Thông tin chung:
Công trình: Hẻm núi Ironbridge (Ironbridge Gorge)
Địa điểm: Shropshire, England  (N52 37 35 W2 28 22)
Thiết kế kiến trúc:
Quy mô: Diện tích Di sản 547,9ha.   
Năm hình thành:
Giá trị: Di sản thế giới (năm 1986; hạng mục i, ii, iv, vi) 

Liên hiệp Vương quốc Anh và Bắc Ai-len (United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland) thường được gọi là Vương quốc Anh (United Kingdom) nằm ở ngoài khơi bờ biển phía tây bắc lục địa châu Âu. 
Vương quốc Anh bao gồm đảo Anh, phần đông bắc của đảo Ireland.
Vương quốc Anh bao gồm bốn quốc gia: Anh, Scotland, Wales và Bắc Ireland; thủ đô lần lượt là London, Edinburgh, Cardiff và Belfast.
Bắc Ireland có chung biên giới trên bộ với Ireland. Ngoài biên giới trên bộ, Vương quốc Anh được bao quanh bởi Đại Tây Dương, gồm biển Bắc ở phía đông, eo biển Manche ở phía nam, biển Celtic ở phía tây nam.
Vương quốc Anh có diện tích 242.500 km2; dân số 67 triệu người (năm 2020); thủ đô và thành phố lớn nhất của cả vương quốc là London.
Liên hiệp Vương quốc Anh và Bắc Ai-len còn có một số lãnh thổ hải ngoại và các lãnh thổ còn đang tranh chấp.

Liên hiệp Vương quốc Anh và Bắc Ai-len có một lịch sử phát triển lâu đời, từ khoảng 30000 năm trước đây; là quốc gia công nghiệp hóa đầu tiên trên thế giới; cường quốc đứng đầu thế giới trong thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20.
Ngày nay, Liên hiệp Vương quốc Anh và Bắc Ireland vẫn là một đại cường quốc với các ảnh hưởng đáng kể về kinh tế, văn hóa, quân sự, khoa học và chính trị trên quy mô toàn cầu. 


Bản đồ Liên hiệp Vương quốc Anh và Bắc Ai-len; vị trí thành phố Shrewsbury, thủ phủ của quận Shropshire 

Cuộc Cách mạng Công nghiệp đánh dấu một bước ngoặt lớn trong lịch sử nhân loại. Hầu hết mọi khía cạnh của cuộc sống hàng ngày đều bị ảnh hưởng theo một cách nào đó. Đặc biệt, thu nhập bình quân và dân số bắt đầu tăng trưởng bền vững chưa từng có. Các nhà sử học kinh tế nhất trí rằng sự khởi đầu của Cách mạng Công nghiệp là sự kiện quan trọng nhất trong lịch sử nhân loại, kể từ khi động vật và thực vật được thuần hóa.  

Sự khởi đầu của Cách mạng Công nghiệp là sự chuyển đổi sang quy trình sản xuất mới (hay công nghệ mới), trước hết trong các lĩnh vực:
Dệt và kéo sợi bông: Được cơ giới hóa bằng nước hoặc hơi nước, đã làm tăng sản lượng của một công nhân lên khoảng 500 lần so với trước đây.  
Năng lượng hơi nước: Hiệu suất của động cơ hơi nước tăng lên trong khi sử dụng lượng nhiên liệu chỉ bằng từ 1/5- 1/10.
Phát minh ra máy công cụ: Bao gồm máy tiện cắt trục vít, máy doa xi lanh và máy phay, giúp sản xuất các bộ phận chính xác bằng kim loại kinh tế hơn.
Sản xuất sắt: Việc thay thế than thường bằng than cốc làm giảm đáng kể chi phí nhiên liệu của sản xuất gang và sắt. Sử dụng than cốc cũng cho phép các lò luyện sắt lớn hơn, mang lại hiệu quả kinh tế. Ở Anh vào năm 1720, có 20.500 tấn gang được sản xuất bằng than và 400 tấn bằng than cốc. Năm 1750, sản lượng gang sản xuất từ than là 24.500 và từ than cốc là 2.500 tấn. Năm 1788, sản lượng gang từ than là 14.000 tấn, từ than cốc là 54.000 tấn. Năm 1806 sản lượng gang từ than là 7.800 tấn và từ than cốc là 250.000 tấn. Nước Anh, từ một vương quốc nhập khẩu 31.200 tấn sắt thanh vào năm 1750, đã trở thành quốc gia xuất khẩu 31.500 tấn sắt thanh vào năm 1806.

Người ta cho rằng có 6 yếu tố tạo điều kiện cho công nghiệp hóa: Mức năng suất nông nghiệp để cung cấp dư thừa nhân lực và lương thực; Hình thành nhóm các nhà kỹ năng quản lý và kinh doanh; Có sẵn cảng, sông, kênh và đường để di chuyển nguyên liệu và đầu ra với giá rẻ; Có tài nguyên thiên nhiên như than, sắt và thác nước; Ổn định chính trị và hệ thống luật pháp hỗ trợ kinh doanh; Vốn tài chính sẵn có để đầu tư. 
Ngoài ra, sự phát triển của thương mại và sự gia tăng số lượng doanh nghiệp là một trong những nguyên nhân chính của cuộc Cách mạng Công nghiệp.
Nước Anh là quốc gia đáp ứng được các tiêu chí trên và bắt đầu công nghiệp hóa từ thế kỷ 18. Ngoài ra, còn một yếu tố mới được thêm vào: Sự háo hức của doanh nhân Anh trong việc tạo lập công nghệ mới từ trong nước hoặc sẵn sàng nhập khẩu công nghệ. Cách mạng Công nghiệp đã từ nước Anh lan truyền sang Tây Âu (đặc biệt là Bỉ, Pháp và các bang của Đức) vào đầu thế kỷ 19. 

