Tuần 50 - Ngày 16/07/2024
|
|
|
|
Thông tin định kỳ
|
|
|
Tin tức chung
Giáo dục đại học - bức tranh đáng báo động |
06/06/2010 |
Giáo dục đại học là vấn đề bức xúc nhất được Quốc hội chọn để thực hiện quyền giám sát tối cao của mình trong kỳ họp thứ bảy này. Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ ấy, đoàn giám sát đã phát hiện nhiều vấn đề rối ren, từ việc thành lập trường ĐH, suất đầu tư cho đến chất lượng đào tạo đang ngày càng xuống cấp so với chuẩn Việt Nam.
Sau đây là cuộc phỏng vấn Chủ nhiệm Ủy ban văn hóa, giáo dục, thanh niên, thiếu niên và nhi đồng của Quốc hội Đào Trọng Thi về bức tranh giáo dục đại học đáng báo động của Việt Nam mà đoàn giám sát ghi nhận được.
1. Loạn cấp phép thành lập trường ĐH
Thời gian qua, rất nhiều trường ĐH đã được Bộ GD-ĐT cấp phép thành lập. Để thu hồi số vốn của mình, những trường này đua nhau xin chỉ tiêu để mong có lãi ngay từ mùa tuyển sinh đầu tiên, bỏ mặc chất lượng không đâu vào đâu.
Chuyên đề giám sát GD ĐH của QH gồm ba vấn đề: thực hiện chính sách pháp luật về thành lập trường, về đầu tư và bảo đảm chất lượng GD-ĐT. |
- Được biết, trong thời gian qua, Bộ GD-ĐT đã cấp phép thành lập rất nhiều trường ĐH. Thưa GS, TSKH Đào Trọng Thi, ngày 7-6 tới, ông sẽ thay mặt Ủy ban Thường vụ Quốc hội trình bày báo cáo giám sát về giáo dục đại học (GDĐH). Đoàn giám sát của Quốc hội đã ghi nhận được những gì trong lần thực hiện quyền giám sát tối cao này?
- Việc thành lập trường trong thời gian qua có hơi dễ dãi, vì thế trong một thời gian không dài, chúng ta thành lập được rất nhiều trường ĐH, CĐ, tạo ra nhiều cơ hội cho thanh niên có nhu cầu học tập được đến trường. Thế nhưng, điều cần nói ở đây là việc thành lập các trường đã không chú ý đến quy định và điều kiện để bảo đảm chất lượng GD-ĐT. Nó thể hiện ở mấy điều: Thứ nhất, trong các hồ sơ thành lập trường, nhà trường cam kết sẽ chuẩn bị về cơ sở vật chất, đội ngũ giảng viên..., nhưng trên thực tế nhiều trường chưa chuẩn bị được. Và một thiếu sót là cơ quan chủ trì là Bộ GD-ĐT lại không thẩm định một cách nghiêm túc, không tổ chức kiểm tra tại chỗ, thành thử những điều được khai trong hồ sơ không tồn tại trong thực tế, nên các trường được thành lập ra không bảo đảm các điều kiện về đội ngũ giảng viên cũng như các điều kiện về cơ sở khác để thực hiện tốt việc giảng dạy. Tuy thế, Bộ GD-ĐT vẫn cấp phép mở ngành, giao chỉ tiêu đào tạo.
![](http://www.nhandan.com.vn/nhandan/Vietnamese/khoagiao/giaoduc/050610/Image/i56_175922.JPG)
Ông Đào Trọng Thi, Chủ nhiệm Ủy ban văn hóa, giáo dục,
thanh niên, thiếu niên và nhi đồng của QH
Gần đây, chúng ta có một phong trào tỉnh nào cũng thành lập trường, đang có CĐ thì nâng lên ĐH, đang có trường trung cấp thì nâng lên CĐ, có những trường trung cấp vừa nâng lên CĐ đã lại lên ĐH. Cho đến nay, có thể nói tất cả các tỉnh thành đều có trường ĐH, CĐ.
