
Thông tin chung:
Công trình: Hội trường Đa Năng ở Wrocław (Centennial Hall in Wrocław)
Địa điểm: Vùng Silesia, tỉnh Lower Silesian, Ba Lan (N51 6 25.01 E17 4 37.25)
Thiết kế kiến trúc: Kiến trúc sư Max Berg và Kiến trúc sư Hans Poelzig
Quy mô: Diện tích khu vực Di sản 36,69 ha, vùng đệm 189,68 ha
Năm hình thành: 1911-1913
Giá trị: Di sản thế giới (2006; hạng mục i, ii, iv)
Ba Lan (Poland) là một quốc gia nằm ở Trung Âu có diện tích 312.696km2, dân số khoảng 38,4 triệu người (năm 2019). Ba Lan giáp với Biển Baltic, Lithuania và Núi lửa Kaliningrad của Nga ở phía bắc, Belarus và Ukraine ở phía đông, Slovakia và Séc ở phía nam, Đức ở phía tây. Thủ đô và thành phố lớn nhất của Ba Lan là Warsaw.
Lịch sử hoạt động của con người trên vùng đất Ba Lan đã có từ hàng ngàn năm. Trong suốt cuối Thời kỳ Cổ đại, hoạt động này trở nên đa dạng với nhiều nền văn hóa của các bộ tộc khác nhau định cư trên vùng đồng bằng Bắc Trung Âu rộng lớn (North European Plain). Tuy nhiên, chính những người Polans (western) đã thống trị và đặt trên cho khu vực là Poland.
Nhà nước Ba Lan được thành lập vào năm 966.
Vương quốc Ba Lan (Kingdom of Poland) được thành lập vào năm 1025, tồn tại đến năm 1358
Vào năm 1385, Vương quốc Ba Lan và Đại Công quốc Litva tham gia vào một Liên minh mang tên Krewo (Union of Krewo, tồn tại 1385–1569).
Vào năm 1569, Liên minh Krewo chuyển đổi thành Liên minh Lublin (Union of Lublin). Liên minh này là một trong những liên minh có quy mô diện tích hơn 1.000.000 km2 và dân số lớn hàng đầu châu Âu vào thế kỷ 16 và 17. Thời hoàng kim của Ba Lan (Polish Golden Age) qua đi, đất nước này bị chia cắt bởi các quốc gia láng giềng vào cuối thế kỷ 18, và giành lại độc lập vào năm 1918 với Hiệp ước Versailles (Treaty of Versailles).
Sau một loạt các cuộc xung đột lãnh thổ, Ba Lan đa sắc tộc dần khôi phục vị thế và trở thành một nhân tố quan trọng trong chính trường châu Âu.
Năm 1939, Chiến tranh thế giới thứ II bắt đầu với cuộc xâm lược Ba Lan của người Đức.
Khoảng 6 triệu công dân Ba Lan, trong đó có 3 triệu người gốc Do Thái đã chết trong chiến tranh.
Sau thời gian dài của thời kỳ Chiến tranh lạnh toàn cầu (Cold War, năm 1947- 1991), năm 1989, nước Cộng hoà Ba Lan được thành lập.
Ba Lan ngày nay được chia thành 16 tỉnh hành chính.

