Thông tin chung:
Công trình: Vùng đất lấn biển Beemster (Droogmakerij de Beemster)
Địa điểm: Beemster Polder, tỉnh Noord-Holland, Hà Lan (N52 32 56 E4 54 40)
Thiết kế kiến trúc:
Quy mô: Diện tích Di sản 7208ha
Năm thực hiện:
Giá trị: Di sản thế giới (năm 1999; hạng mục i, ii, iv)
Hà Lan (Netherland) là một quốc gia chủ yếu nằm ở Tây Âu và một phần ở Caribe (châu Mỹ). Ở châu Âu, Hà Lan gồm 12 tỉnh, có biên giới với Đức ở phía đông, Bỉ ở phía nam, và Biển Bắc ở phía tây bắc; có đường biên giới hàng hải ở Biển Bắc với các quốc gia trên và Vương quốc Anh. Ở Caribe, nó bao gồm 3 thành phố tự trị đặc biệt: các đảo Bonaire, Sint Eustatius và Saba.
Ngôn ngữ chính thức của đất nước là tiếng Hà Lan (Dutch language), với tiếng West Frisian là ngôn ngữ chính thức phụ ở tỉnh Friesland; tiếng Anh và tiếng Papiamentu là ngôn ngữ chính thức phụ ở Caribe Hà Lan.
Amsterdam là thủ đô và là thành phố lớn nhất Vương quốc Hà Lan.
Netherland có nghĩa đen là "vùng đất thấp" và địa hình bằng phẳng với chỉ khoảng 50% diện tích đất cao 1m trên mực nước biển và gần 17% nằm dưới mực nước biển.
Hà Lan có diện tích khoảng 41.865 km2, dân số khoảng 17,4 triệu người (năm 2020).
Dấu vết con người lâu đời nhất tìm thấy tại đây được cho là khoảng 25000 năm trước. Vùng đất này đã trải qua nhiều nền văn hóa. Đây là nơi, người ta cho rằng nhiều người chết trong cuộc đấu tranh chống lại nước hơn là trong cuộc đấu tranh chống lại loài người.
Vào năm 57 TCN – 53 TCN, một phần của Hà Lan bị Đế chế La Mã (Roman Empire, tồn tại năm 27TCN – năm 476) chinh phục. Sau khi Đế chế La Mã trong khu vực sụp đổ, tại miền nam Hà Lan hình thành Vương quốc Frankis (Kingdom of the Franks, tồn tại năm 481–843); tại miền bắc hình thành Vương quốc Frisian (Frisian Kingdom, tồn tại năm 600–734). Từ năm 600 đến khoảng năm 719, thường xảy ra tranh giành giữa người Frisia và người Frank. Vào đầu thế kỷ thứ 9, Vương quốc Frankis mở rộng tại miền tây và trung châu Âu và trở thành Đế chế Carolingian (Carolingian Empire, tồn tại năm 800–888).
Đế chế Carolingian mô phỏng theo Đế chế La Mã và kiểm soát phần lớn Tây Âu. Kể từ năm 843, Đế chế được chia thành ba phần - Đông, Trung và Tây Francia. Phần lớn đất nước Hà Lan ngày nay thuộc Vương quốc Trung Francia (Middle Francia, tồn tại năm 843–855). Vào năm 855, Vương quốc này bị chia cắt. Các vùng đất phía bắc của dãy Alps thuộc quyền cải quản của Vương triều Lotharingia, được phân thành Thượng và Hạ Lotharingia, trở thành một phần của Vương quốc East Francia (tồn tại năm 843- 962) vào năm 870 và nằm dưới sự kiểm soát của người Viking. Sau đó, Vương quốc East Francia tan rã và tại đây hình thành các quốc gia bán độc lập.
Dưới thời cai trị của Đế chế La Mã Thần thánh (Holy Roman Empire, tồn tại năm 800/962 –1806) và vua Tây Ban Nha (Habsburg Spain, tồn tại năm 1516–1700), các vùng đất của Hà Lan được hợp nhất thành 17 tỉnh, bao gồm cả Bỉ, Luxembourg và một số vùng đất liền kề thuộc Pháp và Đức ngày nay.
Các cuộc chiến tranh giành lãnh thổ và bành trướng tôn giáo làm cho vùng đất này luôn trong tình trạng bị chia cắt.
Năm 1581, Cộng hòa Hà Lan (Dutch Republic, tồn tại năm 1581–1795) được thành lập. Đây là nhà nước tiền thân của Hà Lan và nhà nước Hà Lan hoàn toàn độc lập đầu tiên.
