Thông tin chung:
Dự án: Nhà máy sản xuất giày, Alfeld, Đức (Fagus Werke/ Fagus Factory in Alfeld)
Địa điểm: Alfeld, Đức (N51 59 2 E9 48 44)
Thiết kế: Walter Gropius và Adolf Meyer
Quy mô: Diện tích Di sản 1,88ha; diện tích vùng đệm 18,89ha.
Năm xây dựng: 1911 - 1925
Giá trị: Di sản thế giới (2011; hạng mục ii, iv)

Đức (Deutschland) là một quốc gia nằm tại miền Trung Tây Âu, có diện tích 357.021 km2, dân số khoảng 82 triệu người. Thủ đô là thành phố Berlin.
Từ thời Cổ đại, phần phía Bắc nước Đức đã có nhiều bộ tộc người Đức sinh sống. Theo thời gian, các bộ tộc Đức mở rộng về phía Nam. Vào những năm 100 sau Công nguyên, đã tồn tại một khu vực có tên là " Germania” tại phía Bắc miền trung châu Âu với đa số là người Đức.
Bắt đầu từ thế kỷ thứ 10, tại vùng lãnh thổ nước Đức đã dần hình thành một phần trung tâm của Đế quốc La Mã Thần thánh hay Thánh chế La Mã (tiếng Latinh: Sacrum Romanum Imperium; tiếng Đức: Heiliges Römisches Reich; tiếng Ý: Sacro Romano Impero; tiếng Anh: Holy Roman Empire). 
Đây là một phức hợp lãnh thổ rộng lớn đa sắc tộc, trong đó chủ yếu là người Đức, tồn tại từ năm 962 – 1806. Tên của Đế quốc bắt nguồn từ yêu sách của Hoàng đế La Mã Đức vào thời Trung cổ, muốn tiếp tục truyền thống của Đế chế La Mã cổ và hợp pháp hóa quyền cai trị như là thánh ý của Thiên Chúa.
Vào thời kì thịnh vượng trong thế kỷ 12, Đế quốc La Mã Thần thánh bao trùm một vùng lãnh thổ rộng lớn, gồm  nước Đức, Áo, Thụy Sĩ, miền Đông nước Pháp, Bỉ, Hà Lan, miền Tây Ba Lan, Cộng hòa Séc và Ý hiện nay.
Vào thế kỷ 15 – 16, Đế quốc này trở thành Đế quốc La Mã Thần Thánh Dân tộc Đức (Heiliges Römisches Reich Deutscher Nationen).
Đế quốc La Mã Thần thánh là một dạng siêu quốc gia. Quyền lực cai trị của Đế quốc không nằm hoàn toàn trong tay Hoàng đế hay Hội đồng hầu tước (Kurfürst/Prince-Elector- những người trong Hội đồng bầu ra Hoàng đế của Đế quốc), mà còn nằm trong tay các lãnh chúa (với các tước hiệu như quốc vương, phó vương, công tước, hầu tước, bá tước, tử tước, nam tước…được thừa kế, cai trị các công quốc hay các vùng lãnh thổ nhỏ, to khác nhau. Trong một số giai đoạn, Hoàng đế La Mã Thần thánh còn kiêm nhiệm vai trò Đại công tước Áo, Quốc vương của Bohemia và Hungary).
Đế quốc La Mã Thần Thánh Dân tộc Đức tan vỡ khi Hoàng đế Franz II (1792-1806) từ bỏ Đế miện vào ngày 6/8/1806 để trở thành Hoàng đế của Đế quốc Áo.
Dưới triều đại của các dòng họ Habsburg (nắm quyền từ năm 1276 đến năm 1918), thủ đô của Đế chế là thành phố Viên (thủ đô của nước Áo hiện nay).
Trong thế kỷ 16, các vùng phía Bắc nước Đức đã trở thành trung tâm của Cải cách Tin lành, được khởi xướng bởi nhà thần học người Đức Martin Luther (10/11/1483 – 18/2/1546).
Sau sự sụp đổ của Đế chế La Mã Thần Thánh Dân tộc Đức, năm 1815, Liên bang Đức được thành lập. Năm 1871, Đức trở thành một quốc gia trong Đế quốc Đức - Phổ (Phổ - Preußen, là một quốc gia trong lịch sử Cận đại phát sinh từ vùng Brandenburg, một lãnh thổ trong suốt nhiều thế kỉ đã có ảnh hưởng lớn đến lịch sử nước Đức và châu Âu, đóng vai trò quan trọng trong lịch sử thế giới. Kinh đô cuối cùng của vương quốc Phổ là Berlin).
Sau Chiến tranh thế giới thứ nhất và Cách mạng Đức 1918-1919, Đế quốc Đức - Phổ bị thay thế bằng Cộng hòa Weimar theo chế độ nghị viện. Chế độ độc tài Quốc xã được hình thành vào năm 1933, dẫn tới Chiến tranh thế giới thứ hai và nạn diệt chủng.
Sau giai đoạn Đồng Minh chiếm đóng, nước Đức phân thành Đông Đức và Tây Đức.
Ngày 3/10/1990, Đức tái thống nhất.
Đức hiện được chia thành 16 bang.