Sơ đồ vị trí vùng Silesia, tỉnh Lower Silesian, Ba Lan
Tại thành phố Wrocław, vùng Silesia, tỉnh Lower Silesian, Ba Lan có một quần thể nổi tiếng: Tổ hợp Triển lãm Wrocław (Wrocław Exhibition Grounds) với điểm nhấn chính là Hội trường Đa Năng (Centennial Hall).
Hội trường Đa Năng Wrocław, một cột mốc trong lịch sử kiến trúc bê tông cốt thép, được thiết kế bởi Max Berg (kiến trúc sư và nhà quy hoạch đô thị người Đức, năm 1870- 1947) và xây dựng vào năm 1911-1913. Hội trường có mặt bằng hình tứ giác, đối xứng qua một không gian trung tâm hình tròn lớn, được bao phủ bởi mái vòm có gờ với hình dáng trên đỉnh như một chiếc đèn lồng. Công trình có sức chứa lên đến 10.000 người.
Hội trường Đa Năng Wrocław là một ví dụ nổi bật của Chủ nghĩa Hiện đại ban đầu (Early Modernism) và việc sử dụng sáng tạo kết cấu bê tông cốt thép trong ngành xây dựng. Vào thời điểm hình thành, đây là mái vòm bê tông cốt thép lớn nhất thế giới. Công trình đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra một giải pháp công nghệ mới có giá trị thẩm mỹ cao, trở thành điểm tham chiếu quan trọng trong thiết kế không gian công cộng và quá trình phát triển công nghệ này.
Tòa nhà là một thiết kế tiên phong đáp ứng các nhu cầu xã hội mới nổi, bao gồm hội trường, khán phòng biểu diễn sân khấu, không gian triển lãm và địa điểm thể thao. Tòa nhà là một bước ngoặt quan trọng trong lịch sử kiến trúc Hiện đại (Modern architecture).
Tổ hợp Triển lãm Wrocław, với điểm nhấn chính là Hội trường Đa Năng, nằm tại giao điểm của các trục chính, tạo nên một quần thể. Tổ hợp được thiết kế chung bởi Max Berg (kiến trúc sư và nhà quy hoạch đô thị người Đức, năm 1870- 1947) và Hans Poelzig (kiến trúc sư, họa sĩ và thiết kế cảnh quan người Đức, năm 1869 – 1936).
Ở phía tây của Hội trường Đa Năng có một quảng trường hoành tráng, được mô phỏng theo quảng trường cổ đại với hàng cột (xây dựng năm 1925) tại lối vào chính. Phía bắc của quảng trường là Nhà triển lãm Lịch sử và Nghệ thuật (Pavilion of the Historical and Artistic Exhibition) hiện được gọi là Nhà triển lãm Bốn Mái Vòm (Four Domes Pavilion), được xây dựng vào năm 1912-1913, theo thiết kế của KTS. Hans Poelzig. Ở phía bắc của Tổ hợp Triển lãm có một giàn hoa bằng bê tông bao quanh một hồ nước. Hồ nước được được ngăn cách với Hội trương Đa Năng bằng một nhà hàng với sân hiên mở.
Thiết kế của Tổ hợp Triển lãm Wrocław là sự kết hợp những yếu tố mới với phần phía nam của Công viên Szczytnicki (Szczytnicki Park) thế kỷ 19. Công viên từng là nơi tổ chức các cuộc triển lãm: Triển lãm vườn theo chủ đề, chẳng hạn như Vườn Nhật Bản (Japanese Garden); Triển lãm Nghệ thuật Nghĩa trang (Exhibition of Cemetery Art) tạm thời; Tại đây còn có một nhà thờ gỗ thế kỷ 18, được di dời từ Thượng Silesia (Upper Silesia) vào năm 1912.

KTS. Max Berg, người thiết kế Hội trường Đa Năng Wrocław, Ba Lan

KTS. Hans Poelzig, người thiết kế công trình và cảnh quan xung quanh Hội trường Đa Năng, Wrocław, Ba Lan

Một bức tranh quảng cáo về Triển lãm Trăm Năm, năm 1913 tại Wrocław, Ba Lan

Phối cảnh nhìn từ phía tây nam Hội trường Đa Năng tại Tổ hợp Triển lãm Wrocław, Ba Lan
Hội trường Đa Năng (Centennial Hall) ở Wrocław, vùng Silesia, tỉnh Lower Silesian, Ba Lan được UNESCO tôn vinh là Di sản thế giới với tiêu chí:
Tiêu chí (i): Centennial Hall ở Wrocław là một ví dụ về tài năng sáng tạo và đổi mới của con người trong quá trình phát triển công nghệ xây dựng với kết cấu bê tông cốt thép kích thước lớn. Centennial Hall chiếm một vị trí quan trọng trong quá trình phát triển các phương pháp thi công xây dựng, được sử dụng trong kiến trúc và đại diện cho một trong những đỉnh cao trong lịch sử sử dụng kim loại gia cố kết cấu.
Tiêu chí (ii): Centennial Hall là công trình tiên phong về công nghệ xây dựng và kiến trúc hiện đại, thể hiện sự giao thoa quan trọng giữa các ảnh hưởng của những công trình bê tông cốt thép vào đầu thế kỷ 20, trở thành tài liệu tham khảo chính cho các bước phát triển sau này.
Tiêu chí (iv): Là một phần của Tổ hợp triển lãm Wrocław, Centennial Hall là một ví dụ nổi bật về một kiểu kiến trúc giải trí hiện đại, phục vụ nhiều mục đích khác nhau, từ tổ chức hội nghị và triển lãm đến hòa nhạc, sân khấu và opera.

