Thông tin chung:
Công trình: Quần thể Angkor (Prasat Angkor)
Địa điểm: Siem Reap, Campuchia (N13 25 60 E103 49 60)
Quy mô: Diện tích Di sản 40.100ha.
Năm hình thành: Thế kỷ 9-15
Giá trị: Di sản thế giới (1992; hạng mục i, ii, iii, iv)

Campuchia là quốc gia nằm ở vùng Đông Nam Á, phía Nam giáp vịnh Thái Lan, phía Tây giáp Thái Lan, phía Bắc giáp Lào, phía Đông giáp Việt Nam.
Campuchia có diện tích khoảng 181.035 km2, dân số khoảng 15,5 triệu người (năm 2014), ngôn ngữ chính thức là tiếng tiếng Khmer; thủ đô là thành phố Phnom Penh. 

Nền văn minh đầu tiên được biết đến tại Campuchia xuất hiện vào khoảng thiên niên kỷ thứ nhất.
Vào năm thứ 1 đến năm 550 sau Công nguyên, nơi đây thuộc vương quốc cổ Phù Nam (Funan). Thời thịnh trị, vương quốc này có lãnh thổ chiếm phần lớn phía Nam bán đảo Đông Nam Á, bao gồm Campuchia, phần phía nam của Việt Nam và nam của Thái Lan ngày nay.
Lúc này, tại khu vực bắc Campuchia và nam Lào xuất hiện vương quốc Chân Lạp (Chenla, tồn tại năm 550 -  802). Vào thế kỷ thứ 7, Chân Lạp thoát khỏi sự phụ thuộc vào Phù Nam, rồi mở rộng chiếm toàn bộ lãnh thổ Phù Nam.
Vào đầu thế kỷ thứ 8, Chân Lạp bị phân chia thành hai phần, phụ thuộc vào bên ngoài và dần suy tàn.
Năm 802, Jayavarman II khởi nghiệp, lên làm vua (trị vì trong khoảng năm 802 – 850), đánh dấu sự khởi đầu của Đế chế Khmer (Khmer Empire, tồn tại năm 802–1431), đặt nền móng cho các vị vua kế tiếp nhau kiểm soát và gây ảnh hưởng đến nhiều quốc gia tại khu vực Đông Nam Á. Nền văn minh của Đế chế Khmer đã phát triển rất rực rỡ gắn liền với kinh thành Angkor vĩ đại.
Từ thế kỷ 15 đến thế kỷ 18 (thời kỳ hậu Angkor, năm 1432- 1836), Đế chế Khmer suy giảm ảnh hưởng. Campuchia dần bị thu hẹp bởi sự mở rộng các quốc gia láng giềng.
Năm 1863, Campuchia bị Pháp bảo hộ, nằm trong Liên bang Đông Dương.
Ngày 9/11/1953, Campuchia độc lập từ sự cai trị của Pháp.
Ngày nay, Campuchia được chia thành 25 đơn vị hành chính, gồm 21 tỉnh và 4 thành phố trực thuộc trung ương.


Bản đồ Campuchia và vị trí tỉnh Siem Reap, nằm tại phía bắc Campuchia 

Angkor (từ tiếng Phạn "nagara", có nghĩa là thành phố) nằm tại tỉnh Siem Reap, phía bắc của Campuchia, là một trong những địa điểm khảo cổ quan trọng nhất ở Đông Nam Á, trải rộng trên một khu vực có diện tích khoảng 400 - 1000km2. Đây là trung tâm của Đế chế Khmer từ thế kỷ thứ 9 đến thế kỷ 15.

Vua Yasovarman I (trị vì năm 889 – 910, được đánh giá là một vị vua vĩ đại và một nhà xây dựng tài ba) đã chuyển thủ đô của Đế chế từ khu vực Hariharalaya (Rolous) sang địa điểm mới là Yasodharapura (mang tên Angkor) và xây dựng các ngôi đền đầu tiên tại đây, mở ra thời kỳ Angkorian.
Các vị vua kế tiếp xây dựng bổ sung thêm các ngôi đền bên trong và bên ngoài Angkor, cùng với việc tạo lập các hệ thống thủy lợi như hồ chứa, kênh rạch; làng mạc…

