TS. Phạm Đình Tuyển

Bài 6: Hình cơ bản số X - Mẫu con nhện

Tính ước lệ và khái quát trong Nghệ thuật gấp giấy

Nghệ thuật gấp giấy - ORIGAMI là một loại hình nghệ thuật có tính ước lệ và khái quát rất cao để đạt đến cái đẹp của sự đơn giản.

Trước hết, do hạn chế của phương tiện thể hiện - chỉ là một tờ giấy hình vuông, nên nếu không có tính ước lệ và khái quát cao thì Nghệ thuật gấp giấy chắc chắn không thể thể hiện được các đối tượng miêu tả - các vật thể có thực trong tự nhiên. Tiếp đó, điều quan trọng hơn là tính ước lệ và khái quát cao của nghệ thuật nà y được số đông mọi người thừa nhận.

Có một trò chơi của trẻ em ngà y trước: là m một con trâu từ lá bà ng. Lá bà ng được xé ra tại vị trí gần cuống lá, tạo thà nh 2 sừng của con trâu. Thân lá được cuốn lại bằng một sợi rơm tạo thà nh một cái ống, đó là thân trâu. Cuống lá là mõm trâu, được buộc một dây nhỏ luồn qua cái ống ( thân trâu). Khi giật sợi dây nà y, cái cuống lá (đầu trâu) gật gù như đầu con trâu thật. Mẫu con trâu tạo từ lá bà ng nà y có tính ước lệ rất cao, vì tại đây người chơi chỉ chú ý đến đặc điểm chính của con trâu là cái đầu và hai cái sừng, không ai để ý đến con trâu lá bà ng nà y chẳng có cái chân nà o.

Tính ước lệ và khái quát cao của Nghệ thuật gấp giấy thể hiện rõ nhất ở mẫu gấp “Con cò ngồi”. Đây là mẫu gấp nổi tiếng, được người Nhật và rất nhiều người ưa thích và có thể coi là mẫu gấp tiêu biểu của Nghệ thuật gấp giấy. Mẫu gấp rất đơn giản vì chỉ có 9 bước gấp. Khi gấp đến bước gấp thứ 9 đã xuất hiện các nhánh gấp thể hiện được đặc trưng tiêu biểu của hai cánh và cái mỏ với cái cổ dà i của con cò. Thế là đủ, thậm chí cái nhánh gấp phía sau hoà n toà n có thể tạo được một cái đuôi cho giống đuôi cò, vậy mà trong mẫu “Con cò ngồi” nhánh gấp nà y cứ để nguyên, nhọn và thẳng đứng. Vì đơn giản, nên hà ng triệu người biết gấp mẫu nà y. Nghệ thuật ORIGAMI được truyền bá rộng rãi phần nà o cũng nhờ chính mẫu gấp “Con cò ngồi”.

Tôi biết có những mẫu ORIGAMI – con chim, con rồng, con bọ…mà tác giả tạo mẫu sử dụng đến cả trăm bước gấp với mục đích cà ng giống đối tượng miêu tả bao nhiêu cà ng tốt bấy nhiêu. Cánh các con chim trong các mẫu gấp nà y thể hiện rõ từng chi tiết miêu tả lông cánh; Chân các mẫu con bọ thể hiện rõ từng cái gai nhọn…Phức tạp đến nỗi người sáng tạo ra mẫu gấp phải mất rất nhiều công sức mới có thể thể hiện được các chỉ dẫn mà người khác có thể hiểu và gấp lại được. Để gấp một mẫu gấp như vậy, ngay người tạo ra mẫu cũng phải dà nh rất nhiều giờ, thậm chí hà ng ngà y mới gấp được.

Nếu thể hiện các con vật, đồ vật giống y như thật thì Nghệ thuật gấp giấy sẽ không thể cạnh tranh nổi với Nghệ thuật điêu khắc, Nghệ thuật là m các tiêu bản….Và quan trọng hơn, nếu ORIGAMI quá phức tạp nó sẽ chỉ thu hút được người quan sát, chiêm ngưỡng nó (một số lượng ít) mà mất dần đi những người muốn tham gia trực tiếp để tạo nên nó (một số rất đông, đặc biệt là trẻ em, người già ).

Đương nhiên Nghệ thuật gấp giấy cần cả những mẫu gấp đơn giản (và i chục bước gấp) và các mẫu gấp phức tạp (đến hà ng trăm bước gấp), thu hút cả những người chỉ chiêm ngưỡng mẫu gấp và những người tham gia trực tiếp gấp mẫu.

Các mẫu gấp giấy do tôi tạo ra là các mẫu đơn giản, thường chỉ có khoảng 20 bước gấp, mẫu phức tạp nhất cũng chỉ và o khoảng 30-40 bước gấp. Tương tự như nguyên tắc tạo mẫu gấp ” Con cò ngồi”, các mẫu gấp của tôi sẽ dừng lại tại bước gấp mà đã thể hiện được đặc trưng cơ bản của đối tượng miêu tả. Những người gấp lại mẫu nà y hoà n toà n có thể tiếp tục hoà n chỉnh để đạt tới cái ước lệ, cái quan niệm riêng của từng người về đối tượng miêu tả.

Mẫu con nhện dưới đây là một ví dụ. Đây là một trong những mẫu phức tạp nhất của tôi với 27 bước gấp. (Nếu kể cả 6 bước gấp của hình cơ bản là 33 bước gấp). Thực ra Mẫu con nhện hoà n toà n có thể dừng tại bước gấp thứ 25.

Từ mẫu gấp nà y, các bạn có thể tiếp tục hoà n chỉnh: Thu nhỏ hơn nữa chân của con nhện; tạo cho bụng con nhện tròn lên, là m lại đầu con nhện…), tuỳ theo từng người và tuỳ theo kích thước và chất lượng giấy gấp.

Mẫu hình cơ bản số 10 và mẫu con nhện

Mẫu hình cơ bản số 10 là mẫu hình cơ bản tạo ra nhiều nhánh gấp, sử dụng khi gấp các con vật có nhiều chân, ví dụ như con nhện, con ruồi, con bọ…

Hình 1: Hình cơ bản số 10

Hình 2: Mẫu con nhện (còn tiếp)

Hình 3: Mẫu con nhện (còn tiếp)

Hình 4: Mẫu con nhện ( tiếp theo và hết).

Chúc các bạn thà nh công.