Hẻm núi Ironbridge là một trong những địa điểm đầu tiên sản xuất sắt bằng than cốc. Vào năm 1788, 1/3 tổng số sắt tại Anh được sản xuất tại Khu vực Hẻm núi Ironbridge.
Hẻm núi là một thung lũng hẹp giữa các ngọn đồi hoặc núi, thường có những bức tường đá dựng đứng và một con sông hay suối chảy qua đó. Khu vực Hẻm núi Ironbridge có diện tích khoảng 550 ha, dọc theo sông Severn, chảy từ tây sang đông, nằm ở Telford, Shropshire, cách thành phố Birmingham khoảng 50 km về phía Tây Bắc. 
Hẻm núi Ironbridge liên quan đến 6 địa điểm: Làng Coalbrookdale, Ironbridge, Madeley và Coalport tại phía bắc sông Severn; Thị trấn Broseley và làng Jackfield tại phia nam sông.
Hẻm núi Ironbridge có hình dạng như chữ U. Đáy chữ U là thung lũng hẹp dài 5km, dọc theo sông Severn. Hai nhánh chữ U là hai thung lũng nhỏ hơn: Coalbrookdale tại phía tây; Madeley và Blists Hill tại phía đông.
Hẻm núi Ironbridge là nơi đã cách mạng hóa các quy trình công nghiệp và cung cấp cái nhìn sâu sắc về nguồn gốc của cuộc Cách mạng Công nghiệp, đồng thời chứa đựng nhiều bằng chứng và dấu tích của thời kỳ đó, trở thành tâm điểm chú ý của các nghệ sĩ, kỹ sư và nhà văn quốc tế. 

Hẻm núi Ironbridge chứa phần lớn tàn tích của hầm mỏ, hố, đống xỉ, nhà xưởng, nhà kho, nhà ở của người lao động, các tòa nhà công cộng, cơ sở hạ tầng và hệ thống giao thông, cùng với cảnh quan và rừng tự nhiên. Ngoài ra, tại đây vẫn còn lưu giữ được nhiều bộ sưu tập hiện vật và tài liệu liên quan đến cá nhân, quy trình sản xuất và sản phẩm đã làm cho khu vực này trở nên quan trọng.
Ngày nay, Hẻm núi Ironbridge là nơi sinh sống và làm việc của một cộng đồng khoảng 4000 người. Đây cũng trở thành một địa điểm tham quan nổi tiếng thế giới.  

Hẻm núi Ironbridge có 5 địa điểm được quan tâm đặc biệt: 

Coalbrookdale: Vào năm 1709, nhà sáng chế Abraham Darby I (năm 1677- 1717) đã phát triển kỹ thuật sản xuất luyện sắt với than cốc, khởi đầu cuộc cách mạng sản xuất sắt ở thế kỷ 18. Hiện tại đây vẫn còn tập trung nhiều tàn tích nhà xưởng, nhà kho, nhà ở và các tòa nhà công cộng từ thế kỷ 18 và 19.  

Ironbridge: Cộng đồng đã lấy tên cây Cầu Sắt nổi tiếng (Iron Bridge), được xây dựng vào năm 1779 bởi Abraham Darby III (thợ rèn sắt người Anh, 1750- 1789) để đặt tên cho khu vực hẻm núi. Tại phía đông của Cầu Sắt Ironbridge là tàn tích của hai lò cao thế kỷ 18, Bedlam Furnaces, được xây dựng vào năm 1757. 

Thung lũng Hay Brook (Hay Brook Valley): Nằm tại phía nam làng Madeley, là một bảo tàng ngoài trời lớn, nơi kết hợp những gì còn lại của khu vực Blists Hill trước đây, như lò nung và các công trình sản xuất gạch, gốm, sứ.  

Đường trượt Hay (Hay Inclined Plane): Kết nối Kênh Shropshire với Kênh Coalport, từ đó nối với sông Severn. Cộng đồng nhỏ của làng Jackfield, trên bờ nam sông Severn có vai trò quan trọng đối với hàng hải, khai thác than, sản xuất đất sét và gạch trang trí.  

Cảng than (Coalport): Nằm ở cuối phía đông Hẻm núi Ironbridge và trên bờ bắc của sông Severn. Quá trình công nghiệp hóa tại đây được định hình gắn với nhà máy sản xuất gốm sứ Coalport China, được xây dựng vào thế kỷ 18. 

Bức tranh vẽ Cầu Sắt (Iron Bridge) năm 1780 của William Williams (họa sỹ ngưỡi Mỹ, gốc xứ Wales) theo đơn đặt hàng của Abraham Darby III. 

Hẻm núi Ironbridge, tại Shropshire, Anh được UNESCO tôn vinh là Di sản thế giới (năm 1986) với tiêu chí: 

Tiêu chí (i): Lò cao Coalbrookdale thể hiện nỗ lực sáng tạo của Abraham Darby I, người đã khám phá ra kỹ thuật sản xuất sắt nấu chảy bằng than cốc thay vì than vào năm 1709. Đây là một tuyệt tác về tài năng sáng tạo của con người, tương tự như Cầu Sắt (Iron Bridge), cây cầu kim loại đầu tiên được biết đến. Cầu Sắt được xây dựng vào năm 1779 bởi Abraham Darby III, từ bản vẽ của kiến ​​trúc sư Thomas Farnolls Pritchard.  

Tiêu chí (ii): Lò cao Coalbrookdale và Cầu Sắt Iron Bridge có ảnh hưởng lớn đến sự phát triển của kỹ thuật và kiến ​​trúc. 

Tiêu chí (iv): Hẻm núi Ironbridge cung cấp một bản tóm tắt hấp dẫn về sự phát triển của một khu vực công nghiệp trong thời hiện đại. Các trung tâm khai thác, các ngành công nghiệp mới, nhà máy, khu nhà ở công nhân và mạng lưới giao thông được bảo quản tốt để tạo thành một quần thể thống nhất và có tiềm năng giáo dục to lớn. 

Tiêu chí (vi): Hẻm núi Ironbridge, mở cửa đón hơn 600.000 du khách mỗi năm, là một biểu tượng nổi tiếng thế giới về cuộc Cách mạng Công nghiệp thế kỷ 18. 

Sơ đồ phạm vi Di sản Hẻm núi Ironbridge, tại Shropshire, Anh 

Di sản thế giới Hẻm núi Ironbridge, tại Shropshire, Anh hiện đã trở thành bảo tàng, được Tổ chức Di sản công nghiệp Ironbridge Gorge Museum Trust điều hành, gồm 10 bảo tàng và nhiều di tích lịch sử khác.


Sơ đồ vị trí 10 bảo tàng trong Khu vực Di sản do Tổ chức Di sản công nghiệp Ironbridge Gorge Museum Trust điều hành

Cầu Sắt và Nhà Thu phí
Cầu Sắt và Nhà Thu phí (Iron Bridge and Tollhouse) nằm tại phía nam Khu vực Di sản, là một trong trong mười bảo tàng chính trong Khu vực Di sản.  