Khu vực Angkor hiện có hơn một nghìn di tích đền, chùa với quy mô khác nhau, từ những tàn tích gạch vụn nằm rải rác trên các cánh đồng lúa đến Angkor Wat, được cho là di tích tôn giáo lớn nhất thế giới. 
Các hình ảnh vệ tinh và các kỹ thuật hiện đại khác nghiên cứu về Angkor vào đầu thế kỷ 21 cho thấy, Angkor là thành phố tiền công nghiệp lớn nhất trên thế giới, với một hệ thống cơ sở hạ tầng phức tạp kết nối một khu đô thị rộng ít nhất 1.000 km2 với những ngôi đền nổi tiếng trong đó.
Angkor được coi là một "thành phố thủy lực" vì nó có một mạng lưới quản lý nước phức tạp, được sử dụng để ổn định, lưu trữ và phân tán nước một cách có hệ thống trong khu vực. Người ta cũng cho rằng, khu vực Angkor là nơi sinh sống của 0,75 – 1 triệu người.
Angkor còn được so sánh với thành phố cổ Tikal (tại Guatemala), trung tâm đô thị lớn nhất của nền văn minh Maya thời kỳ tiền Colombo tại châu Mỹ. Vào thời kỳ đỉnh cao, thành phố chiếm một diện tích lớn hơn cả Paris hiện đại  và các tòa nhà của nó sử dụng nhiều đá hơn tất cả các kiến ​​trúc Ai Cập cộng lại. 

Angkor lịch sử không chỉ là một địa điểm nghệ thuật và kiến ​​trúc tôn giáo mà còn là nơi lưu giữ lịch sử phát triển tôn giáo điển hình tại khu vực Đông Nam Á.
Đây là nơi thể hiện sự tiếp nối (từ Vương quốc Phù Nam, Chân Lạp) và phát huy kết hợp hài hòa giữa tôn giáo bản địa mang tính nội sinh (thờ cúng tổ tiên, vật linh) và tôn giáo ngoại nhập, trước hết là Hindu giáo (thờ cúng Shiva và lingam); Phật giáo (Đại thừa và Nguyên thủy). Tại các di tích đền từ thời kỳ Chân Lạp (550 -  802) vẫn còn lưu lại các dòng chữ khắc trên đá bằng cả tiếng Phạn và tiếng Khmer, ghi tên cả các vị thần Ấn Độ giáo và thần bản địa. 

Thời kỳ Angkorian kết thúc vào năm 1431, năm Angkor bị người Ayutthaya (Ayutthaya Kingdom – Vương quốc Xiêm, tồn tại năm 1350–1767) cướp phá. Angkor bị bỏ hoang, ngoại trừ đền thờ Phật giáo Angkor Wat vẫn còn hoạt động.
Sự suy tàn của Angkor còn được cho là do: Sự chuyển đổi từ Hindu giáo sang Phật giáo Nguyên thủy bắt đầu từ triều đại vua Jayavarman VII (1181–1218), làm thay đổi nền tảng văn minh Angkorian dựa trên đức tin và vương quyền Hindu giáo, cùng với đó là việc gia tăng số lượng tu sĩ Phật giáo và người nông dân phải lao động nhiều hơn để nuôi sống thêm nhiều người; Sự thiếu quan tâm đến việc duy trì hệ thống các đường nước, dẫn đến nông nghiệp giảm sút; Hiện tượng lũ lụt, hạn hán và dịch bệnh (dịch hạch) xảy ra thường xuyên; Kinh đô chuyển đến địa điểm mới là Phnom Penh. 

Quần thể Angkor là một tập hợp đại diện cho toàn bộ nghệ thuật Khmer từ thế kỷ thứ 9 đến thế kỷ 15 với các kiệt tác về quy hoạch, kiến trúc, điêu khắc.
Mặc dù bắt nguồn từ Ân Độ, song kiến trúc Angkor vẫn tạo được các dấu ấn rất riêng biệt, trở thành một trong những hình mẫu tiêu biểu cho nền văn minh của Đông Nam Á vào thời điểm bấy giờ, trước hết các công trình kiến trúc tôn giáo bằng gạch, đá.

Quần thể Angkor, Siem Reap cùng với Quần thể đền Sambor Prei Kuk, Kampong Thom và Đền Prasat Preah Vihear góp phần làm Campuchia nổi tiếng trên toàn thế giới.


Vị trí Quần thể Angkor, Siem Reap trong mối quan hệ với Di sản Quần thể đền Sambor Prei Kuk và Quần thể đền Preah Vihear, Campuchia

Quần thể Angkor, Siem Reap, Campuchia được UNESCO tôn vinh là Di sản thế giới (1992) với tiêu chí:  

Tiêu chí (i): Quần thể Angkor là đại diện cho toàn bộ nghệ thuật Khmer từ thế kỷ thứ 9 đến thế kỷ thứ 14, với một số tuyệt tác nghệ thuật đặc biệt (ví dụ như Angkor Wat, đền Bayon, Banteay Srei). 