Sơ đồ phạm vi Di sản Hội trường Đa Năng Wrocław, Ba Lan
Wrocław là một thành phố ở tây nam Ba Lan, thủ phủ của tỉnh Hạ Silesia (Lower Silesian Voivodeship). Đây là thành phố lớn nhất và là thủ phủ lịch sử của vùng Silesia. Thành phố nằm bên bờ sông Oder ở vùng Silesian Lowlands của Trung Âu. Thành phố có diện tích 292,81 km2, dân số khoảng 0,67 triệu người (năm 2023).
Lịch sử của thành phố có từ hơn 1.000 năm trước; là một phần của: Công quốc Ba Lan, Vương quốc Ba Lan, Công quốc Silesia, Vương quốc Bohemia, Vương quốc Hungary, Chế độ quân chủ Habsburg của Áo, Vương quốc Phổ và Đức, cho đến khi nó trở lại thành một phần của Ba Lan vào năm 1945, ngay sau Thế chiến thứ II.
Tổ hợp Triển lãm Wrocław (Wrocław Exhibition Grounds) là một quần thể kiến trúc nằm tại phía đông thành phố Wrocław. Công trình được xây dựng trong giai đoạn 1911–1913, theo dự án của KTS. Max Berg và KTS. Hans Poelzig.
Tổ hợp được thiết kế để kỷ niệm 100 năm ngày vua Frederick William III của Phổ (King Frederick William III of Prussia, trị vì năm 1797- 1840) ra tuyên ngôn An Mein Volk ("Gửi nhân dân tôi") để nổi dậy chống lại sự chiếm đóng của Napoleon Bonaparte (Hoàng đế Pháp, trị vì năm 1804- 1815) và kỷ niệm Trận chiến Leipzig.
Năm 1913, Triển lãm 100 năm được tổ chức tại đây.

Tổng mặt bằng Khu vực Di sản Hội trường Đa Năng Wrocław, Ba Lan

Phối cảnh nhìn từ phía đông bắc Tổ hợp Triển lãm Wrocław, Ba Lan

Phối cảnh nhìn từ phía đông nam Tổ hợp Triển lãm Wrocław, Ba Lan

Phối cảnh nhìn từ phía tây bắc Tổ hợp Triển lãm Wrocław, Ba Lan

Phối cảnh nhìn từ phía tây nam Tổ hợp Triển lãm Wrocław, Ba Lan
Tổ hợp Triển lãm Wrocław bao gồm các hạng mục chính:
Hội trường Đa Năng
Hội trường Đa Năng (Centennial Hall) là công trình trung tâm của Tổ hợp Triển lãm Wrocław.
Hội trường Đa Năng được thiết kế bởi KTS. Max Berg, lúc đó đang làm việc cho chính quyền thành phố. Công trình bắt đầu vào năm 1910 với những bản phác thảo, phác họa một công trình đồ sộ với cấu trúc phù hợp cho tổ chức nhiều loại sự kiện.
Việc xây dựng hoàn thành trong 20 tháng, vào năm 1913.
Vào thời điểm xây dựng, Ba Lan vẫn thuộc Đế quốc Đức. Khi thành phố Wrocław, theo thỏa thuận Potsdam năm 1945, trở thành một phần của Cộng hòa Ba Lan, Hội trường Centennial được đổi tên thành Hala Ludowa ("Hội trường Nhân dân"). Đây trở thành nơi tổ chức vô số sự kiện thương mại, văn hóa và thể thao cho 6.000 khán giả ngồi hoặc lên đến 20.000 khán giả đứng.
Trong những năm 1970 và 1980, Hội trường được sử dụng làm rạp chiếu phim có tên là Gigant. Năm 1997, công trình được cải tạo lại hoàn toàn. Năm 2011, công trình được phục hồi về hình dáng ban đầu từ năm 1913.
Khi thiết kế tòa nhà, KTS. Max Berg có ý tưởng thiết kế một công trình của công chúng, một không gian bình đẳng, mà kiến trúc sư gọi là "Nhà thờ của nhân dân", khuyến khích những trải nghiệm chung giữa những người đại diện cho một bộ phận rộng lớn của xã hội, bất kể địa vị xã hội hay quan điểm chính trị.
Centennial Hall là một công trình tiên phong về kỹ thuật và kiến trúc hiện đại, với sự pha trộn các xu hướng phong cách của đầu thế kỷ 20. Công trình đã trở thành yếu tố then chốt cho sự phát triển tiếp theo của các công trình kiến trúc bằng bê tông cốt thép.