Cầu Sắt
Cầu Sắt (Iron Bridge) là một cây cầu vòm bằng sắt bắc qua sông Severn, được xây dựng năm 1777- 1779, khai trương vào năm 1781.
Đây là cây cầu lớn đầu tiên trên thế giới được làm bằng sắt. Thành công của công trình đã truyền cảm hứng cho việc sử dụng rộng rãi sắt làm vật liệu kết cấu. Ngày nay cây cầu được tôn vinh như một biểu tượng của cuộc Cách mạng Công nghiệp. 

Hẻm núi Ironbridge sâu, được hình thành do tác động của băng hà trong thời kỳ cuối cùng. Tại đây, các mỏ than đá, quặng sắt, đá vôi và đất sét hiện diện gần bề mặt, dễ khai thác, nhưng đây cũng là địa điểm khó xây dựng cầu qua sông trong hoàn cảnh công nghệ thời bấy giờ.
Việc phát triển phương pháp luyện sắt trong lò cao được đốt bằng than cốc tại đây đã biến vùng Shropshire trở thành trung tâm công nghiệp do giá nhiên liệu thấp từ các mỏ than đá địa phương.  
Thời bấy giờ, sông Severn được sử dụng như một tuyến đường giao thương chính, nhưng nó cũng là một rào cản để đi lại trong Hẻm núi Ironbridge. Cây cầu gần nhất ở Buildwas cách Hẻm núi Ironbridge đến 3,2km.

Cầu Sắt (Iron Bridge) được xây dựng để nối thị trấn công nghiệp Broseley tại phía nam sông với các khu định cư mỏ tại làng Madeley và trung tâm công nghiệp Coalbrookdale tại phía bắc sông.   
Cây cầu sắt một nhịp qua sông Severn đã được đề xuất bởi Thomas Farnolls Pritchard (kiến trúc sư, nhà trang trí người Anh, 1723- 1777). Chế tạo cấu kiện và xây dựng bởi Abraham Darby III (thợ rèn sắt người Anh, 1750- 1789).  
Cầu bắc qua Hẻm núi Ironbridge gồm 5 khung sườn bằng sắt có nhịp dài 30,63m, đủ tĩnh không cho tàu thuyền đi qua bên dưới.  
Cầu sử dụng khối lượng sắt 384,6 tấn, gần 1.700 bộ phận riêng lẻ, nặng nhất nặng 5,3 tấn. 
Các thành phần kết cấu cầu được chế tạo riêng lẻ và lắp ráp lại với nhau. Người ta cho rằng, các chi tiết liên kết các bộ phận kết cấu thép của cầu được mô phỏng giống như chi tiết kết nối trong kết cấu gỗ, như lỗ mộng, khớp mộng và thanh chốt.
Cầu được xây dựng với kinh phí 3.250 bảng Anh (tương đương 405.000 bảng Anh vào năm 2019). Số tiền này do những người đăng ký tham gia dự án, chủ yếu từ thị trấn Broseley, gây quỹ. Vào giữa những năm 1790, cây cầu đã mang lại lợi nhuận cao và việc thu phí cầu đường đã mang lại cho các cổ đông mức cổ tức hàng năm là 8%.
Sự xuất hiện Cầu Sắt (cùng với việc luyện sắt bằng than cốc) đã thúc đẩy một sự thay đổi to lớn trong khu vực: Mở rộng các cơ sở sản xuất sắt, xây dựng mới nhà máy chế tạo đầu máy đường sắt, nhà máy đồ sứ, nhà máy sản xuất đồ sắt trang trí, các cơ sở công nghiệp phụ trợ, xuất hiện các thị trấn, điểm dân cư công nghiệp, các tuyến đường sắt, cầu cạn đường sắt và nhà ga.
Cầu Sắt dành được nhiều sự quan tâm của các tầng lớp trong xã hội, trở thành biểu tượng của cuộc Cách mạng Công nghiệp và có ảnh hưởng sâu rộng đến sự phát triển công nghệ và kiến ​​trúc. Nhiều cầu sắt nhịp lớn theo mô hình Cầu Sắt đã được xây dựng tại Anh vào cuối thế kỷ 18 và đầu thế kỷ 19.
Trong quá trình sử dụng, Iron Bridge được sửa chữa khắc phục các vết nứt tại mố đầu cầu và kết cấu cầu. Lần gần đây nhất là vào năm 2019.




Phối cảnh tổng thể Cầu Sắt (Iron Bridge), Hẻm núi Ironbridge, Shropshire, Anh


Mặt Cầu Sắt (Iron Bridge), Hẻm núi Ironbridge, Shropshire, Anh

 
Chi tiết liên kết tại Cầu Sắt, tương tự như liên kết của kết cấu gỗ, Hẻm núi Ironbridge, Shropshire, Anh

Nhà Thu phí  
Nhà Thu phí (Tollhouse) nằm tại đầu Cầu Sắt. Tòa nhà ban đầu được xây dựng vào năm 1779, cùng thời gian xây dựng Cầu Sắt. Tòa nhà hiện tại, cao 2 tầng, được xây dựng lại vào năm 1835. Tại đây vẫn còn lưu lại bản thu phí cho người và phương tiện qua cầu. Tầng 1 của Tòa nhà trở thành trung tâm thông tin du lịch, một bảo tàng nhỏ về Cầu Sắt.


Di tich Nhà Thu phí qua Cầu Sắt, Hẻm núi Ironbridge, Shropshire, Anh


Di tích Bảng thu phí qua Cầu Sắt, Hẻm núi Ironbridge, Shropshire, Anh. 

Bảo tàng Sắt Coalbrookdale
Bảo tàng Sắt Coalbrookdale (Coalbrookdale Museum of Iron) nằm tại phía tây Khu vực Di sản, là nơi lưu giữ các tàn tích Lò luyện sắt Coalbrookdale, như một minh chứng lịch sử của quá trình thay đổi việc luyện sắt từ than sang than cốc.  

Lò luyện sắt Coalbrookdale
Lò luyện sắt Coalbrookdale (Coalbrookdale Blast Furnace) nằm tại làng Coalbrookdale trong hẻm núi Ironbridge. Đây là một địa điểm có ý nghĩa to lớn trong lịch sử luyện quặng sắt.
Vào đầu thế kỷ 18, năm 1709, Abraham Darby I (năm 1677- 1717) lần đầu tiên sử dụng than cốc (than có hàm lượng cacbon cao và ít tạp chất) làm nhiên liệu luyệt sắt và nơi đây trở thành một trong những địa điểm khởi nguồn của lò cao luyện sắt bằng than cốc. Nhờ công nghệ mới, Abraham Darby đã sản xuất gang và sắt với giá rẻ hơn so với các đối thủ cạnh tranh khác.
Than đá được khai thác từ các mỏ ở hai bên thung lũng. Than trong khu vực được khai thác từ lâu và than cũng đã được sử dụng cho việc sản xuất xi măng và luyện sắt vào thế kỷ 17.
Việc sử dụng than cốc vào sản xuất sắt đã dần được định hình, cùng với nhiều cơ sở luyện sắt mới được xây dựng.
Năm 1767, tại đây đã sản xuất ray cho đường sắt. Cùng thời điểm, vào năm 1777- 1779, Cầu Sắt được xây dựng.
Các cơ sở công nghiệp này dần đóng cửa vào thế kỷ 20 và trở thành Di sản Công nghiệp.