Năm 1648, Cộng hòa Hà Lan độc lập được cộng nhận chính thức tại Hiệp ước (Peace of Münster) giữa Hà Lan và Đế chế Tây Ban Nha (Spanish Empire#Conflicts in northern Europe). Tiếp sau đó là sự hình thành Đế chế Hà Lan (Dutch Empire). Đế chế này đã phát triển, trở thành một trong những cường quốc kinh tế và đi biển lớn, cùng với Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha, Pháp và Anh.
Khoa học, quân sự và nghệ thuật (đặc biệt là hội họa) tại đây nằm trong số những lĩnh vực được hoan nghênh nhất trên thế giới. Đến năm 1650, người Hà Lan sở hữu 16.000 tàu buôn. Công ty Đông Ấn Hà Lan (Dutch East India Company) và Công ty Tây Ấn Hà Lan (Dutch West India Company) đã thành lập các thuộc địa và trạm buôn bán trên khắp thế giới.
Năm 1795, Cộng hoà Batavian (Batavian Republic, tồn tại năm 1795–1806) được thành lập, kế tục Cộng hòa Hà Lan.
Năm 1806, Vương quốc Hà Lan (Kingdom of Holland, tồn tại năm 1806–1810) được Hoàng đế Pháp Napoléon Bonaparte lập ra để kiểm soát Hà Lan tốt hơn.
Năm 1813, những người chiến thắng trong cuộc Chiến tranh Napoléon (kéo dài năm 1803–1815) đã lập Công quốc có chủ quyền của Hà Lan (Sovereign Principality of the United Netherlands, tồn tại năm 1813–1815).
Năm 1815, Vương quốc Hà Lan (United Kingdom of the Netherlands, tồn tại năm 1815–1839) được thiết lập.
Năm 1839, Bỉ ly khai khỏi Vương quốc Hà Lan và Luxembourg trở thành một quốc gia độc lập.
Năm 1954, Hiến chương cho Vương quốc Hà Lan (Charter for the Kingdom of the Netherlands) ra đời.
Bản đồ Hà Lan và vị trí Beemster Polder tại tỉnh Noord-Holland
Từ xa xưa, Hà Lan đã gắn liền với việc quản lý nước. Phần lớn đất nước nằm ở hoặc dưới mực nước biển. Việc giữ cho các trang trại, thị trấn và thành phố Hà Lan khô ráo là cực kỳ quan trọng. Từ thế kỷ 14, trong nỗ lực kiểm soát nước, người dân địa phương đã đào kênh, đê và hồ chứa. Công trình mang tính biểu tượng nhất của Hà Lan là cối xay gió, cũng chỉ là một phần của quá trình đó.
Đất nông nghiệp tại Hà Lan phần lớn được khai hoang từ mặt nước, từ hồ, sông, đầm lầy hoặc thậm chí là biển.
Để xây dựng vùng đất lấn biển (Polder), người ta xây một con đập xung quanh khu vực mong muốn. Sau đó, nước sẽ được bơm ra ngoài cho đến khi chỉ còn lại đất khô. Công việc tiếp theo là đảm bảo các nguồn nước gần đó (bao gồm cả nước ngầm và lượng mưa) không làm ngập lại khu vực. Vùng đất lấn biển được tìm thấy trên khắp thế giới và khái niệm này đã tồn tại hơn một nghìn năm. Nhưng không nơi nào có nhiều vùng lấn biển như Hà Lan.
Beemster Polder là vùng đất lấn biển thuộc tỉnh Noord-Holland, Hà Lan. Beemster Polder có diện tích 7208ha, trong đó phần đất khoảng 70,58ha, trên nền đất có cao độ - 3,5m so với mực nước biển. Dân số khoảng 10,1 ngàn người (năm 2021). Beemster sáp nhập vào đô thị Purmerend vào ngày 1/1/2022.
Tương tự như các vùng đất khác, Beemster Polder được khai hoang từ một vùng đất trũng. Nước được bơm ra bằng trạm bơm cối xay gió từ năm 1609 đến năm 1612.
Thời bấy giờ, khai hoang lấn biển tại vùng đất Beemster là một bước quan trọng trong việc phát triển mối quan hệ giữa con người và nước. Dân số tăng nhanh, cần nhiều đất đai và kỹ thuật nông nghiệp mới để nuôi sống ngày càng nhiều người, mở rộng kinh tế và phát triển xã hội.