Ý tưởng thiết kế Hội trường Đa Năng, Wrocław, Ba Lan

Mặt bằng Hội trường Đa Năng, Wrocław, Ba Lan

Mặt cắt Hội trường Đa Năng, Wrocław, Ba Lan

Mặt đứng phía tây Hội trường Đa Năng, Wrocław, Ba Lan
Centennial Hall có mặt bằng tổng thể hình tứ giác, gồm 4 bán tròn, đối xứng qua một hình tròn lớn tại trung tâm. Hội trường rộng 5.600m2, có khả năng chứa 10.000 người đứng và 6.000 người ngồi; được phân thành nhiều hội trường nhỏ để tổ chức các sự kiện khác nhau.
Mái vòm chính, bao phủ mặt bằng trung tâm hình tròn của công trình, có gờ với hình dáng như một chiếc đèn lồng trên đỉnh vòm.
Không gian bên trong rộng lớn được chiếu sáng bởi 4 hàng cửa sổ, giảm dần chiều cao tại các hàng cửa sổ phía trên.
Âm thanh trong các phòng được được tăng cường nhờ lớp tường làm bằng bê tông trộn với gỗ.
Bên trong công trình bố trí hệ thống đàn organ như trong nhà thờ. Ban đầu, tại sảnh trung tâm đặt một đàn organ với 15.133 ống và cũng là cây đàn lớn nhất được biết đến vào thời điểm đó. Sau này, phần lớn các đàn organ đã chuyển đến các nhà thờ khác.

Nội thất Hội trường Đa Năng, Wrocław, Ba Lan

Mái vòm Hội trường Đa Năng, Wrocław, Ba Lan

Đàn organ bên trong Hội trường Đa Năng, Wrocław, Ba Lan
Vào đầu thế kỷ 20, kết cấu của các công trình quan trọng vẫn thuộc về thép, một vật liệu có giá trị đo lường được về trọng lượng. Mặc dù có chi phí đáng kể, kết cấu thép vẫn thống trị các công trường xây dựng trên thế giới.
Bê tông cốt thép có các thông số kỹ thuật tuyệt vời và chi phí hợp lý, nhưng không được các chuyên gia thời bấy giờ đánh giá cao, bởi vì chưa có nhiều thử nghiệm.
Kết cấu mái vòm chính của Hội trường Đa Năng bằng bê tông cốt thép, với đường kính 69m, cao 42m. Mái vòm được đỡ bằng một hệ khung dầm bê tông cốt thép. Đây là công trình lớn nhất cùng loại vào thời điểm xây dựng.
Mái vòm của 4 khối mặt bằng hình bán tròn cao 23m.

Sơ đồ kết cấu vòm mái trung tâm Hội trường Đa Năng, Wrocław, Ba Lan



Giải pháp kết cấu BTCT vòm mái trung tâm Hội trường Đa Năng, Wrocław, Ba Lan



Một số hình ảnh thi công xây dựng Hội trường Đa Năng, Wrocław, Ba Lan
Quảng trường trung tâm
Ở phía tây của Centennial Hall có một quảng trường hoành tráng, mô phỏng theo diễn đàn cổ đại, trước đó là hàng cột (xây dựng năm 1925) của lối vào chính.
Vào năm 1948, tại đây xây dựng Tháp nhọn (Iglica) là một tượng đài giống như cây kim bằng thép.
Tháp cao 90,3m, do Stanisław Hempel (kỹ sư xây dựng người Ba Lan, năm 1892- 1954) thiết kế.