Tàn tích Lò luyện sắt của Abraham Darby I, Bảo tàng Sắt Coalbrookdale, Hẻm núi Ironbridge, Shropshire, Anh 

Bảo tàng Sắt Coalbrookdale
Bảo tàng Sắt Coalbrookdale (Coalbrookdale Museum of Iron) là một quần thể các tòa nhà có liên quan đến nhau.
Bảo tàng Sắt Coalbrookdale được thành lập vào năm 1959, được xây dựng một phần trên tàn tích của Lò cao cũ (Old Furnace), nơi Abraham Darby I đã hoàn thiện việc luyện sắt bằng than cốc thay vì than.
Bảo tàng Sắt được thành lập để kỷ niệm 250 năm thành lập Công ty Coalbrookdale. Ngày nay, đây trở thành một phần của Bảo tàng Ironbridge Gorge (Ironbridge Gorge Museums). 
Bảo tàng bao gồm một quần thể các công trình:
Tại mặt phía bắc là tàn tích của Lò cao cũ (Old Furnace).
Tại mặt phía nam là tòa nhà cao 3 tầng, hiện là nơi trưng bày chính.
Tại mặt phía đông là tàn tích của một nhà xưởng có 7 gian, kết nối với nhau tại đầu hồi xưởng với một gian dọc.  


Phối cảnh tổng thể Bảo tàng Sắt Coalbrookdale, Hẻm núi Ironbridge, Shropshire, Anh


Một góc nhìn về phía bắc, Bảo tàng Sắt Coalbrookdale, Hẻm núi Ironbridge, Shropshire, Anh

Một góc nhìn về phía nam và đông, Bảo tàng Sắt Coalbrookdale, Hẻm núi Ironbridge, Shropshire, Anh






Trưng bày bên trong Bảo tàng Sắt Coalbrookdale, Hẻm núi Ironbridge, Shropshire, Anh

Hai Dinh thự của gia đình Darby
Hai Dinh thự của gia đình Darby (Darby Houses) nằm tại phía tây Khu vực Di sản, kề liền di tích Bảo tàng Sắt Coalbrookdale (Coalbrookdale Museum of Iron), gồm: Dinh thự Dale (Dale House) và Dinh thự Rosehill (Rosehill House). Cả hai dinh thự liền kề này được xây dựng cho các thành viên của gia đình Darby ở Darby Road, Coalbrookdale. 

Tổng mặt bằng hai dịnh thự của gia đình Darby; Dinh thự Dale tại phía dưới ảnh và Dinh thự Rosehill tại phía trên ảnh; Hẻm núi Ironbridge, Shropshire, Anh 

Dinh thự Dale
Dinh thự Dale (Dale House) được xây dựng vào năm 1717 cho Abraham Darby I.
Công trình nhìn ra hồ Lò Thượng (Upper Furnace Pool), có dòng chảy cung cấp năng lượng cho lò cao.
Ngôi nhà có mặt bằng hình chữ U, cao 3 tầng, được xây dựng bằng gạch đỏ, theo phong cách Georgia ở Anh (kiểu kiến trúc, nghệ thuật gắn với thời kỳ trị vì của các vị vua, thời kỳ năm 1714 - 1830/1837) với mặt tiền có các cửa sổ lớn, hình chữ nhật được phân bố đồng đều.
Dinh thự Dale được các thế hệ tiếp theo mở rộng vào năm 1776, chuyển đổi gác mái thành tầng ba. Trong thế kỷ 20, công trình được chuyển đổi thành các căn hộ, hiện nay được khôi phục lại một phần (sảnh chính, phòng làm việc, phòng khách và phòng ăn) để có thể giống với diện mạo vào thế kỷ 18. 


Phối cảnh Dinh thự Dale, Hẻm núi Ironbridge, Shropshire, Anh

Dinh thự Rosehill
Dinh thự Rosehill (Rosehill House) được xây dựng vào khoảng năm 1738 cho Richard Ford, người đã kết hôn với con gái lớn của Abraham Darby I. Richard là Thư ký của Công ty Coalbrookdale dưới thời Abraham I và sau đó là Giám đốc của Công ty Sắt Coalbrookdale. 
Công trình nằm tại phía bắc của Dinh thự Dale, có mặt bằng hình chữ L, cao 3 tầng theo phong cách Georgia, tường trát vữa vôi màu kem trang nhã.
Ngôi nhà được cải tạo vào năm 1850, hiện được tôn tạo.
Bên trong các phòng còn lưu giữ các đồ trang trí ban đầu, thể hiện cuộc sống đơn giản của gia đình so với phần còn lại của xã hội giàu có tại Anh. Một số phòng tại tầng một trưng bày trang phục, tài liệu gia đình, sách và kỷ vật. Những vật chứng này giúp có một hình dung chung về cách sống của gia đình phát minh sáng chế này. 


Phối cảnh Dinh thự Rosehill, Hẻm núi Ironbridge, Shropshire, Anh


Phòng làm việc, Dinh thự Rosehill, Hẻm núi Ironbridge, Shropshire, Anh


Phòng ngủ, Dinh thự Rosehill, Hẻm núi Ironbridge, Shropshire, Anh


Phòng ăn, Dinh thự Rosehill, Hẻm núi Ironbridge, Shropshire, Anh


Phòng bếp, Dinh thự Rosehill, Hẻm núi Ironbridge, Shropshire, Anh

Bảo tàng Hẻm núi
Bảo tàng Hẻm núi (Museum of the Gorge) nằm tại phía nam Khu vực Di sản, gần với di tích Cầu Sắt (Iron Bridge).
Bảo tàng Hẻm núi ban đầu là kho hàng hóa ven sông Severn (Severn Warehouse).
Sông Severn là một tuyến đường giao thông chính, trước khi xây dựng tuyến đường sắt. 
Trước khi có sự quản lý con sông, mực nước ở sông Severn thay đổi theo mùa. Vào mùa hè, mực nước sông quá thấp để có thể đi lại được và do đó hàng hóa thành phẩm phải lưu giữ trong nhà kho cho đến khi mực nước dâng cao, đủ để qua lại.
Vào khoảng năm 1840, một nhà kho của Công ty Coalbrookdale được xây dựng tại đây.

