Tuần 14 - Ngày 02/04/2023
|
|
|
|
Thông tin định kỳ
|
|
|
Lịch sử Kiến trúc
Chùa Bối Khê, Thanh Oai, Hà Nội, Việt Nam |
01/06/2020 |

Thông tin chung:
Công trình: Chùa Bối Khê, Thanh Oai, Hà Nội
Địa điểm: Xã Tam Hưng, huyện Thanh Oai, thành phố Hà Nội, Việt Nam
Thiết kế kiến trúc:
Quy mô: Diện tích đất 5000m2
Thời gian hình thành: Thế kỷ 14
Giá trị:
Chùa Bối Khê còn được gọi là Đại Bi tự, nằm tại xã Tam Hưng, huyện Thanh Oai, Hà Nội, tọa lạc trên một thửa đất rộng khoảng 5000m2 ở ngay đầu làng.
Tương truyền, chùa Bối Khê được xây dựng vào khoảng năm 1338 dưới đời vua Trần Hiến Tông (vị hoàng đế thứ sáu triều đại nhà Trần, trị vì năm 1329 - 1341), được trùng tu và mở rộng nhiều lần trong các triều đại sau này. Kiến trúc hiện nay chủ yếu giữ lại dáng dấp từ lần trùng tu vào cuối thế kỷ 18, các năm 1923 và 2006.
Chùa Bối Khê có quy mô khá lớn, hướng về phía Tây, ra phía sông Đáy.
Chùa Bối Khê là chùa có dạng “ Tiền Phật, hậu Thánh”.
Tại đây thờ Đức thánh Bối Khê Nguyễn Bình An, người địa phương có công xây dựng chùa và tổ chức nhân dân trong vùng đánh giặc phương Bắc. Theo truyền thuyết, Ngài sinh năm 1281, quê làng Bối Khê, nhưng tu luyện ở chùa Trăm Gian (Chùa Quảng Nghiêm/Chùa Tiên Lữ tại xã Tiên Phương, huyện Chương Mỹ, Hà Nội). Vua Trần phong cho ngài là Chân nhân. Chùa Trăm Gian là nơi thờ chính thức Nguyễn Bình An, còn ở chùa Bối Khê là thờ vọng.
Chùa là một tổ hợp nhiều hạng mục công trình, bố cục đối xứng qua trục chính theo hướng Tây – Đông, gồm: Nghi môn ngoại, Nghi môn nội, Chính điện, Hậu điện và các công trình phụ trợ khác.
Tòa Chính điện và Hậu điện được nối với nhau bằng hai tòa Tả vu, Hữu vu tạo cho bố cục chính của chùa có hình chữ “Quốc” hay hình chữ nhật. Chùa cao dần từ ngoài vào trong.

Tổng mặt bằng chùa Bối Khê, Thanh Oai, Hà Nội

Phối cảnh tổng thể chùa Bối Khê, Thanh Oai, Hà Nội
Nghi môn ngoại
Trước cổng chùa là không gian rộng lớn với cây đề, cây đa cổ thụ và 5 ngôi tháp mộ của các vị sư trụ trì.
Nghi môn ngoại chùa Bối Khê rất đồ sộ, gồm 5 khối cổng (Ngũ môn).
Khối cổng chính cao 2 tầng. Tầng dưới được giới hạn bởi 4 trụ biểu, đỉnh trụ trang trí tứ phượng, hai bên cổng là hai bậc thang lên tầng hai. Tầng trên có mái 2 tầng, 8 mái.
Hai khối cổng phụ hai bên cổng chính cũng được giới hạn bởi 4 trụ biểu, đỉnh trụ trang trí con nghê chầu. Phía trên cổng là 2 tầng mái, 8 mái.
Hai khối cổng phụ ngoài cùng có quy mô nhỏ, được giới hạn bởi 4 trụ biểu nhỏ, đỉnh trụ trang trí con nghê chầu. Phía trên cổng là tường chắn.
Ngoài cùng của Nghi môn ngoại là hai trụ biểu, đỉnh trụ trang trí con nghê chầu.
Các trụ biểu tại cổng đều có dạng phía trên là các ô lồng đèn, phía dưới trang trí ô câu đối, đế trụ thắt dạng cổ bồng. Tường giữa các khối cổng đều được đắp trang trí hình Tứ linh, Tứ quý.
Phía sau Nghi môn ngoại là chiếc cầu bắc qua hào nước, dấu tích của sông Đỗ Động xưa.

Nghi môn ngoại chùa Bối Khê, Thanh Oai, Hà Nội

Vườn tháp mộ phía trước Nghi môn ngoại chùa Bối Khê, Thanh Oai, Hà Nội

Mặt phía sau Nghi môn ngoại, Nghi môn ngoại chùa Bối Khê, Thanh Oai, Hà Nội
Nghi môn nội
Qua cầu là Nghi môn nội, 3 gian, 2 tầng, 8 mái. Nghi môn nội đồng thời cũng là Tháp chuông. Bên trong treo quả chuông cao 1 m và đường kính 60 cm, đúc năm 1844. Hai bên Nghi môn nội là hai khối cổng phụ mới xây dựng; dạng cổng vòm; phía trên cổng là 2 tầng mái, 8 mái.
Qua Nghi môn nội đến khoảng sân rộng khoảng 400m2 với những cây cổ thụ tán lớn. Hai bên sân là hai hồ nước, một trồng sen và một là giếng nước sinh hoạt cho dân làng trước đây.
Trong sân chùa Bối Khê có trồng một loại sen lạ hàng trăm năm tuổi. Những cây sen mọc thành cây cao trên đất, hoa trắng, thơm ngát, nở vào 4-6 âm lịch, 1-2 tuần mới tàn.
Chính giữa là sân chùa là tuyến đường (trục Thần đạo) rộng 2,4m, được lát đá cao hơn mặt sân lát gạch.
Trên trục đường, có đặt một sập đá thời Trần, nơi đặt các lễ vật. Sập có chiều rộng 1,5m, dài 2,7m, cao 0,6m. Dọc hai cạnh dài của sập tạc phù điêu lưỡng long chầu nguyệt.

