mối liên hệ giữa những con tàu và cái chết, giữa những vòng tròn và những ngôi mộ. Các con tàu có thể đại diện cho cuộc hành trình sang thế giới bên kia.

Cạnh Di tích Litsleby, cách khoảng 100m là Di tích Tegneby. Trên tảng đá có thể được nhìn một cảnh lễ hội, giả trận chiến giữa hai phe. Mỗi phe có 4 kỵ sĩ cưỡi ngựa với giáo và khiên vuông hay chữ nhật phổ biến vào đầu Thời đại Đồ sắt (thay thế khiên tròn của Thời đại Đồ đồng) đang tiến về phía nhau. Phía sau mỗi phe là một vị chỉ huy đứng dưới mặt đất. 

Phối cảnh tổng thể Di tích Litsleby, Tanum, Thụy Điển

Hình tượng vị thần tại Di tích Litsleby, Tanum, Thụy Điển

Hình tượng dấu chân tại Di tích Litsleby, Tanum, Thụy Điển

Hình tượng thuyền lớn, nhỏ tại Di tích Litsleby, Tanum, Thụy Điển

Cảnh lễ hội trận chiến giả tại Di tích Litsleby, Tanum, Thụy Điển

Di tích Lovasen
Di tích Lovasen nằm tại trung tâm Khu vực Di sản, phía đông nam của Nhóm di tích Aspeberget. Di tích có quy mô nhỏ. Địa điểm này có 8 tảng đá.
Những hình ảnh nổi bật tại đây gồm: Dấu cốc; Người; Tàu thuyền và Động vật.
Hình ảnh người tại Di tích được biết đến nhiều nhất là các chiến binh khổng lồ mang kiếm hoặc mái chèo.
Hình ảnh một con tàu với thủy thủ đoàn giơ mái chèo lên cao. Vị lãnh đạo có kích thước lớn xuất hiện tại phía sau, đội mũ có sừng và đeo giáp của Thời đại Đồ đồng.
Tại một tảng đá chạm khắc một con tàu dài 2,7m, bên trên không có người. Có vẻ như bức chạm chưa thực hiện xong.
Động vật được miêu tả tại đây gồm vịt, chó, ngựa 

Phối cảnh tổng thể Di tích Lovasen, Tanum, Thụy Điển

Hình ảnh chiến binh khổng lồ, Di tích Lovasen, Tanum, Thụy Điển

Hình ảnh con tàu với thủy thủ đoàn giơ mái chèo, Di tích Lovasen, Tanum, Thụy Điển


Hình ảnh người nhảy múa trên thuyền, Di tích Lovasen, Tanum, Thụy Điển

Hình ảnh con tàu dài 2,7m tại Di tích Lovasen, Tanum, Thụy Điển 

Di tích Sotetorp
Di tích Sotetorp nằm tại trung tâm Khu vực Di sản, phía đông nam của Nhóm di tích Lovasen.
Những hình ảnh nổi bật tại đây gồm: Người; Vũ khí; Tàu thuyền và Động vật.
Hình khắc được biết đến nhiều nhất trên tảng đá này có lẽ là hình mô tả một diễn viên nhào lộn trên một con tàu. Hiện vẫn đang còn tranh luận về giới tính của diễn viên. Ngay bên trái con tàu có một biểu tượng Bánh xe mặt trời. 
Tại đây có các hình tượng người với quy mô lớn, được cho là biểu hiện về các vị thần dưới hình dạng con người.
Tại Di tích còn có hình ảnh những người đang trong quá trình thực hiện nghi lễ hay đám rước. Những chiếc rìu mà họ mang trong tay có thể là các rìu thờ cúng hay rìu sử dụng trong các nghi lễ. 

Phối cảnh tổng thể Di tích Sotetorp, Tanum, Thụy Điển

Hình ảnh diễn viên nhào lộn, Di tích Sotetorp, Tanum, Thụy Điển 

Di tích Kalleby
Di tích Kalleby nằm tại phía nam Khu vực Di sản. Đây là Di tích có quy mô lớn và nổi tiếng với hình ảnh hình ảnh những người thổi kèn. 

Phối cảnh tổng thể Di tích Kalleby, Tanum, Thụy Điển


Hình ảnh những người thổi kèn, Di tích Kalleby, Tanum, Thụy Điển 

Di sản Chạm khắc đá ở Tanum, Västra Götaland, Thụy Điển, là một thành tựu nghệ thuật độc đáo không chỉ bởi các mô típ phong phú và đa dạng (mô tả con người và động vật, vũ khí, thuyền và các chủ đề khác) mà còn vì sự thống nhất về văn hóa và niên đại của chúng. Di sản tiết lộ cuộc sống, niềm tin của người dân ở châu Âu trong Thời đại Đồ đồng và rất đáng chú ý vì số lượng lớn và chất lượng vượt trội của các bức chạm khắc đá.  

Đặng Tú, Bộ môn KTCN, ĐHXD
Nguồn :
https://whc.unesco.org/en/list/557/
https://en.wikipedia.org/wiki/Sweden
https://en.wikipedia.org/wiki/Rock_Carvings_in_Tanum
https://commons.wikimedia.org/wiki/Rock_Carvings_in_Tanum
https://www.bradshawfoundation.com/scandinavia/sweden/index.php
https://en.wikipedia.org/wiki/Cup_and_ring_mark
https://docplayer.net/50224719-The-rock-carvings-in-tanum-sweden.html
https://www.rockartscandinavia.com/rock-art-motives-animals-vv33.php
https://www.werelderfgoedfotos.nl/en/photos/250-rock-carvings-in-tanum.html
https://www.vitlyckemuseum.se/en/world-heritage-tanum/the-carvings-at-fossum/
https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Rock_carvings_at_Fossum
https://www.vitlyckemuseum.se/en/world-heritage-tanum/the-vitlycke-carving/
https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Rock_carvings_at_Vitlycke
https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Vitlycke_museum
https://www.vitlyckemuseum.se/en/world-heritage-tanum/the-rockcarving-area-of-aspeberget/
https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Aspeberget,_Tanum
https://www.vitlyckemuseum.se/en/world-heritage-tanum/the-rock-carvings-at-litsleby/
https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Rock_carvings_at_Litsleby
https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:L%C3%B6v%C3%A5sen_rock_carvings,_Tanum
https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Sotetorph%C3%A4llen
https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Rock_carvings_at_Kalleby,_Tanum

Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Á và châu Đại Dương     

Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Âu

Danh sách và bài viết  về Di sản thế giới tại châu Mỹ           

Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Phi