Tại đây, con người không chỉ tạo ra một vùng đất nông nghiệp mới mà còn quy hoạch các điểm dân cư theo những nguyên tắc của thị trấn thời Phục hưng, nguyên tắc đối xứng và hài hòa.
Quy hoạch được bố trí theo mô hình hình học hợp lý.
Các trục đường thẳng tạo thành những ô đất hình vuông. Có 6 ô vuông kích thước 900 mx 900 được giới hạn bởi các trục đường cao, trồng cây hai bên. Bên trong các ô vuông có 2 trục kênh nước chia ô vuông thành 4 ô vuông nhỏ, mỗi ô kích thước 450m x450m.
Ngoài các ô vuông, các trục đường và tuyến kênh còn phân chia các ô đất chữ nhật theo lỷ lệ 2/3.
Trên các ô đất lại phân thành các lô đất canh tác bởi các tuyến kênh nhỏ. Mỗi một lô đất đều có một mặt tiếp xúc với đường và nối với nhau bởi các tuyến kênh.
Các dãy nhà của cư dân thị trấn chạy dọc theo trục đường, tại các nút giao hoặc chiếm một ô trong bố cục chung.
Đất được cho nông dân thuê làm nông nghiệp, cho thương gia xây dựng trang trại, biệt thự.
Bên cạnh mô hình ô đất, lưới đường và kênh nước, vùng đất lấn biển Beemster còn được tạo thành từ kênh vành đai (Beemsterringvaart), đê vành đai.
Tại đây, theo thời gian đã hình thành 4 thị trấn, điểm dân cư nông thôn: Middenbeemster, Noordbeemster, Westbeemster và Zuidoostbeemster.
Beemster Polder có nhiều di tích hiện đang được bảo tồn bao gồm: Những tòa nhà tôn giáo, dân cư và trang trại (biệt thự) từ thế kỷ 17 đến thế kỷ 19; Những tòa nhà công nghiệp (nhà máy, lò rèn), trạm bơm của Cơ quan quản lý nước…
Sơ đồ vùng đất ven biển Beemster, Hà Lan; hoàn toàn ngập nước tạo thành hồ Beemster
Bản đồ lịch sử vùng đất khai hoang Beemster vào năm 1658
Beemster là một ví dụ đặc biệt về vùng đất khai hoang ở Hà Lan, nhằm phát triển đất nông nghiệp và không gian mới cho các khu dân cư nông thôn, cũng như chống lũ lụt ở vùng đất trũng.
Ngày nay, Beemster Polder vẫn bảo tồn nguyên vẹn cảnh quan có trật tự gồm các cánh đồng, đường sá, kênh rạch, đê điều và khu định cư.
Cảnh quan văn hóa Beemster Polder, tỉnh Noord-Holland, Hà Lan đã được UNESCO tôn vinh là Di sản thế giới (năm 1999) với tiêu chí:
Tiêu chí (i): Beemster Polder là một tuyệt tác về tài năng sáng tạo của con người trong quy hoạch, trong đó những lý tưởng của thời cổ đại và thời Phục hưng được áp dụng vào thiết kế cảnh quan.
Tiêu chí (ii): Cảnh quan sáng tạo và giàu trí tưởng tượng của Beemster Polder có tác động sâu sắc và lâu dài đến các dự án cải tạo ở Châu Âu và hơn thế nữa.
Tiêu chí (iv): Việc tạo ra Beemster Polder đánh dấu một bước tiến quan trọng trong mối quan hệ qua lại giữa con người và nước ở một giai đoạn quan trọng của quá trình mở rộng kinh tế và xã hội.
Sơ đồ phạm vi Di sản Cảnh quan văn hóa Beemster Polder, tỉnh Noord-Holland, Hà Lan
Sơ đồ phân chia 4 khu vực tại Beemster Polder, Hà Lan
Kiểm soát nước
Thời Trung Cổ, khu vực Beemster là một đầm lầy than bùn. Dân địa phương kiếm sống bằng nghề khai thác than bùn làm phân bón và nhiên liệu. Sau nhiều năm, vùng này hoàn toàn ngập nước, được gọi là hồ Beemster.
Vào năm 1605 - 1612, người ta quyết định rút cạn hồ và khai hoang vùng đất.
Đầu tiên, một con đê vòng cao đã được xây dựng quanh hồ và các cối xay gió bắt đầu bơm nước ra ngoài. Toàn bộ khu vực Beemster đã khô ráo, màu mỡ và sẵn sàng để sử dụng cho chăn nuôi và trồng trọt, mặc dù nằm ở độ sâu 3,5m dưới mực nước biển.