Có những trường trước đây chỉ là đào tạo chuyên ngành, thường là sư phạm, vừa qua có phong trào nâng cấp lên thành trường đào tạo đa ngành, khiến cho trường không đủ giáo viên và trang thiết bị để đào tạo những ngành khác, cũng dẫn đến không bảo đảm chất lượng.
- Đoàn kiểm tra phát hiện được bao nhiêu phần trăm những trường không đạt chất lượng? Theo ông nên giải quyết những trường đó như thế nào?
- Nếu nói các trường mới được thành lập có đáp ứng được yêu cầu để thành lập không thì hầu như không. Đó là do quy trình của chúng ta để thành lập trường chưa hợp lý: Chúng ta yêu cầu các trường phải có cơ sở vật chất, đội ngũ giảng viên mới được thành lập, nhưng trên thực tế các trường khi có giấy phép thành lập người ta mới chuẩn bị được những điều kiện đó. Ở đây có chuyện “con gà và quả trứng” cái gì có trước, cái gì có sau, vì thế các trường đều khai báo không đúng, mà chỉ có cam kết thôi. Bộ GD-ĐT muốn để cho việc thành lập trường thực hiện được thì cũng phải châm chước bỏ qua vì trong quy định bất hợp lý này.
Nhưng nếu Bộ châm chước khi thành lập trường thì đáng lẽ phải có bước thứ hai, thành lập xong rồi đến khi cho mở ngành phải kiểm tra thật kỹ thì Bộ lại mặc nhiên sau khi trường có quyết định thành lập rồi thì cũng xét cho mở ngành mà không hậu kiểm. Khi cho mở ngành, giao chỉ tiêu cũng không kiểm tra thực tế. Thế nên mới có ĐH Phan Thiết kê khai thì đầy đủ nhưng khi xuống kiểm tra thì chỉ có mấy phòng của nhà kho và danh sách giảng viên “ma”.
Thường thì Bộ lại căn cứ vào khai báo của trường để giao chỉ tiêu lớn, chưa kể các trường còn tuyển chui. Các trường ngoài công lập đều xin chỉ tiêu nhiều từ 500 đến 1.000 SV để còn thu hồi vốn. Thu học phí cao SV không học nên phải thu học phí thấp, mà học phí thấp thì phải số lượng lớn thì mới bù được. Bài toán hiện nay của các trường đều chạy theo như vậy. Nhà đầu tư hiện nay đều là những nhà đầu tư nhỏ, ít tiền, ít vốn nên không có chuyện đầu tư mà chưa thu hồi vốn chịu lỗ khoảng 5-7 năm mà ngay từ năm đầu đã có lãi. Lương cho các nhà quản lý, đầu tư rất lớn, cỡ chục triệu hoặc trăm triệu đồng/tháng. Họ chạy theo quy mô mà không bảo đảm điều kiện chất lượng. Đó là nghịch lý của chúng ta.
Không thể để người không có vốn cũng kinh doanh GD
- Giả thiết có nghịch lý như vậy và chúng ta phải trả giá cho vài thế hệ học sinh. Với góc độ nhà quản lý, theo ông, chúng ta còn phải trả giá đến bao giờ?
- Không, chúng ta không chấp nhận trả giá. Khi phát hiện lỗ hổng chúng ta phải cùng nhau khắc phục. Thứ nhất, Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Giáo dục vừa được thông qua trong kỳ họp thứ sáu Quốc hội khóa XII đã khắc phục một phần bằng cách quy định lại quy trình thành lập trường một cách hợp lý hơn, chia làm hai bước.
Bước thứ nhất là cấp phép thành lập trường. Khi có tư cách pháp nhân, trường phải tuyển giảng viên, chỉ khi có giảng viên đầy đủ thì mới được hoạt động và bị kiểm tra hàng năm. Thứ hai, các trường ngoài công lập chúng ta không chấp nhận những người không có tiền mở trường mà chỉ chấp nhận những nhà đầu tư có vốn lớn. Không thể tất cả mọi người đều kinh doanh GD được, mà phải có đầu tư bỏ ra trước để mua trang thiết bị, tuyển giáo viên. Đương nhiên sau một thời gian có thể thu hồi lại số tiền đã bỏ ra.