Bản đồ nước Đức và vị trí bang Niedersachsen, phía tây bắc nước Đức

Nhà máy sản xuất giày (Fagus Fabrik hoặc Fagus Werk) nằm bên cạnh tuyến đường sắt Hannover-Alfeld-Kassel / Bebra, tại thị trấn Alfeld, bang Niedersachsen, Đức.
Công trình được xây dựng vào năm 1911 - 1913, hoàn thiện vào năm 1925, là nơi sản xuất và văn phòng của công ty Fagus –GreCon.
Công trình do Walter Gropius (1883 – 1969 và Adolf Meyer (1881 – 1929) thiết kế.
Walter Gropius là kiến trúc sư người Đức nổi tiếng, người sáng lập Học phái Bauhaus. Ông và các kiến trúc sư Ludwig Mies van der Rohe (người Đức, 1886- 1969), Le Corbusier (người Thụy Sĩ, 1887- 1965) và Frank Lloyd Wright (người Mỹ, 1867- 1959), được coi là những bậc thầy tiên phong của trào lưu Kiến trúc hiện đại.


KTS. Walter Gropius




Tài liệu xưa về công trình Nhà máy Fagus, Alfeld, Đức

Nhà máy Fagus, Alfeld, Đức là một trong những công trình mở đầu cho trào lưu Kiến trúc hiện đại với phong cách hoàn toàn mới, hình thành từ kinh nghiệm xây dựng nhà kính, nhà ga, nhà triển lãm vào cuối thế kỷ 19.
Công trình nổi bật với việc sử dụng sáng tạo các bức tường bằng các tấm kính lớn kết hợp với cấu trúc khung chịu lực. Công trình là minh chứng cho sự thay thế các giá trị kiến trúc và trang trí của các thời kỳ trước đó, đồng thời thể hiện một bước chuyển đổi thẩm mỹ công nghiệp theo Chủ nghĩa Công năng.
Nhà máy Fagus, Alfeld, Đức không chỉ mang tính Kiến trúc hiện đại mà còn thể hiện được tính nhân văn phù hợp với các thay đổi về xã hội và thẩm mỹ liên quan đến quá trình công nghiệp hóa. Các trang trí nội thất theo chức năng bên trong hài hòa với hình thức kiến trúc bên ngoài nhà và môi trường lao động; đại diện cho một trong những biểu hiện hoàn hảo đầu tiên của kiểu dáng công nghiệp.  

Nhà máy Fagus, Alfeld, Đức được UNESCO tôn vinh là Di sản văn hóa (năm 2011) với tiêu chí: 

Tiêu chí (ii): Nhà máy Fagus ở Alfeld, Đức là minh họa cho một thời điểm chuyển giao đáng kể giữa các thế hệ khác nhau của kiến trúc sư người Đức, châu Âu và Bắc Mỹ; là một công trình kiến trúc hợp lý và hiện đại. Công trình đã tổng hợp được các ảnh hưởng của các yếu tố kỹ thuật và nhân văn, là nguồn cảm hứng cho các công trình kiến trúc tiếp theo và là điểm khởi đầu của Học phái Bauhaus. 

Tiêu chí (iv): Như một tuyên ngôn về tính hiện đại trong kiến ​​trúc, nhà máy Fagus ở Alfeld, Đức do Walter Gropius thiết kế đã giành được danh tiếng quốc tế. Công trình thể hiện sự đổi mới với các bức tường kính nhằm tối ưu hóa chiếu sáng; là một biểu hiện cụ thể của một tổ hợp công nghiệp gắn với lợi nhuận và tính nhân văn của môi trường làm việc; là khởi đầu cho các khái niệm mới về thẩm mỹ và thiết kế công nghiệp.