Nhà kho là một tòa nhà gồm 4 nhịp, tường bao kín, đầu hồi đơn giản. Các bức tường bao che nhà kho được hỗ trợ bởi các trụ tường có hình dạng dật bậc.
Công trình được xây dựng bằng gạch đỏ địa phương, với lớp vữa xây màu vàng. 
Phong cách kiến ​​trúc của nhà kho rất đặc biệt và khác thường nhất đối với một nhà kho, theo phong cách kiến ​​trúc Gothic Revival (Gothic thời Victoria hay Tân Gothic, là một phong cách kiến ​​trúc bắt đầu vào cuối những năm 1740 ở Anh), được sử dụng trong xây dựng nhà thờ tại địa phương.
Công trình có lan can diềm mái được uốn ở mỗi đầu và được trang trí bằng các tháp nhọn. 
Mặt hướng Đông, hướng ra sông được ghép thêm một khối như gian hậu đường (Apse) của nhà thờ. Hai bên có hai tháp hẹp (bên trong là ống khói) với mặt tường trang trí biểu tượng chữ thập. Đây là nơi bố trí văn phòng với cửa sổ cao, dạng vòm để lấy ánh sáng giống như mặt tiền của nhà thờ.
Từ một cửa kho có các đường rãnh cho xe chuyên dụng chở hàng ra đến tận cầu cảng trên sông Severn. 
Trong Bảo tàng Hẻm núi có một mô hình (sa bàn) dài tới 12m, mô tả toàn bộ các di tích chính tại Hẻm núi Ironbridge. Tại đây còn trưng bày một đoạn Đường trượt dài 320m của Kênh Shropshire.


Sơ đồ vị trí Bảo tàng Hẻm núi, Hẻm núi Ironbridge, Shropshire, Anh




Phối cảnh Bảo tàng Hẻm núi, Hẻm núi Ironbridge, Shropshire, Anh


Bên trong khối nhà văn phòng tại Bảo tàng Hẻm núi, Ironbridge. Đường màu đỏ ở phía cửa sổ là độ cao của trận lũ lớn nhất


Mô hình sa bàn Hẻm núi Ironbridge tại Bảo tàng Hẻm núi, Shropshire, Anh

Kênh Shropshire, Đường trượt Hay, Thị trấn cổ thời Victoria ở Đồi Blists, Lò cao Bedlam
Tàn tích Kênh Shropshire, Đường trượt Hay, Thị trấn cổ thời Victoria ở Đồi Blists và Lò cao Bedlam nằm tại phía đông nam Khu vực Di sản, tại làng Coalport.  

Kênh Shropshire 
Kênh Shropshire (Shropshire Canal) là một kênh hình thuyền được xây dựng để cung cấp than, quặng và đá vôi cho khu vực công nghiệp phía đông Shropshire, tiếp giáp với sông Severn tại Coalbrookdale.
Kênh được hình thành vào năm 1788 – 1791, có điểm xuất phát tại Old Yard Junction và điểm kết thúc tại Cảng than (Terminus at Coalport).
Kênh được xây dựng bởi William Reynolds (thợ sắt người Anh, năm 1758 – 1803, được cho là người phát minh ra hệ thống đường trượt nối các kênh đào).
Tuyến kênh chính dài 12,5km, kênh nhánh Horsehay (khai trương năm 1792, dài 4,4km. Một số hồ chứa đã được xây dựng để cung cấp nước cho kênh. Kênh rộng 4,9m và sâu 1,4m.  

Tuyến kênh có 3 đường hầm rộng 3m, cao 4m: Đường hầm Snedshill (Snedshill Tunnel) dài 255m; Đường hầm Stirchley (Stirchley Tunnel) dài 257m; Đường hầm ngắn bên dưới đường London đến Holyhead.  

Tuyến kênh có 3 đường trượt nghiêng: Đường trượt Wrockwardine Wood (Wrockwardine Wood inclined plane) dài 330m, chênh cao 37m; Đường trượt Windmill (Windmill inclined plane) dài 550m, chênh cao 38m; Đường trượt Hay (Hay inclined plane) là đường trượt dốc nhất, dài 320m, chênh cao 63m.
Đường trượt nghiêng có hai tuyến đường ray xe lên và xuống. Chạy trên đường ray là một khung thép đơn giản với 4 bánh xe. Khung thép đỡ một chiếc hộp bằng sắt (hoặc bằng gỗ) như một chiếc thuyền hình nôi dài 5,5m, rộng 1,57m, sâu 0,76m, nặng khoảng 1,5T. Khi chất đầy 5 tấn than hoặc sắt, hộp (nôi thuyền) chìm chỉ cách mặt nước 7,6cm.
Tại kênh hoặc khi xuống tới sông, đường ray chìm dưới nước cho phép chiếc hộp có thể nổi và dẫn tới vị trí cần thiết.
Trong quá trình hoạt động, một chiếc hộp rỗng được đặt vào giá đỡ phía dưới (tại sông) và một chiếc hộp chứa đầy vật liệu sẽ được đặt vào giá đỡ phía trên (tại kênh đào). Khi chiếc hộp nặng trượt xuống do trọng lực, sẽ kéo chiếc hộp rỗng lên. Tốc độ trượt được điều khiển bằng phanh. Tại đây còn có một động cơ hơi nước hỗ trợ cho quá trình vận hành đưa các hộp vượt qua gờ chắn nước tại giao giữa kênh và đường trượt.
Hệ thống này do 4 công nhân làm việc và mất khoảng 4 phút để nâng hoặc hạ một chiếc hộp.  

Nhờ việc vận chuyển hiệu quả qua tuyến kênh, ga cuối tại Coalport (Terminus at Coalport) đã phát triển nhanh chóng, tạo ra một ngôi làng (Coalport), hai xưởng sản xuất gốm sứ, một nhà máy làm dây thừng…Đến năm 1810, một cảng mới với sức chứa 60 tàu thuyền được xây dựng và các cầu cảng được mở rộng.