Còn các trường công lập chúng tôi đề nghị hạn chế những trường ở địa phương, chỉ cho phép thành lập ở những địa phương mà bản thân nguồn thu của địa phương đó không cần TƯ hỗ trợ. Chứ nếu để thành lập trường ở những địa phương nghèo, tiền mà cứ tưởng địa phương bỏ ra lại cũng là tiền do TƯ rót xuống thì số tiền đầu tư cho GD của chúng ta lại càng phân tán nguồn lực TƯ.
- Nhưng những gì ông nói chỉ là chấn chỉnh ở những địa phương thành lập trường mới. Còn những nơi nào nhà đầu tư muốn “hớt váng” thị trường GD, đã thành lập trường rồi thì giải quyết như thế nào?
- Những trường đã thành lập rồi, kể cả những trường đã lâu năm thì thứ nhất hàng năm phải giao chỉ tiêu theo đội ngũ giảng viên, nếu giảng viên ít thì chỉ tiêu chỉ ít thôi, không phải 1.000-2.000 chỉ tiêu nữa mà chỉ còn một đến hai trăm. Thứ hai, cứ chiểu theo quy định cơ sở vật chất 6m2/SV, bây giờ mới chỉ đạt 0,5m2/SV thì sẽ phải tuyển sinh bớt đi. Tất nhiên sẽ nâng dần qua từng năm để đạt định mức quốc gia. Thứ ba, suất đầu tư của Nhà nước cho một trường công lập phải giữ được mức 6 triệu đồng/SV. Vì nó vẫn nằm trong tay Nhà nước, vì trước đây Bộ GD-ĐT đã không thực hiện đúng quy định, giao chỉ tiêu vượt trên năng lực của nhà trường thì bây giờ chỉ giao chỉ tiêu đúng năng lực. Còn những ngành đào tạo không đủ giảng viên thì sẽ không cho phép đào tạo nữa. Vừa qua Bộ GD-ĐT đã cho đóng cửa hơn 100 ngành đào tạo sau ĐH, đó là một thái độ rất cầu thị, nhưng không phải chỉ sau ĐH mà phải rà soát cả đào tạo ĐH nữa.
2. Chất lượng GDĐH không đạt chuẩn ... Việt Nam
Đầu tư dàn trải, không khuyến khích nghiên cứu KH
- Vấn đề thứ hai mà Quốc hội chọn giám sát lần này là về đầu tư cho GDĐH. Thưa Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa - Giáo dục - Thanh niên - Thiếu niên và nhi đồng của Quốc hội Đào Trọng Thi, xin ông cho biết đoàn giám sát đã ghi nhận được gì?
- Chủ trương Đảng và Nhà nước rất quan tâm đầu tư cho GD và dành một tỷ trọng lớn ngân sách. Đây là tỷ trọng lớn so với cả các nước khác: 20% cho GD-ĐT, trong đó ĐH được khoảng 10%. Đó là chưa kể tỷ trọng đầu tư xã hội dành cho GD cũng rất nhiều. Thế nhưng nước ta còn nghèo nên con số tuyệt đối không nhiều lắm, mà chất lượng GD phụ thuộc vào con số tuyệt đối chứ không phụ thuộc vào tỷ trọng.
Thứ hai, chúng ta có số tiền đầu tư không nhiều, nhưng lại có kỳ vọng lớn tạo cơ hội học tập cho đông đảo thanh thiếu niên. Bởi vậy, con số đầu tư tuyệt đối của chúng ta đã thấp, lại phải chia cho nhiều SV nên suất đầu tư trên một SV của chúng ta thấp, cái đó ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng GD-ĐT.