Tháp nhọn tại Quảng trường trung tâm, Tổ hợp Triển lãm Wrocław, Ba Lan
Nhà triển lãm Lịch sử và Nghệ thuật
Phía bắc của Quảng trường trung tâm là Nhà triển lãm Lịch sử và Nghệ thuật (Pawilon Czterech Kopul), hiện được gọi là Nhà triển lãm Bốn mái vòm (Four Domes Pavilion), được xây dựng vào năm 1912-1913, theo thiết kế của KTS. Hans Poelzig.
Công trình được thiết kế theo Chủ nghĩa Hiện đại (Modernizm), là một tổ hợp gồm 4 dãy nhà bao quanh một sân trong.
Công trình không có tầng hầm, kết cấu chịu lực bằng bê tông cốt thép.
Trung tâm của mỗi dãy nhà đều có một khối công trình với một mái vòm lớn nhô cao. Mái vòm phía đông và phía tây có mặt bằng hình tròn, mái vòm phía nam và phía bắc có mặt bằng hình elip.
Sân trong của Nhà triển lãm có một đài phun nước với tượng nữ thần Athena của Hy Lạp (tác phẩm này hiện không còn tồn tại). Hiện sân trong được phủ toàn bộ bằng mái kính.
Nhà triển lãm có 56 phòng, trưng bày lịch sử các cuộc chiến tranh, trận đánh, bao gồm cả chiến thắng tại Leipzig, và những nhân vật lịch sử quan trọng. Phòng lớn nhất tại phía bắc (North Dome) có một khu vực dành riêng cho lịch sử Wrocław trong các cuộc chiến tranh Napoleon, bao gồm cả Bản tuyên ngôn gốc năm 1813, của vua Frederick William III, An Mein Volk ("Gửi nhân dân tôi"), kêu gọi chiến đấu chống lại Napoleon.
Hiện nay, nơi đây là trở thành một phần của Bảo tàng Quốc gia.

Nhà triển lãm Lịch sử và Nghệ thuật nhìn từ phía nam, Tổ hợp Triển lãm Wrocław, Ba Lan

Phối cảnh Nhà triển lãm Lịch sử và Nghệ thuật khi chưa lợp kính sân trong, Tổ hợp Triển lãm Wrocław, Ba Lan

Phối cảnh Nhà triển lãm Lịch sử và Nghệ thuật sau khi lợp kính sân trong, Tổ hợp Triển lãm Wrocław, Ba Lan

Mái kính che sân trong, Tổ hợp Triển lãm Wrocław, Ba Lan

Nội thất mái vòm, Tổ hợp Triển lãm Wrocław, Ba Lan
Đài phun nước đa phương tiện
Đài phun nước đa phương tiện (Fontanna Multimedialna) tại Wrocław là đài phun nước lớn nhất Ba Lan và là một trong những đài phun nước lớn nhất châu Âu.
Đài phun nước được bao quanh bởi một giàn hoa lịch sử - một cấu trúc vườn với những cây cột, trên đó phủ đầy dây leo, tạo nên những lối đi rợp bóng mát.
Công trình Đài phun nước được khai trương vào năm 2009.
Đài phun nước chiếm diện tích gần 1ha, với các điểm chiếu sáng, 300 vòi phun nước và 3 vòi phun lửa đặt ở phía dưới. Đây là nơi diễn ra các màn trình diễn nhạc nước được đệm bằng nhạc cổ điển và đương đại.
Các cột nước phun cao tới 40m.
Tại đây còn có màn hình nước, hiển thị hình ảnh có diện tích đến 400m2. Những hình ảnh này được hiển thị bằng các máy chiếu gắn trên xe chuyên dụng, đặt tại phía sau màn hình.

Đài phun nước đa phương tiện Wrocław, Ba Lan


Hành lang kết hợp giàn hoa bao quanh Đài phun nước đa phương tiện Wrocław, Ba Lan
Di sản Hội trường Đa Năng (Centennial Hall) ở Wrocław, vùng Silesia, tỉnh Lower Silesian, Ba Lan tạo một cột mốc đặc biệt trong lịch sử kiến trúc bằng bê tông cốt thép, là một công trình tiên phong của công nghệ và kiến trúc hiện đại vào đầu thế kỷ 20, trở thành một tham chiếu quan trọng cho sự phát triển sau này của các công trình bê tông cốt thép.
Đặng Tú, Bộ môn KTCN, ĐHXD Hà Nội
Nguồn:
https://whc.unesco.org/en/list/1165/
https://en.wikipedia.org/wiki/Poland
https://en.wikipedia.org/wiki/Wroc%C5%82aw_Exhibition_Grounds#:~:text=
The%20Wroc%C5%82aw%20Exhibition%20Grounds%20(Polish,Max%20Berg%20and%20Hans%20Poelzig.
https://en.wikipedia.org/wiki/Centennial_Hall_(Wroc%C5%82aw)
https://en.wikipedia.org/wiki/Hans_Poelzig
https://en.wikipedia.org/wiki/Max_Berg
https://en.wikiarquitectura.com/building/centennial-hall-in-wroclaw/
https://en.wikipedia.org/wiki/Iglica
https://pl.wikipedia.org/wiki/Pawilon_Czterech_Kopu%C5%82
Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Á và châu Đại Dương
Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Âu
Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Mỹ
Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Phi
|