Phương pháp kiểm soát mực nước đã thay đổi theo thời gian. Vào cuối thế kỷ 19, 43 cối xay gió được lắp đặt vào thời điểm ban đầu đã được thay thế bởi 3 trạm bơm hơi nước. Sau đó, động cơ hơi nước của các trạm bơm nước được thay thế bằng động cơ diesel. 2 trạm bơm nước hiện chạy bằng điện và hoàn toàn tự động.
Vùng lấn biển Beemster hiện được chia thành hơn 50 phần, mỗi phần có cao độ nền hay cao độ mực nước khống chế riêng.
Cao độ nèn thấp nhất là tại các cánh đồng với các hồ chứa nước ngọt.
Cạo độ nền cao nhất là các điểm dân cư.
Cao độ nền nằm ở giữa hai cao độ trên là vùng đất chăn nuôi gia súc.Thông qua các khu vực như Beemster, Hà Lan đã tạo dựng được danh tiếng quốc tế với tư cách là quốc gia nạo vét và quản lý nước. Ngày nay, các công ty Hà Lan đang tạo ra những vùng đất mới ở nhiều nơi trên thế giới.
Hình ảnh hệ thống đê bao tại Beemster Polder, Hà Lan
Hình ảnh hệ thống kênh phân chia các khu đất tại Beemster Polder, Hà Lan
Hình ảnh khu dân cư với với cao độ nền cao tại Beemster Polder, Hà Lan
Hình ảnh khu vực chăn nuôi gia súc với cao độ nền trung bình tại Beemster Polder, Hà Lan
Hình ảnh khu vực canh tác với với cao độ nền thấp gắn với hệ thống mương rãnh phân chia ô đất và lô đất tại Beemster Polder, Hà Lan
Khu dân cư
Beemster là một phần của đô thị Purmerend, tỉnh Noord-Holland, Hà Lan từ năm 2022, gồm 4 điểm dân cư sau:
Middenbeemster
Middenbeemster là thị trấn trung tâm, diện tích 82ha, dân số khoảng 5 ngàn người (2021).
Middenbeemster là ngôi làng cổ nhất ở Beemster, được xây dựng trên một khu đất hình hình chữ nhật vào năm 1610. Nhà thờ và quảng trường được xây dựng vào năm 1623. Đây là khu dân cư lớn nhất trong 4 khu dân cư ở Beemster hình thành kể từ khi khai hoang.
Middenbeemster đã phát triển thành trung tâm của Beemster. Một phiên chợ gia súc đã sớm được tổ chức trên quảng trường. Trại trẻ mồ côi, trường học, trang trại, biệt thự lần lượt xuất hiện. Nhà máy bột mì De Nachtegaal được xây dựng gần đó.
Phối cảnh tổng thể thị trấn Middenbeemster tại Beemster Polder, Hà Lan
Nhà ở, cửa hàng tại thị trấn Middenbeemster, Beemster Polder, Hà Lan
Noordbeemster
Noordbeemster là điểm dân cư tại phía bắc Beemster, dân số khoảng 0,6 ngàn người (2021).
Đây là ngôi làng nhỏ nhất trong 4 điểm dân cư ở Beemster, có nguồn gốc là một dãy nhà và trang trại dọc theo trục đường. Các cửa hàng, trường học và quán cà phê được đặt ở giữa. Tại đây có nhà thờ nhỏ được xây dựng vào năm 1784.
Phối cảnh điểm giao giữa 2 trục giao thông tại Noordbeemster, Beemster Polder, Hà Lan
Westbeemster
Westbeemster là điểm dân cư tại phía tây Beemster, dân số khoảng 810 người (2020).
Đây là một vùng đất Công giáo ở vùng đất lấn biển Beemster theo đạo Tin lành.
Năm 1752, một nhà thờ nhỏ được xây dựng dành riêng cho Thánh John the Baptist. Vài năm sau, một tu viện có trường học được xây dựng bên cạnh nhà thờ.
Westbeemster phát triển xung quanh nhà thờ vào những năm 1950.
Hình ảnh nhà thờ và tu viện tại Westbeemster, Beemster Polder, Hà Lan
Zuidoostbeemster
Zuidoostbeemster là điểm dân cư tại phía đông nam Beemster, dân số khoảng 3,6 ngàn người (2021).
Đây dần phát triển thành một ngôi làng từ năm 1850, là nơi ở của những người chăn nuôi, làm vườn và thuê nhà.