Tiêu chí (ii): Nghệ thuật Khmer tại Quần thể Angkor đã ảnh hưởng sâu sắc đến nghệ thuật của Đông Nam Á và đóng một vai trò cơ bản trong tiến trình phát triển nghệ thuật tại đây.  

Tiêu chí (iii):  Quần thể là minh chứng cho sự ảnh hưởng của thời kỳ Vương quốc Khmer, giai đoạn từ thế kỷ 9 -14, tới nhiều nước Đông Nam Á; đóng một vai trò quan trọng trong quá trình phát triển chính trị và văn hóa của khu vực. Nền văn minh rực rỡ đó được lưu lại thành các di sản phong phú của các cấu trúc tôn giáo bằng gạch và đá tại quần thể.  

Tiêu chí (iv): Tại đây, kiến trúc Khmer khởi nguồn từ Ấn Độ, song phát triển vượt bậc, tạo thành sự khác biệt riêng, góp phần hình thành nên nghệ thuật kiến trúc mới tại khu vực Đông Nam Á và châu Á. 


Sơ đồ phạm vi Di sản Quần thể Angkor, Siem Reap, Campuchia

Di sản Quần thể Angkor, Siem Reap, Campuchia gồm 3 khu vực: Khu vực Angkor; Khu vực Roluos và Khu vực Banteay Srei.

Khu vực Angkor
Di sản Khu vực Angkor có diện tích vùng 1: 16.200ha, diện tích vùng 2: 18.900ha, gồm nhiều di tích, trong đó nổi bật là di tích Angkor Thom, Angkor Wat và Preah Khan. 


Tổng mặt bằng Quần thể Angkor, Siem Reap, Campuchia

Angkor Thom
Angkor Thom (tiếng Khmer nghĩa là: "Thành phố vĩ đại") là trung tâm hay khu vực thành nội của cố đô Angkor, được thành lập vào cuối thế kỷ 12, dười thời vua Jayavarman VII (trị vì năm 1181 - 1215).
Angkor Thom  có diện tích khoảng 900 ha, nằm trên bờ phía tây của sông Siem Reap, một nhánh của sông Tonle Sap. Bên trong thành nội có nhiều đền thờ xây dựng ngay từ thời Đế chế Khmer được thành lập, vào thế kỷ 9.
Angkor Thom có mặt bằng hình vuông, bố cục theo đúng hướng bắc – nam và đông - tây.
Bao quanh 4 phía là một con hào rộng 100m với các bức tường cao 8m tạo thành Lớp vòng thành ngoài.
Bên trong Lớp vòng thành ngoài có rất nhiều công trình đền thờ, cung điện... Một phần các công trình này, đặc biệt là các công trình dân sự (thế tục) chỉ còn tàn tích, bị rừng bao phủ.





Sơ đồ Angkor Thom, cổng vào và một số hạng mục công trình chính

Angkor Thom có một số hạng mục di tích chính:  

Cổng ra vào
Angkor có 4 cổng ra vào tại 4 mặt thành: Gate of the Death tại phía đông; North Gate tại phía bắc; South Gate tại phía nam và một cổng hậu nhỏ tại phía tây. Các cổng ra vào có cấu trúc như các ngôi đền tháp cao đến 23m; đỉnh tháp là các khuôn mặt thần linh. Hai bên lối vào là các hàng tượng thần Ân Độ giáo: hàng tượng Chư thiên (Deva) ở bên trái và hàng tượng A tu la (Asura) ở bên phải. Vị trí đầu tiên của hàng tượng là tượng thần Naga (vị thần hình dạng rắn).
Riêng phía đông có thêm một cổng - Victory Gate. Cổng này tạo cho Angkor Thom có thêm một trục bố cục. 


Cổng phía đông Angkor Thom, Siem Reap, Campuchia


Cổng phía đông - Cổng Victory Gate - lối vào khu vực hoàng cung Angkor Thom, Siem Reap, Campuchia


Cổng phía tây Angkor Thom, Siem Reap, Campuchia


Cổng phía nam Angkor Thom, Siem Reap, Campuchia


Hàng tượng thần linh hai bên đường dẫn vào Cổng phía nam, Angkor Thom, Siem Reap, Campuchia


Cổng phía bắc Angkor Thom, Siem Reap, Campuchia

Điện thờ tại 4 góc thành
4 góc thành Angkor có 4 điện thờ hay tòa Tháp canh, được xây dựng bằng đá sa thạch. Công trình này được cho là mang tính chất nghi lễ hơn tính phòng thủ (mặt dù Angkor đã một lần bị người Champa tấn công vào năm 1177).  