Mặc dù không có số liệu chính xác, người ta ước tính rằng khoảng 100.000 tấn hàng hóa đi qua các nhà kho mỗi năm trong những năm cao điểm của kênh đào, phần lớn là than và sắt. 
Khi tuyến đường sắt vận chuyển được xây dựng, tuyến Kênh Shropshire dần ngừng hoạt động và đóng cửa hoàn toàn vào năm 1912.
Hiện tại, một phần kênh đào tạo thành một phần của Bảo tàng Hẻm núi Ironbridge Trust (Ironbridge Gorge Museum Trust). 


Hình ảnh Kênh Shropshire và các tàn tích công nghiệp, Hẻm núi Ironbridge, Shropshire, Anh

Đường trượt Hay
Đường trượt Hay (Hay Inclined Plane) nằm tại cuối tuyến Kênh Shropshire nối với sông Severn. Đây là Đường trượt dốc nhất trong số 3 Đường trượt trên tuyến Kênh Shropshire và hiện là điểm tham quan chính trong Khu vực Di sản.
Đường trượt Hay, được sử dụng lần cuối vào năm 1894, đã được khôi phục vào năm 1968 và một lần nữa vào năm 1975, bao gồm cả việc phục hồi các đường ray, phần còn lại của một nhà xưởng với ống khói trên mái và một cây cầu vượt qua Đường trượt. 


Mô hình Đường trượt Hay, Hẻm núi Ironbridge, Shropshire, Anh


Tàn tích Đường trượt Hay, Hẻm núi Ironbridge, Shropshire, Anh


Tàn tích Đường trượt Hay, tại điểm giao với sông Severn, Hẻm núi Ironbridge, Shropshire, Anh


Hình ảnh một hộp bằng sắt (nôi thuyền) để vận chuyển trên Đường trượt Hay, Hẻm núi Ironbridge, Shropshire, Anh 

Thị trấn cổ thời Victoria ở Đồi Blists
Thị trấn cổ thời Victoria ở Đồi Blists (Blists Hill Victorian Town) nằm tại điểm đầu của tuyến Kênh Shropshire, tại làng Coalport.
Vào thế kỷ 18 và 19, Đồi Blists là một khu vực công nghiệp bao gồm nhà xưởng sản xuất, lò cao và mỏ than, sắt và đất sét nung do Công ty Madeley Wood (Madeley Wood Company) điều hành. 
Một đoạn ngắn của Kênh Shropshire chạy ngang qua đây để đến Đường trượt Hay (Hay Inclined Plane) và dẫn tới Cảng than (Terminus at Coalport).  

Blists Hill ngày nay là một bảo tàng mở hay bảo tàng ngoài trời (Blists Hill Open Air Museum), được xây dựng trên tàn tích của một phức hợp công nghiệp. Đây là một trong mười bảo tàng được điều hành bởi Tổ chức Di sản công nghiệp Ironbridge Gorge Museum Trust. 

Bảo tàng được mở cửa vào năm 1973, cố gắng tái tạo các điểm tham quan của một thị trấn công nghiệp tại Shropshire thời Victoria, vào cuối thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20.  

Quần thể Bảo tàng mở này gồm 3 loại công trình: Tòa nhà đã là một phần của khu công nghiệp; Tòa nhà đại diện cho một loại hình sản xuất công nghiệp hoặc loại hình cư trú; Tòa nhà nguyên bản được di dời đến Bảo tàng. 

Bảo tàng có 3 khu vực tạo thành một thị trấn công nghiệp - Thị trấn cổ thời Victoria:
Khu vực thứ nhất: Một khu vực dân cư với các cửa hàng thời Victoria như ngân hàng, bưu điện, trạm xá, trường học; cửa hàng bánh, cửa hàng bán thịt, cá; cửa hàng tạp hóa, cửa hàng xe đạp; các xưởng thủ công như đóng giày, sửa khóa, trang trí, sản xuất nến từ mỡ động vật…


Một ngân hàng bên trong Thị trấn cổ thời Victoria ở Đồi Blists, Hẻm núi Ironbridge, Shropshire, Anh


Một cửa hàng bên trong Thị trấn cổ thời Victoria ở Đồi Blists, Hẻm núi Ironbridge, Shropshire, Anh

Khu vực thứ hai: Một khu vực công nghiệp cung cấp công ăn việc làm khác nhau từ lò cao đến các công trình sản xuất đồ sắt, đầu máy hơi nước; Đường trượt Hay (Hay Inclined Plane) thuộc Kênh Shropshire…


Tàn tích lò cao, Thị trấn cổ thời Victoria ở Đồi Blists, Hẻm núi Ironbridge, Shropshire, Anh


Tàn tích xưởng sản xuất gỗ, gạch, ngói Madeley và đoạn kênh chạy qua Thị trấn cổ thời Victoria ở Đồi Blists, Hẻm núi Ironbridge, Shropshire, Anh


Tàn tích một xưởng sản xuất, bên trong Thị trấn cổ thời Victoria ở Đồi Blists, Hẻm núi Ironbridge, Shropshire, Anh


Một mô hình vận chuyển bằng đường sắt, bên trong Thị trấn cổ thời Victoria ở Đồi Blists, Hẻm núi Ironbridge, Shropshire, Anh

Khu vực thứ ba: Một khu vực nông thôn cạnh khu công nghiệp với các ngôi nhà nhỏ kiểu nông thôn và nhà thờ với mái lợp bằng các tấm thiếc.


Một ngôi nhà ở nông thôn tại Bảo tàng mở Thị trấn cổ thời Victoria ở Đồi Blists, Hẻm núi Ironbridge, Shropshire, Anh

Vận hành 3 khu vực của Bảo tàng mở là nhân viên hoặc người tình nguyện mặc trang phục thời bấy giờ và có thể thực hiện một số hoạt động như vận hành động cơ hơi nước, rèn sắt… 
Thị trấn cổ thời Victoria ở Đồi Blists không chỉ là một bảo tàng mà còn trở thành phim trường cho các chương trình truyền hình và dựng phim. 

Lò cao Bedlam
Lò cao Bedlam (Bedlam Furnaces) nằm tại phía phía tây của Blists Hill, bờ bắc của Sông Severn, tại làng Madeley. Đây là tàn tích còn lại của hai lò cao. Lò được Công ty Madeley Wood Company khai trương vào năm 1759. Địa điểm này vẫn sản xuất gang cho đến năm 1912.
Tàn tích các lò cao được bảo tồn và là một phần của Thị trấn cổ Victoria tại Blists Hill.  