Thêm nữa, tiền đã hạn chế, nhưng cơ chế, phương thức phân bổ ngân sách cho các trường cũng không hợp lý, bình quân, dàn trải, cào bằng mà không có sự phân biệt giữa các ngành nghề. Có những ngành nghề xã hội có nhu cầu đào tạo thì không ưu tiên. Chúng ta cũng không phân biệt các trường đào tạo chất lượng hay không, cứ chia đều trên đầu SV. Trường đào tạo chất lượng cao chi phí nhiều hơn, không khuyến khích họ làm theo chất lượng đã đành, mà nếu làm chất lượng lại thiệt hơn, nên cuối cùng các trường không chạy theo chất lượng mà chỉ chạy theo số lượng mà thôi.
Một số cơ chế không những dàn trải mà còn vô lý, đó là các định mức đầu tư sau ĐH và nghiên cứu KH cho đến nay lại còn thấp hơn cả đào tạo ĐH, vì chúng ta quan niệm chi phí đào tạo sau ĐH chỉ là chi phí bổ sung, còn người giảng viên hướng dẫn, đào tạo sau ĐH lại ăn lương, kinh phí đào tạo ĐH. Như vậy, kinh phí dành cho ĐH đã thấp lại còn phải gánh cho chi phí lương và điện nước cho cả đào tạo sau ĐH và nghiên cứu KH. Trong trường hợp ấy, chả dại gì các trường lại đầu tư vào GD sau ĐH và nghiên cứu vì càng làm càng thiệt, càng làm lại càng phải bớt phần chi phí đào tạo ĐH để bổ sung cho sau ĐH và nghiên cứu KH. Chính vì thế nó giải thích cho việc tại sao giảng viên ĐH không thiết tha gì nghiên cứu KH. Nhà trường cũng không khuyến khích giảng viên nghiên cứu KH và đào tạo sau ĐH vì cái đó chỉ làm thiệt cho trường.
Chạy theo số lượng, suất đầu tư cho SV chỉ còn một nửa
- Và hệ quả của việc mở trường tràn lan, đầu tư dàn trải đã khiến cho nền GD ĐH của chúng ta đi đến đâu, thưa ông?
- Đúng là cái quan trọng nhất mà XH quan tâm nhiều chính là cái đích đằng sau đó: chất lượng GD. Về điều này, có thể nói chúng ta đã để quy mô phát triển đi quá xa năng lực đào tạo. Các điều kiện bảo đảm chất lượng có nhiều yếu tố, nhưng chúng tôi nhấn mạnh ba yếu tố.
Thứ nhất, là đội ngũ giảng viên. Từ năm 1987 đến nay số lượng SV tăng rất mạnh, gấp 13 lần nhưng số giảng viên chỉ tăng 3 lần. Như vậy, so với năm 1987, thì tỷ lệ giảng viên đã giảm đi rất nhiều. Hiện nay chỉ tiêu số SV/giảng viên có trường lên đến 40 SV/giảng viên, trong khi đó chuẩn của ta quy định cao lắm cũng chỉ là 25 SV/giảng viên đối với các ngành khoa học xã hội, còn đối với kỹ thuật công nghệ thì thấp hơn, ngoại ngữ chỉ là 10-15 SV/giảng viên. Chưa kể đến có bao nhiêu % GS, PGS, TS trong số giảng viên thì tỷ lệ này của chúng ta quá thấp so với yêu cầu định mức mà chúng ta đề ra chứ chưa so với quốc tế và khu vực. Ở Hà Nội và TP Hồ Chí Minh còn đỡ, tỷ lệ này đặc biệt thấp ở các trường ngoài công lập và địa phương.
Thứ hai là cơ sở vật chất. Điều kiện bảo đảm do chúng ta đề ra là 6m2/SV thì hiện nay các trường, kể cả những trường có tiếng đã thành lập mấy chục năm nay cũng chỉ đạt 0,5m2/SV. Tỷ lệ trung bình là 1-2m2/SV, ít trường lên được hơn thế. Trang thiết bị đối với các trường kỹ thuật càng thấp, SV phải học chay nhiều, đặc biệt là các trường ngoài công lập, trang thiết bị còn phải đi mượn của các trường công lập. Và chỗ vui chơi giải trí, ký túc xá lại càng kém, gần như không quan tâm.