Đền Bayon
Trung tâm của Angkor Thom là đền Bayon, đặt tại vị trí điểm giao của 2 trục chính bắc – nam và đông – tây của thành, cách các cổng thành khoảng 1,5km.
Đền Bayon là một ngôi đền Khmer nổi tiếng và trang trí lộng lẫy tại Angkor, được xây dựng trong khoảng cuối thế kỷ thứ 12 và đầu thế kỷ thứ 13.
Bayon là ngôi chùa Phật giáo Đại thừa cuối cùng được xây dựng tại Angkor, dưới triều đại vua Jayavarman VII, cũng là người khởi dựng kinh thành Angkor. Sau này, những nhà vua tiếp nối với tín ngưỡng khác nhau như Ấn Độ giáo, Phật giáo Nguyên thủy, đã sửa sang lại ngôi đền theo tín ngưỡng của mình.
Ngôi đền được xây dựng hướng về phía Đông, có mặt bằng gần như vuông, mỗi cạnh dài 140m và 160m.


Mặt bằng đền Bayon, Angkor Thom, Siem Reap, Campuchia


Đền Bayon, Angkor Thom, nhìn từ trên cao


Mặt trước của đền Bayon, Angkor Thom, Siem Reap, Campuchia

Nếu coi lớp tường bao với hào nước xung quanh Angkor Thom là Lớp vòng ngoài, thì khu vực trung tâm - đền Bayon có 2 lớp không gian là Lớp vòng giữa và Lớp vòng trong cùng. 

Lớp vòng giữa (đặt trên bệ nền hay bậc thềm thứ 1 so với nền xung quanh đền) của đền Bayon hay của tổ hợp Angkor Thom được bao bởi lớp hành lang. 4 góc có 4 tháp và 4 phía có 4 Tháp cổng (Gopura), tạo cho mỗi mặt ngoài của đền có 3 tháp, 1 tháp chính giữa và 2 tháp phụ tại 2 góc. Bên trong Lớp vòng giữa có một số ngôi nhà nhỏ là nhà nguyện, thư viện...

Không gian Lớp vòng giữa đền Bayon, Angkor Thom, Siem Reap, Campuchia

Tường bao và sân Lớp vòng giữa, đền Bayon, Angkor Thom, Siem Reap, Campuchia

Lớp vòng trong là Khu vực điện thờ, có kích thước 70mx 80m, đặt trên 2 cấp nền so với mặt sân xung quanh.
Khu vực được hình thành bởi hệ thống hành lang: Hành lang chu vi Khu vực điện thờ và Hành lang phía trong.
Hệ thống Hành lang phía trong tạo thành khung hình chữ thập, chia Khu vực điện thờ thành 4 sân trong nhỏ hình vuông tại 4 góc (đặt trên bệ nền thứ 2) và một sân trung tâm hình chữ thập (đặt trên bệ nền thứ 3, bệ nền cao nhất). Giao của các tuyến hành lang là các tòa tháp.
Giữa sân trung tâm là Tháp chính điện cao tới 43m so với mặt sân. Phía đông Tháp chính điện là tòa Bái đường.
Bên trong Tháp chính điện là bức tượng mô tả Đức Phật ngồi thiền định, dưới tán lọng là hình tượng của vua Rắn Mucalinda.

Các điểm giao của các tuyến hành lang là các tháp; tổng cộng có 50 tháp (hiện chỉ còn 37 tháp).
Với mỗi tháp có 4 khuôn mặt, như vậy có khoảng 200 khuôn mặt của vị thần Lokesvara (còn được cho là khuôn mặt của thần Shiva trong Ấn độ giáo), tượng trưng cho sự quan sát của thần linh về 4 hướng.
Vào đêm trăng, công trình như thuộc về thế giới khác, thế giới của thần linh.