Tàn tích lò cao Bedlam tại Thị trấn cổ thời Victoria ở Đồi Blists, Hẻm núi Ironbridge, Shropshire, Anh

Đường hầm Tar
Đường hầm Tar (Tar Tunnel) nằm tại phía phía đông nam Khu vực Di sản, kề liền di tích Đường trượt Hay (Hay Inclined Plane) và phía bắc sông Severn, được xây dựng vào năm 1787.
Đây là một đoạn đường hầm dài 910m, có thể là một đường hầm vận chuyển cho Cảng Than (Coalport), hoặc là đoạn đường hầm khai thác nhựa đường, than.
Du khách hiện có thể thăm quan một đoạn đầu của Đường hầm (dài 91m). 


Ngôi nhà vào Đường hầm Tar, Hẻm núi Ironbridge, Shropshire, Anh

Một đoạn Đường hầm Tar, Hẻm núi Ironbridge, Shropshire, Anh 

Bảo tàng Coalport China
Bảo tàng Coalport China (Coalport China Museum) nằm tại đông nam Khu vực Di sản, kề liền di tích Đường hầm Tar (Tar Tunnel), nằm cạnh một kênh đào nhỏ đổ ra sông Severn.
Khu vực Coalport, Shropshire, Anh là một trung tâm sản xuất đồ gốm, sứ, từ khoảng năm 1795 đến năm 1926.  Thương hiệu đồ gốm, sứ Coalport vẫn tiếp tục được sử dụng cho đến nay.

Bảo tàng giới thiệu lịch sử của hãng Coalport China, một nhà sản xuất đồ gốm, sứ nổi tiếng của Anh, có trụ sở tại địa điểm này từ năm 1795 đến năm 1926.
Coalport China được thành lập bởi John Rose vào năm 1795; ông tiếp tục điều hành hãng thành công cho đến khi qua đời vào năm 1841.
Việc khai trương vào năm 1792 của Kênh đào Coalport, hợp lưu với sông Severn tại Coalport (Cảng Than), đã làm tăng sức hấp dẫn của địa điểm. Tại đây có 2 nhà máy hoạt động, mỗi nhà máy ở mỗi bên kênh.

Cả 2 nhà máy đều sản xuất hầu hết các bộ đồ ăn có trang trí tráng men phức tạp, chủ yếu là các chủ đề hoa. Hoa được mô phỏng theo 3 chiều, dựa theo nguyên mẫu từ Trung Quốc, nên được gọi là Coalport China.
John Rose đã thuê các nhà hóa học hàng đầu tại Anh để tạo ra loại men gốm màu hạt dẻ, cũng như các họa sĩ tài năng để sao chép những mẫu đồ gốm, sứ thịnh hành tại Anh và châu Âu thời bấy giờ cho trang trí trên đồ gốm, sứ Coalport China. Kiểu trang trí nạm hoa rực rỡ là một trong những điển hình của đồ gốm, sứ tại Coalport, đặc biệt trên các bình hoa, hộp nhỏ, đĩa đặt trên bàn. Tiếp đó, việc tạo ra các loại men màu xanh lam, màu xanh đậm, màu xanh ngọc, hạt men màu nhỏ trên nền vàng, đã làm cho sản phẩm gốm, sứ Coalport ngày càng thêm phong phú, sang trọng không chỉ được bán tại Anh mà còn ra cả nước ngoài.

Trong những năm 1830, nhà máy đã bắt đầu thực hành áp dụng phương pháp in chuyển các phác thảo màu xanh lam lên gốm, sứ. Điều này cho phép giữ được sự tự do của trang trí vẽ tay, đồng thời giúp Coalport China tiên phong trong sản xuất gốm, sứ. Kỹ thuật này đã được các nhà máy sản xuất khác áp dụng rộng rãi trong thế kỷ 19.
In chuyển (Transfer printing) là một phương pháp trang trí đồ gốm, sứ hoặc các vật liệu khác bằng cách sử dụng một tấm đồng hoặc thép được khắc, từ đó tạo thành một bản in đơn sắc trên giấy, sau đó được chuyển bằng cách ép lên mảnh gốm. Phương pháp này, vào thế kỷ 19 trở thành phổ biến tại Anh.  

Nhà máy sản xuất gốm, sứ Coalport China được chuyển đến Staffordshire vào năm 1926.
Ngày nay, khu vực này trở thành Bảo tàng Coalport China.
Bảo tàng không chỉ giới thiệu về lịch sử hãng Coalport China, lịch sử đồ gốm, sứ, mà còn giới thiệu và trình diễn kỹ thuật gốm sứ truyền thống.
Đây cũng là nơi lưu giữ các tàn tích của các tòa nhà công nghiệp ban đầu, bao gồm lò nung gốm, sứ. 


Mô hình 2 nhà máy gốm, sứ Coalport China nằm hai bên sông Severn, Hẻm núi Ironbridge, Shropshire, Anh


Tòa nhà John Rose, Coalport China, Hẻm núi Ironbridge, Shropshire, Anh

Một phần của nhà máy cũ với lò nung gốm, sứ phía sau và con kênh chạy qua công trình, Hẻm núi Ironbridge, Shropshire, Anh




Một số sản phẩm đồ sứ của Coalport China: Đĩa đựng hoa quả


Chiếc bình có nắp với với cảnh của nhà máy và Coalbrookdale, khoảng năm 1810, cao 54,19 cm 

Nhà máy Tẩu thuốc lá bằng đất sét
Nhà máy Tẩu thuốc lá bằng đất sét (Broseley Pipeworks) nằm tại phía tây nam Khu vực Di sản, tại thị trấn Broseley, gần di tích Cầu Sắt (Iron Bridge). Đây từng là nơi sản xuất tẩu thuốc lá bằng đất sét sung mãn nhất ở Anh và xuất khẩu trên toàn thế giới.
Nhà máy bị bỏ hoang vào những năm 1950 và nay trở thành bảo tàng.
Bảo tàng lưu giữ các chi tiết của ngành công nghiệp sản xuất tẩu thuốc lá bằng đất sét và trưng bày các loại tẩu làm bằng đất sét bao gồm cả tẩu thuốc lá có thân dài Churchwarden.