Phạm vi Di sản Nhà máy Fagus, Alfeld, Đức

Nhà máy Fagus ở Alfeld là một khu phức hợp của 10 tòa nhà, còn được gọi là các tòa nhà Fagus.
Trong thời điểm bấy giờ (những năm 1910), nhà máy là một bước ngoặt trong sự phát triển của kiến ​​trúc hiện đại và thiết kế công nghiệp. Các hạng mục công trình phục vụ cho tất cả các giai đoạn của sản xuất, kho và văn phòng của ngành công nghiệp giày.
Nhà máy gồm các hạng mục công trình chính: Nhà sản xuất 1 tầng, nhà kho cao 4 tầng và một số công trình phụ trợ khác cao 1 - 3 tầng.


Vị trí xây dựng công trình Nhà máy Fagus, Alfeld, Đức


Mặt bằng Nhà máy Fagus, Alfeld, Đức


Mô hình Nhà máy Fagus, Alfeld, Đức


Phối cảnh tổng thể Nhà máy Fagus, Alfeld, Đức

Nhà máy Fagus, Alfeld, Đức có tường tầng hầm bằng bê tông, tường phần nổi bằng gạch màu đen và vàng.
Hệ thống cột dầm chịu lực bằng thép, cho phép thay thế các bức tường chịu lực bằng các tấm tường kính lớn, tạo điều kiện cho việc chiếu sáng và tăng cường mối liên hệ không gian giữa bên trong và bên ngoài công trình, hình thành các nhân tố mới: Ánh sáng – Không khí – Sự sạch sẽ, qua đó nâng cao điều kiện làm việc của người lao động.
Các tấm sàn là các tấm panel lắp ghép.
Mái của nhà sản xuất chính là mái dạng răng cưa để lấy ánh sáng và thông gió từ mái. 








Mặt đứng công trình Nhà máy Fagus, Alfeld, Đức với các mảng tường kính lớn

Công trình được cho là có ảnh hưởng từ thiết kế của Nhà máy sản xuất tua bin AEG, được thiết kế bởi kiến trúc sư Peter Behrens (người Đức, 1868 – 1940) với hệ khung cột chịu lực và tường bao bằng kính. Tuy nhiên trong nhà máy sản xuất giày Fagus các góc tường không là các mảng tường đặc mà bằng kính.

Các tòa nhà chính với mặt tiền gần như hoàn toàn bằng kính đã tạo ra một hình thức kiến trúc không phụ thuộc vào điều kiện bản địa. Các yếu tố trang trí và chức năng nội thất hòa hợp với kiến ​​trúc và dự án đầu tư xây dựng của Nhà máy Fagus ở Alfeld là điển hình của "Phong cách Quốc tế" được hình thành và phát triển trên toàn thế giới kể từ những năm 30, gắn với quá trình công nghiệp hóa.

Nhà máy Fagus ở Alfeld tạo thành một quần thể kiến ​​trúc báo hiệu sự chuyển động theo xu hướng kiến trúc hiện đại thời bấy giờ. Công trình là minh chứng cho một bước đột phá lớn với giá trị kiến ​​trúc và trang trí đại diện cho một quyết tâm hướng tới vẻ đẹp của các công trình công nghiệp theo công năng.


Nội thất bên trong nhà xưởng với hệ thống cửa lấy ánh sáng từ trên mái, Nhà máy Fagus, Alfeld, Đức




Nhà máy Fagus, Alfeld, Đức vẫn tiếp tục sản xuất giày và tổ chức cho khách thăm quan

Nhà máy Fagus hiện vẫn còn tiếp tục hoạt động, kết hợp làm một bảo tàng giày.

Đặng Tú, Bộ môn KTCN, ĐHXD
Nguồn :
http://whc.unesco.org/en/list/1368
https://en.wikipedia.org/wiki/Germany
https://de.wikipedia.org/wiki/Fagus-Werk
http://www.fagus-werk.com/de/
http://bauhaus-online.de/atlas/werke/fagus-werk

Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Á và châu Đại Dương     

Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Âu

Danh sách và bài viết  về Di sản thế giới tại châu Mỹ

Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Phi