Hình vẽ thể hiện vị trí của các Tháp có 4 khuôn mặt (face towet - ký hiệu hình tròn), đền Bayon, Angkor Thom




Các tháp với 4 khuôn mặt Bồ tát Lokesvara (Quán Thế Âm), đền Bayon, Angkor Thom

Bức phù điêu miêu tả các trận chiến trong lịch sử, trên tường của hành lang phía đông bao quanh Lớp vòng giữa, đền Bayon, Angkor Thom

Bức phù điêu miêu tả các hoạt động chiến tranh, đánh bắt cá trên biển và sinh hoạt trên đất liền, trên tường của hành lang phía nam bao quanh Lớp vòng giữa, đền Bayon, Angkor Thom

Người ta tính toán rằng, để xây dựng được đền Bayon, phải cần đến gần 4,5 vạn lao động làm việc trong 8 năm, mỗi ngày làm 10 giờ. Còn việc tạo các tấm phù điêu để trang trang trí cũng phải cần đến một nghìn thợ điêu khắc làm việc suốt trong 20 năm.
Sự hùng vĩ về quy mô cũng như về cảm xúc mà đền Bayon mang lại cho du khách thật đặc biệt. Tháp to, tháp nhỏ, trùng trùng, điệp điệp. Tại các tháp thấp, khuôn mặt đá trên tháp như nhìn thẳng vào mắt của du khách. Các lối đi bên trong quanh co, cảm giác như đi vào một mê cung. Bất cứ lối rẽ nào du khách cũng trực diện với những đôi mắt đang chăm chú quan sát mình.
Dù do chiến tranh và thời gian, đền Bayon may mắn còn tồn tại khá nguyên vẹn, là một trong những địa điểm thu hút du khách hàng đầu tại Campuchia.

Một số di tích khác tại Angkor Thom, Siem Reap, Campuchia
Cổng Victory tại phía đông tạo cho Angkor Thom có thêm một trục bố cục tại phía bắc đền Bayon.
Đối xứng hai bên trục có hai tòa nhà mang tên North Khleang và Southu Khleang, được xây dựng vào cuối thế kỷ thứ 10. Sau lưng của hai tòa nhà này là 12 tháp Prasat Suor Prat. Cuối của trục đường là quảng trường Hoàng gia (Royal Square in Angkor Thom) và đền Phimeanakas.
Phimeanakas là một ngôi đền Hindu giáo, có cấu trúc dạng kim tự tháp với 3 tầng bệ, trên đỉnh là một tòa tháp, được xây dựng vào cuối thế kỷ thứ 10. Đền được xây dựng trong khu đất hình chữ nhật kích thước 600m x 250m, bao quanh bởi các bức tường thành với 5 cổng ra vào tại phía đông, bắc và nam.
Phía nam của Phimeanakas và tây bắc của tháp Bayon là đền Baphuon. Đền được xây dựng vào giai đoạn năm 1049- 1056, có cấu trúc dạng đền núi, thờ thần Shiva. 


North Khleang - một trong hai tòa nhà chính hai bên trục đường vào Khu vực hoàng cung - Đền Phimeanakas, Angkor Thom, Siem Reap, Campuchia


Cổng vào Khu vực hoàng cung , Angkor Thom, Siem Reap, Campuchia


Đền Phimeanakas tại Angkor Thom, Siem Reap, Campuchia


Đền Baphuon, Angkor Thom, Siem Reap, Campuchia

Hệ thống kênh rạch
Bên trong Angkor Thom là hệ thống các kênh rạch, chảy từ hướng đông bắc đến tây nam, nối với hệ thống đường nước ở bên ngoài và đổ ra sông Siem Reap.

Angkor Wat
Angkor Wat (“Wat” là đền thờ) là đền thờ thần Vishnu (thần bảo trợ, duy trì) của Hindu giáo. Vào cuối thế kỷ 13, Angkor Wat được chuyển thành đền thờ Phật giáo nguyên thủy đến tận ngày nay. Đây là ngôi đền lớn nhất tại Angkor và cũng là một trong những di tích tôn giáo lớn nhất thế giới.
Công trình trở thành biểu tượng của Campuchia, xuất hiện trên quốc kỳ và là một trong những địa điểm thu hút du khách chính.
Angkor Wat là ngôi đền kết hợp được dạng đền (chùa) núi và đền thông thường, góp phần định hình phong cách Angkor Wat hay phong cách Khmer.