Phối cảnh Nhà máy Tẩu thuốc lá, Hẻm núi Ironbridge, Shropshire, Anh


Tàn tích phía trong Nhà máy Tẩu thuốc lá, Hẻm núi Ironbridge, Shropshire, Anh


Bên trong xưởng sản xuất Tẩu thuốc lá, Hẻm núi Ironbridge, Shropshire, Anh


Sản phẩm tẩu thuốc lá bằng sứ sản xuất tại Nhà máy Tẩu thuốc lá, Hẻm núi Ironbridge, Shropshire, Anh

Bảo tàng Gạch trang trí Jackfield
Bảo tàng Gạch trang trí Jackfield (Jackfield Tile Museum) nằm tại phía nam Khu vực Di sản, tại làng Jackfield.
Địa điểm Jackfield là một trong những trung tâm sản xuất gốm, sứ lâu đời nhất được biết đến ở Shropshire, một truyền thống có từ thế kỷ 16. 
Bảo tàng được đặt trong một tòa nhà thuộc nhà máy sản xuất gạch trang trí của Craven Dunnill & Co. Ltd. Công ty này được thành lập vào năm 1872, bởi doanh nhân Yorkshire Henry Powell Dunnill (năm 1821–1895), là một trong những nhà sản xuất gạch men hàng đầu của Anh.
Công ty Craven Dunnill trở nên nổi tiếng với gạch men, mô phỏng các tác phẩm gốc thời Trung cổ, được trang trí bằng các hoa văn có màu sắc khác nhau. Gạch lát cao cấp Craven Dunnill được sử dụng rộng rãi cho ốp lát nhà thờ.  

Nhà máy sản xuất gạch trang trí của Công ty Craven Dunnill được xây dựng theo phong cách Tân Gothic (Gothic Revival, Gothic thời Victoria, là một phong cách kiến ​​trúc bắt đầu vào cuối những năm 1740 ở Anh) với bố cục theo dây chuyền sản xuất kéo dài, một đầu nhập đất sét thô và sản phẩm ra ở đầu kia.
Ngoài ra, tại đây cũng sản xuất gạch khảm trang trí, ghép ảnh, in chuyển và gạch đúc phù điêu, tráng men bóng.
Vào đầu những năm 1950, Nhà máy sản xuất gạch trang trí của Công ty Craven Dunnill chuyển đến địa điểm khác. Các tòa nhà tại đây được sử dụng bởi một công ty đúc đồng và sắt.
Năm 1983, Tổ chức Di sản công nghiệp Ironbridge Gorge Museum Trust đã mua lại nhà máy này với sự hỗ trợ của Quỹ Di sản Kiến trúc. Năm 1989, công việc sản xuất gạch lát bắt đầu được phục hồi và đến năm 2001, công ty Craven Dunnill (Craven Dunnill Jackfield Ltd) tiếp quản công việc kinh doanh này một lần nữa, tiếp tục sản xuất gạch lát nền và tường trang trí bằng các phương pháp truyền thống của thời Victoria cho thị trường Anh và xuất khẩu.
Một số bộ phận của nhà máy chuyển thành Bảo tàng Gạch trang trí Jackfield để đón khách tham quan.


Phối cảnh Bảo tàng Gạch trang trí Jackfield, Hẻm núi Ironbridge, Shropshire, Anh

Sân trong Bảo tàng Gạch trang trí Jackfield, Hẻm núi Ironbridge, Shropshire, Anh




Một số sản phẩm gạch trang trí Jackfield, Bảo tàng Gạch trang trí Jackfield, Hẻm núi Ironbridge, Shropshire, Anh


Gạch Jackfield trang trí trong nhà thờ, Bảo tàng Gạch trang trí Jackfield, Hẻm núi Ironbridge, Shropshire, Anh

Trung tâm Công nghệ và Tương tác
Trung tâm Công nghệ và Tương tác hay Trung tâm Khoa học Thực hành (Enginuity) nằm tại phía tây Khu vực Di sản, nằm kề liền Bảo tàng Sắt  Coalbrookdale (Coalbrookdale Museum of Iron).
Đây là bảo tàng mới nhất trong số 10 bảo tàng do Ironbridge Gorge Museum Trust điều hành và được mở cửa vào năm 2002.
Tầng triển lãm của bảo tàng được chia thành bốn khu: Vật liệu & Kết cấu, Hệ thống & Điều khiển, Năng lượng và Thiết kế. 
Trung tâm cũng cung cấp các dịch vụ hội thảo và chương trình tương tác cho công chúng theo các chủ đề khác nhau. 


Sảnh chính vào Enginuity, Hẻm núi Ironbridge, Shropshire, Anh




Bên trong các tầng của Enginuity, nơi trưng bày các sản phẩm công nghiệp, Hẻm núi Ironbridge, Shropshire, Anh. 

Di sản Ironbridge được cả thế giới biết đến như một biểu tượng của cuộc Cách mạng Công nghiệp. Nó chứa đựng tất cả các yếu tố tiến bộ, góp phần vào sự phát triển nhanh chóng khu vực công nghiệp này trong thế kỷ 18, và lan truyền đến các vùng khác trên toàn thế giới.  

Đặng Tú, Bộ môn KTCN, ĐHXD
Nguồn :
https://whc.unesco.org/en/list/371/
https://en.wikipedia.org/wiki/United_Kingdom
https://en.wikipedia.org/wiki/Industrial_Revolution
https://en.wikipedia.org/wiki/Shropshire
https://www.researchgate.net/figure/Map-of-Ironbridge-Gorge-Source_fig2_316488119
https://en.wikipedia.org/wiki/The_Iron_Bridge
https://en.wikipedia.org/wiki/Madeley_Wood_Company
https://en.wikipedia.org/wiki/Madeley, Shropshire
https://en.wikipedia.org/wiki/Coalbrookdale
http://www.photographers-resource.co.uk/a_heritage/Bridges/LG/Iron_Bridge.htm
https://en.wikipedia.org/wiki/Coalbrookdale_Museum_of_Iron
https://en.wikipedia.org/wiki/Ironbridge_Gorge_Museum_Trust
https://en.wikipedia.org/wiki/Shropshire_Canal
https://en.wikipedia.org/wiki/William_Reynolds_(industrialist)
https://en.wikipedia.org/wiki/South_Telford_Heritage_Trail
https://en.wikipedia.org/wiki/Blists_Hill_Victorian_Town
https://en.wikipedia.org/wiki/Broseley_Pipeworks
https://en.wikipedia.org/wiki/Darby_Houses
https://en.wikipedia.org/wiki/Museum_of_the_Gorge,_Ironbridge
https://en.wikipedia.org/wiki/Tar_Tunnel
https://en.wikipedia.org/wiki/Coalport_China_Museum
https://en.wikipedia.org/wiki/Coalport_porcelain
https://en.wikipedia.org/wiki/Jackfield_Tile_Museum
https://en.wikipedia.org/wiki/Enginuity

Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Á và châu Đại Dương     

Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Âu

Danh sách và bài viết  về Di sản thế giới tại châu Mỹ

Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Phi