Một góc thị trân Zuidoostbeemster, Beemster Polder, Hà Lan
Cảnh quan
Beemster Polder được bao bọc bởi một con đê vòng, cũng là ranh giới của khu vực, tạo ra một đơn vị không thể chia cắt, chứa tất cả các yếu tố cần thiết để bảo tồn các mối quan hệ và chức năng của nó như một khu kinh tế và cảnh quan nông nghiệp sống động.
Cảnh quan Beemster Polder vẫn giữ nguyên mô hình và bố cục hợp lý từ khi được hình thành: Mặt bằng tuyến đê bao và kênh; Trục đường tạo thành các ô vuông, chữ nhật; Kích thước của các ô đất nông nghiệp; Quy mô xây dựng, vị trí và phong cách của nhà ở, biệt thự, trang trại và các công trình hạ tầng kèm theo; Cấu trúc lịch sử của các khu định cư.
Hình ảnh cảnh quan đặc trưng của vùng đất lấn biển khi xưa có thể được nhận ra ở hầu hết mọi nơi.
Các trục đường phân chia ô đất rợp bóng cây kết hợp với các tuyến kênh phân chia tạo thành các ô đất và lô đất.
Chức năng nông nghiệp vẫn sử dụng tiếp tục. Mục đích ban đầu là sản xuất ngũ cốc dần dần phát triển thành vùng đồng cỏ và ngày nay được sử dụng chủ yếu để chăn nuôi bò sữa, làm vườn trong nhà kính, trồng cây ăn quả.
Các tòa nhà và công trình kiến trúc ban đầu của vùng đất lấn biển vẫn còn trong tình trạng tuyệt vời. Cùng với các con đập, kênh rạch, cầu và cống, nhiều nhà ở, nhà thờ, nhà máy ở Beemster còn nguyên vẹn từ thế kỷ 17 và được bảo tồn tốt.
Các vật liệu truyền thống như gạch và gỗ vẫn đang tiếp tục được sử dụng.
Hình dạng của nhà ở vẫn được duy trì, ví dụ như sự tôn trọng mái dốc (dạng kim tự tháp) truyền thống. Công trình thường cao 2 tầng, tầng 1 chứa ngũ cốc, cỏ kho, chuồng ngựa. Đây cũng là nơi sản xuất sữa (pho mát Beemster được biết đến ở nhiều nơi).
Vào thế kỷ 18, 19 xuất hiện thêm các trang trại, biệt thự với cổng vào hoành tráng.
Hình ảnh phân chia các khu đất, lô đất tại Beemster Polder, tỉnh Noord-Holland, Hà Lan
Cảnh quan với di tích trạm bơm nước bằng gió tại Beemster Polder, Hà Lan
Một biệt thự cổ với mái hình kim tự tháp trong lô đất có 3 mặt giới hạn bởi mương nước tại Beemster Polder, Hà Lan
Mặt đứng ngôi nhà cổ với mái hình kim tự tháp tại Beemster Polder, Hà Lan
Di sản Beemster Polder, tỉnh Noord-Holland, Hà Lan là một ví dụ điển hình về vùng đất khai hoang lấn biển ở Hà Lan. Di sản đã bảo tồn nguyên vẹn trật tự cảnh quan gồm các cánh đồng, đường sá, kênh rạch, đê điều và khu định cư, được bố trí theo các nguyên tắc quy hoạch cổ điển và Phục hưng. Vùng đất lấn biển này là một minh chứng điển hình về cách người Hà Lan đã tạo ra phần lớn đất nước của họ và được nhân rộng ở nhiều nơi trên thế giới.
Đặng Tú, Bộ môn KTCN, ĐHXD
Nguồn:
https://whc.unesco.org/en/list/899/
https://en.wikipedia.org/wiki/Netherlands
https://en.wikipedia.org/wiki/Beemster
https://worldheritagesites.net/beemster-polder/
https://www.canonvannederland.nl/nl/beemster
https://en.wikipedia.org/wiki/Middenbeemster
https://nl.wikipedia.org/wiki/Middenbeemster
https://en.wikipedia.org/wiki/Noordbeemster
https://nl.wikipedia.org/wiki/Noordbeemster
https://en.wikipedia.org/wiki/Westbeemster
https://nl.wikipedia.org/wiki/Westbeemster
https://en.wikipedia.org/wiki/Zuidoostbeemster
https://nl.wikipedia.org/wiki/Zuidoostbeemster
Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Á và châu Đại Dương
Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Âu
Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Mỹ
Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Phi
|
.jpg)
tuvanxaydungonline.vn
Dichvusxnn.vn
Nhaoxahoivietnam.vn