Angkor Wat được xây dựng dưới thời vua Suryavarman II (trị vì năm 1113 – 1145).
Angkor Wat được cho là sự kết hợp của hai nét cơ bản của kiến trúc Khmer: kiến trúc đền-núi cùng với những dãy hành lang dài và nhỏ hẹp. Biểu tượng núi tại đây tượng trưng cho núi Meru, quê hương của các vị thần trong truyền thuyết Ấn Độ giáo.
Angkor Wat như nằm trên một hòn đảo hình chữ nhật, diện tích khoảng 162,6ha, bao quanh đền là mương nước rộng 190m, dài khoảng 5km, tượng trưng cho đại dương. 
Angkor Wat có dạng hình chữ nhật, dài 1.500m, rộng 1000m (kể cả hào nước), bố cục theo hướng đông - tây, nam - bắc, hướng về phía tây; bao gồm 3 lớp tường, hành lang bao quanh tạo thành 3 lớp không gian: Lớp vòng ngoài; Lớp vòng giữa; Lớp vòng trong.

Phối cảnh tổng thể đền Angkor Wat, Campuchia


Phối cảnh khu vực trung tâm đền Angkor Wat, Campuchia


So đồ phạm vi khu vực đền Angkor Wat với hành lang nước bao quanh

Lớp vòng ngoài
Lớp vòng ngoài được bao quanh bởi một bức tường, sát cạnh hào nước. 4 mặt có 4 tháp cổng (Gopura). Hiện chỉ còn 2 lối vào khu vực trung tâm tại hướng đông và hướng tây.




Phối cảnh mặt trước đền Angkor Wat, nhìn từ hào nước bao quanh vào ban ngày và ban đêm, biểu tượng của núi thiêng Meru

Lớp vòng giữa
Lớp vòng giữa được bao quanh bởi tuyến hành lang, đặt trên một bệ nền cao so với sân của Lớp vòng ngoài.
Mỗi góc đều có một tòa tháp.
4 mặt có 4 tháp cổng (Gopura), liên kết với tuyến hành lang có các dãy cột, tạo thành dãy nhà dài (nên cũng gọi là Gallery).
Các dãy hành lang tạo thành các cánh nhà (Wing), được đặt theo tên của các bức phù điêu nổi tiếng bên trong.
Tại phía tây, giữa Lớp vòng ngoài và Lớp vòng trong có Nhà tiền đường hình chữ thập (Cruciform Galleries), hai đầu có hai dãy nhà, tạo thành 4 sân trong.
Tại góc phía tây bắc và tây nam, mỗi góc có một tòa Thư viện đặt trên bệ nền hình chữ thập.   


Sơ đồ mặt bằng Lớp vòng giữa và Lớp vòng trong, Angkor Wat Campuchia


Cổng phía đông, Lớp vòng giữa, Angkor Wat Campuchia

Chính diện Tháp cổng phía tây, Lớp vòng giữa, Angkor Wat Campuchia

Hành lang phía tây bao quanh Lớp vòng giữa, Angkor Wat Campuchia

Lớp vòng trong
Lớp vòng trong được giới hạn bởi hành lang dài bao quanh 4 mặt tạo thành một hình vuông, đặt trên một bệ nền cao so với sân của Lớp vòng giữa.
4 góc của Lớp vòng trong đều có một tòa tháp góc.
4 mặt hành lang của Lớp vòng trong đều có Tháp cổng (Gopura) và liên kết với tuyến hành lang có các dãy cột, tạo thành dãy nhà dài (Gallery) tương tự như hành lang bao quanh của Lớp vòng giữa.
Tại phía tây của Lớp vòng trong có hai toà Thư viện, tương tự như Lớp vòng giữa, song có quy mô nhỏ hơn.
Trung tâm của quần thể là Khu điện thờ hay khu Chính điện đặt trên một bệ nền cao so với xung quanh.
Khu điện thờ gồm một hệ thống hành lang bao quanh và công trình trung tâm hình chữ thập, tạo cho Khu vực điện thờ có 4 sân trong.
4 Tháp góc và Tháp trung tâm của Khu điện thờ cao đến đến 65m so với khu vực xung quanh,
có hình dạng như búp sen hay búp măng, thu nhỏ dần lại theo chiều cao.
Cụm 5 ngọn tháp tại Khu điện thờ tạo thành một quần thể đền núi, tượng trưng cho núi Meru, nhà của các vị thần theo triết lý vũ trụ học của người Hindu. 