Thứ ba, đó là suất đầu tư cho một SV. Điều này Bộ GD-ĐT chưa đưa và định mức, nhưng chúng tôi kiến nghị Bộ phải đưa vào vì rất quan trọng. Trước đây, chúng ta đưa ra định mức dành cho các trường công là cấp 6 triệu đồng/SV, nhưng rồi Bộ lại cho phép các trường tuyển sinh vượt hơn số có kinh phí rất nhiều, thường là con số thực tuyển vượt xa con số có kinh phí đến từ 2 đến 2,5 lần, thậm chí có trường còn gấp nhiều hơn. Như vậy, thực chất hiện nay trung bình chỉ còn 2,5-3 triệu đồng/SV, không còn được một nửa, chưa kể đồng tiền đã mất giá.
Tiền này chỉ đủ trả lương cơ bản cho giảng viên và chi phí điện nước, còn phần tiền dành cho chi phí hoạt động chuyên môn giảng dạy rất thấp, SV không được nâng cấp trang thiết bị, không có linh kiện, hóa chất để làm thí nghiệm. Suất đầu tư thấp đã ảnh hưởng đến hoạt động chuyên môn của GD-ĐT.
Ba yếu tố trên thể hiện năng lực đào tạo, nếu không được cải thiện thì chắc chắn sẽ làm cho chất lượng đào tạo giảm sút. Đó là chưa kể yêu cầu chất lượng của chúng ta phải ngày một tăng vì hội nhập, phát triển kinh tế.
Hạ điểm sàn quá thấp để đạt chỉ tiêu
- Thưa ông, ngoài những điều kiện quyết định chất lượng GD ĐH như suất đầu tư, tỷ lệ giảng viên, cơ sở vật chất, liệu GD ĐH của chúng ta còn có những nghịch lý nào nữa?
- Còn một hiện tượng nữa tôi cũng phải lưu ý là chúng ta chạy theo quy mô nhiều quá nên phải chấp nhận cả những thí sinh khi thi tuyển đầu vào đạt thấp, vì nếu chọn 1.000 SV thì lấy điểm chuẩn 15 nhưng chọn đến 2.000 SV thì điểm chuẩn chỉ còn 12. Điểm chuẩn này không thể hiện năng lực, khả năng học tập của SV mà nó chỉ thể hiện nếu lấy điểm chuẩn đó thì tuyển đủ chỉ tiêu, mà chỉ tiêu đầu vào càng thấp thì chất lượng càng thấp, nó thấp đến mức mà dư luận đánh giá có nhiều em vào ĐH, CĐ mà không đủ trình độ học ĐH, CĐ. Có những trường nếu SV được miễn, ưu tiên thì chỉ khoảng 7 điểm đã vào được trường ĐH. Có những em ba môn thi được 6 điểm thì không thể học tốt được, nhất là các trường ngoài công lập. Và cả những trường quốc tế mặc dù tiền học rất cao nhưng toàn phải lấy SV đủ điểm sàn thôi, thậm chí có trường không tham gia thi tuyển để lấy thấp hơn điểm sàn.
Tất cả nhưng điều đó khiến bức tranh GD ĐH của chúng ta đáng báo động.
Đào Trọng Thi là Giáo sư, TSKH về Toán học, cựu Giám đốc Đại học Quốc gia Hà Nội. Hiện, ông là Ủy viên Ban chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam khóa VIII, IX và X, Ủy viên Ban thường vụ Quốc hội nước CHXHCN Việt Nam các khóa XI và XII, Đại biểu Quốc hội nước CHXHCN Việt Nam các khóa XI và XII TP Hà Nội, Chủ tịch Hội hữu nghị Việt - Nga. Ngày 23-7-2007, ông được bổ nhiệm giữ chức vụ Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa - Giáo dục - Thanh niên - Thiếu niên và nhi đồng của Quốc hội nước CHXHCN Việt Nam.
|
HỒNG VÂN thực hiện ( theo nhandan.com.vn)
|
Cập nhật ( 25/10/2014 )
|
|