Nghi môn nội - Tháp chuông chùa Bối Khê, Thanh Oai, Hà Nội

Hai tảng đá phía trước Nghi môn nội, chùa Bối Khê, Thanh Oai, Hà Nội

Mặt phía sau Nghi môn nội, chùa Bối Khê, Thanh Oai, Hà Nội

Chuông bên trong Nghi môn nội - Tháp chuông, chùa Bối Khê, Thanh Oai, Hà Nội

Trục Thần đạo lát đá chính giữa sân chùa; Chính giữa trục Thần đạo là sập đá,
chùa Bối Khê, Thanh Oai, Hà Nội

Cây sen lạ bên trong chùa Bối Khê, Thanh Oai, Hà Nội
Chính điện thờ Phật
Chính điện chùa Bối Khê là nơi thờ Phật, có bố cục hình chữ “Công” hay chữ H, gồm Tiền đường, Bái đường và Điện thờ Phật.
Tòa Tiền đường đặt trên bệ cao 3 bậc so với mặt sân, gồm 7 gian, 2 dĩ, 4 mái. Bệ tòa Tiền đường được ốp bằng gạch gốm thời Trần có trang trí hình các linh vật. Cấu trúc xây dựng bên trong tiền đường gồm 4 hàng cột. Riêng tại phần hiên phía trước có thêm các hàng cột đá. Trên mặt cột có chạm nhiều đôi câu đối ca ngợi cảnh chùa. Toàn bộ mặt trước là bộ cửa gỗ; bệ cửa bằng đá. Các vì kèo bên trong mang đậm phong cách nghệ thuật thời Trần. Trong tòa Tiền đường có các pho tượng thiện, ác to lớn.
Tòa Bái đường đặt dọc, nối Tiền đường với Điện thờ Phật.
Điện thờ Phật gồm 3 gian, 4 mái, đặt trên nền cao hơn hẳn so với mặt sân. Kết cấu chính của điện thờ làm bằng gỗ mít. Lớp tượng sau cùng trên ban thờ Phật là bức tượng Quan Âm Bồ tát 12 tay, 12 mắt (Thiên thủ, thiên nhãn), được tạc vào năm 1382. Tượng đặt trên tòa sen đá cao 2m, 3 tầng, được chạm khắc nổi mây, hoa lá. 4 góc chạm hình chim thần Garuda, được cho là ảnh hưởng của nghệ thuật điêu khắc Champa. Phía trước tượng là một cây nhang đá, tạc từ một khối đá cẩm thạch, cùng thời với bệ tượng. Trên bề mặt cây nhang đá có nhiều chạm khắc tinh xảo.

Mặt trước tòa Tiền đường, chùa Bối Khê, Thanh Oai, Hà Nội

Mặt bên Chính điện thờ Phật, chùa Bối Khê, Thanh Oai, Hà Nội

Mặt phía sau của Điện thờ Phật, kề liền là tòa Tiền tế thờ Thánh và phía trước là tòa Hữu vu,
chùa Bối Khê, Thanh Oai, Hà Nội

Hàng hiên với cột đá tại tòa Tiền đường, chùa Bối Khê, Thanh Oai, Hà Nội

Hiên của Tiền đường được ốp bằng gạch gốm có trang trí, chùa Bối Khê, Thanh Oai, Hà Nội

Kết cấu mái của Tiền đường, chùa Bối Khê, Thanh Oai, Hà Nội

Tượng Hộ pháp tại Tiền đường, chùa Bối Khê, Thanh Oai, Hà Nội

Không gian Bái đường phía trước Điện thờ Phật, chùa Bối Khê, Thanh Oai, Hà Nội

Tượng bên trong Điện thờ Phật chùa Bối Khê, Thanh Oai, Hà Nội

Trang trí hình chim thần Garuda tại góc bệ tượng Quan Âm Bồ tát 12 tay, 12 mắt, chùa Bối Khê, Thanh Oai, Hà Nội
Hậu điện thờ Thánh
Hậu điện chùa Bối Khê là nơi thờ Đức thánh Bối Khê Nguyễn Bình An.
Hậu điện cũng có bố cục hình chữ “Công” hay chữ H, gồm Tiền tế, Thiêu hương và Hậu cung thờ Thánh.
Tiền tế có mặt bằng và hình dáng tương tự như tòa Tiền đường, gồm 5 gian, 2 chái, 4 mái.
Tòa Thiêu hương đặt dọc, nối Tiền tế và Hậu cung.
Hậu cung 2 tầng, 8 mái, nơi đặt tượng thờ thánh. Hậu cung chỉ mở khi có hội làng và dịp đặc biệt.
Cấu trúc đặc biệt của Hậu cung thờ Thánh là các con sơn gỗ, vươn ra thành các lớp, giống với cấu trúc của tháp chuông chùa Keo, Vũ Thư, Thái Bình.

Hậu cung thờ Thánh, chùa Bối Khê, Thanh Oai, Hà Nội

Sơ đồ mặt cắt ngang Hậu cung thờ Thánh, chùa | |