Phối cảnh khu Chính điện, Angkor Wat Campuchia

Hành lang và sân trong khu Chính điện, Angkor Wat, Campuchia

Các công trình bố cục theo lớp không gian tại Angkor Wat được phân thành 398 gian phòng nhỏ với nghệ thuật chạm khắc đá trên trần, tường, hành lang, chấn song cửa, lan can... thể hiện bàn tay điêu luyện của người Khmer. Những bức phù điêu đá miêu tả cảnh trong sử thi Ấn Độ; những vị thần bản địa Campuchia, như nữ thần nhảy múa Apsara; các hoạt động của vương triều, ví dụ như cảnh nhà vua được miêu tả có kích thước to lớn hơn thần dân của mình, ngồi xếp bằng trên ngai vàng cao, xung quanh là đội quân hầu cận với lọng và quạt…
Có nhiều cách giải thích về việc vận chuyển các khối đá lớn nặng đến 1,6 tấn với khối lượng lên đến 5 triệu tấn từ núi Kulen về xây dựng đền. Gần đây, người ta cho rằng, người xưa đã đào một con kênh dài đến 32km để vận chuyển các khối sa thạch này.
Gạch xây đền được kết dính với nhau bằng một hỗn hợp không màu, được làm từ thực vật không phải từ vữa.

Phù điêu trang trí tại Angkor Wat, Campuchia 

Preah Khan
Preah Khan là một ngôi đền nằm tại phía bắc của Angkor Thom, được vua Jayavarman VII (trị vì năm 1181- 1215) xây dựng để thờ cha mình (dưới biểu tượng của Bồ tát Quán Thế Âm - Avalokiteśvara; mẹ của vua được thờ tại đền Ta Prohm gần đó).
Ngôi đền nằm trên địa điểm vua Jayavarman VII chiến thắng trước quân xâm lược Champa vào năm 1191 và là cung điện hoàng gia của các vua đời trước.
Ngoài ra, tại đây còn có đến 430 vị thần được thờ trong các điện thờ. Mỗi vị thần tạc bằng đá, song được mặc quần áo và được cung tiến thức ăn.
Trong đền có vô số đồ lễ vật bằng vàng, bạc, đá quý, ngọc trai.
Preah Khan còn là trường đại học Phật giáo, có đến 100 ngàn người theo học, cùng với 1000 vũ công và 1000 giáo viên.
Preah Khan không chỉ là một tu viện mà còn là trung tâm của một thị trấn rộng đến 56ha, là nơi sinh sống của khoảng 100 ngàn nông dân sản xuất lúa gạo để nuôi sống một số lượng rất lớn nhà sư và người học trong các tu viện Phật giáo. 
Ngôi đền được xây dựng bổ sung vào những năm sau này.
Hiện nay, Preah Khan phần lớn bị bỏ hoang, cây và thảm thực vật mọc chen lẫn những tàn tích. 

Ngôi đền là một tổ hợp phức tạp gồm nhiều hạng mục công trình, có mặt bằng hình chữ nhật, theo hướng đông – tây, nam – bắc, hướng về phía đông, gồm 3 lớp tường và hành lang bao quanh, tạo thành 3 lớp không gian. 

Tổng mặt bằng đền Preah Khan, Siem Reap, Campuchia, gồm 3 Lớp: Lớp vòng ngoài, Lớp vòng giữa và Lớp vòng trong



Tổng mặt bằng Lớp vòng giữa và Lớp vòng trong, đền Preah Khan, Siem Reap, Campuchia



Tổng mặt bằng Lớp vòng trong, đền Preah Khan, Siem Reap, Campuchia

Lớp vòng ngoài
Lớp vòng ngoài được bao quanh bởi một bức tường bằng đá ong. Dọc theo tường, cứ 50m, được trang trí bằng hình tượng chim Garudas giữ con rắn Nagas. Tường được bao quanh bởi một hào nước, tạo cho lớp vòng ngoài có kích thước 800m x700m. Hào nước nối thông với hồ Jayatataka (Baray Jayatataka) tại phía đông với kích thước 3,5x0,9km, có vai trò trữ nước vào mùa mưa.
4 phía của Lớp vòng ngoài đều có cổng nhỏ ra vào. 

Cổng phía đông Lớp vòng ngoài, đền Preah Khan, Siem Reap, Campuchia

Ngôi tháp nhỏ tại phía đông giữa rừng cây, Lớp vòng ngoài, đền Preah Khan, Siem Reap, Campuchia

Lớp vòng giữa
Lớp vòng giữa có mặt bằng hình chữ nhật, kích thước 200m x 175m, được bao bởi 4 mặt tường.
4 mặt tường có 4 Tháp cổng (Gopura – A, C, G, I); Tháp cổng phía đông (East Gopura – G) là lớn nhất, kéo dài đến một nửa chiều dài đoạn tường phía đông.
Bên trong Lớp vòng giữa, phía sau mỗi Tháp cổng đều có các cụm công trình: Đền thờ thần Shiva (Shiva Temple – B) tại phía bắc; Đền thờ thần Vishnu (Vishnu Temple – D) tại phía tây; Cụm 2 tòa nhà 2 tầng với các cột tròn (Two- story building – E, được cho là nhà kho) và Hội trường của các vũ công với các bức tường được trang trí tượng Apsaras (Hall of Dancers – F) tại phía đông; Đền phía nam (South Temple - H).
Đền thờ thần Shiva, Đền thờ thần Vishnu và Đền phía nam có cấu trúc tương tự như nhau: là một cụm công trình, được bao quanh bởi hệ thống hành lang với các hàng cột tạo thành mặt bằng chữ nhật; mỗi góc đều lối vào. Chính giữa cụm nhà là công trình có dạng chữ thập, tạo thành 4 sân trong; chính giữa của khối chữ thập là một tòa tháp – điện thờ.
Tại sân trong của Lớp vòng giữa có một số hồ nhỏ, mặt bằng hình chữ nhật. 

Bên trong Tháp cổng phía tây, Lớp vòng giữa, đền Preah Khan, Siem Reap, Campuchia

Trang trí bên trong Tháp cổng phía tây, Lớp vòng giữa, đền Preah Khan, Siem Reap, Campuchia

Sân trong Cụm công trính sau Tháp cổng phía tây, Lớp vòng giữa, đền Preah Khan, Siem Reap, Campuchia

Tiền phòng Cụm công trình sau Tháp cổng tây, Lớp vòng giữa, đền Preah Khan, Siem Reap, Campuchia

Bàn thờ linh vật, bên trong điện thờ Cụm công trình sau Tháp cổng tây, Lớp vòng giữa, đền Preah Khan, Siem Reap, Campuchia 

Tháp cổng phía đông, Lớp vòng giữa

Tòa nhà Bái đường với các bức chạm khắc vũ công, sau Tháp cổng đông, Lớp vòng giữa, đền Preah Khan, Siem Reap, Campuchia 

Tháp cổng phía bắc Lớp vòng giữa, Lớp vòng giữa, đền Preah Khan, Siem Reap, Campuchia

Cụm công trình phía sau Tháp cổng bắc, Lớp vòng giữa, đền Preah Khan, Siem Reap, Campuchia

Lớp vòng trong
Lớp vòng trong có mặt bằng hình chữ nhật, kích thước 85 x 76 m, được bao bởi 4 mặt hành lang, có mặt ngoài là tường đặc, mặt trong mở hướng vào sân trong. Tại sân trong hướng đông có thêm một dãy nhà chạy dọc theo chiều dài hành lang bao quanh. 3 mặt sân phía bắc, nam và tây mỗi mặt có một cửa ra vào. Riêng mặt phía đông có 7 cửa ra vào, gồm 6 cửa nhỏ và 1 Tháp cổng (Gopura) lớn tại chính giữa. Cổng lớn nằm nhô ra khỏi Lớp vòng trong, được bao quanh bởi một bức tường, tạo thành một sân trong nhỏ, hai bên trục chính đông – tây của sân là hai tòa thư viện. Khu vực này nối với tòa nhà Hội trường của các vũ công (Hall of Dancers – F) tại Lớp vòng giữa.
Chính giữa sân của Lớp vòng trong là Khu vực điện thờ, gồm: Hành lang bao quanh tạo thành hình chữ nhật kích thước 62 x 55 m; Hành lang hình chữ thập ở chính giữa tạo thành 4 sân trong; Giao của các hành lang là các tòa tháp, gồm các tháp góc, tháp cổng và tháp trung tâm. Bên trong 4 sân trong có rất nhiều các tháp nhỏ dạng chữ nhật hướng về phía đông và tháp hình chữ thập.
Bên trong Tháp trung tâm có tượng Bồ tát Lokeshrvara, được tạc để giống với cha của vua Jayavarman VII, xung quanh có tới 282 vị thần phù trợ, là các anh hùng và quan chức người Khmer.

Trang trí trên bề mặt một công trình tại Sân trong bên trong Khu vực Chính điện, Lớp vòng trong, đền Preah Khan, Siem Reap, Campuchia

Phối cảnh Tháp trung tâm, Khu vực Chính điện, Lớp vòng trong, đền Preah Khan, Siem Reap, Campuchia