Tuần -18 - Ngày 29/03/2024
|
|
|
|
Thông tin định kỳ
|
|
|
Lịch sử Kiến trúc
Khu Khảo cổ Chan Chan, Huanchaco, Peru |
09/01/2018 |
Thông tin chung:
Công trình: Khu Khảo cổ Chan Chan (Chan Chan Archaeological Zone)
Địa điểm: Huanchaco, tỉnh Trujillo, vùng La Libertad, Peru (S8 5 60 W79 4 59.988)
Thiết kế kiến trúc:
Quy mô: Diện tích khu vực Di sản 1414,57ha
Năm hình thành: 850
Giá trị: Di sản thế giới (1986; hạng mục i, iii)
Peru là một quốc gia ở miền Tây Nam Mỹ, phía Bắc giáp Ecuador và Colombia, phía Đông là Brasil, phía Đông Nam giáp Bolivia, phía Nam giáp Chile và phía Tây là Thái Bình Dương.
Peru có diện tích rộng 1.285.216 km2, dân số khoảng 31,2 triệu người (năm 2015).
Lãnh thổ Peru là nơi có nền văn hoá cổ nhất, trải dài từ nền văn minh Norte Chico ở Caral (Norte Chico civilization, là một trong những khu định cư lâu đời nhất trên thế giới, từ năm 3200 trước Công nguyên) đến Đế chế Inca, là một trong những quốc gia lớn nhất thời kỳ Tiền Columbia tại Châu Mỹ.
Người Tây Ban Nha chinh phục khu vực này vào thế kỷ 16.
Năm 1821, Peru tuyên bố độc lập.
Ngôn ngữ chính của Peru là tiếng Tây Ban Nha, một số lượng lớn người Peru nói tiếng Quechua hoặc các ngôn ngữ bản địa khác. Sự kết hợp của các truyền thống văn hoá đã dẫn đến sự đa dạng trong các lĩnh vực nghệ thuật, ẩm thực, văn học và âm nhạc.
Peru chia thành 25 vùng, thủ đô là thành phố Lima.
Huanchaco là một thị trấn thuộc thành phố Trujillo, thủ phủ tỉnh Trujillo, vùng La Libertad. Huanchaco nằm trên bờ biển Mochica, phía Tây của Peru. Địa điểm khảo cổ Chan Chan nằm tại phía Đông thị trấn Huanchaco, cách 5km về phía Tây của thành phố Trujillo.
Bản đồ Peru và vị trí của thành phố Trujillo, thủ phủ tỉnh Trujillo, vùng La Libertad, phía tây Peru
Vị trí trung tâm nghi lễ thành phố cổ Chan Chan và thành phố Trujillo, Peru
Vào thời Tiền Columbia, có hai nền văn minh nổi lên từ đây là Moche và Chimu.
Nền văn minh Moche (còn gọi là nền văn minh Mochica hay Proto- Chimú) tồn tại trong giai đoạn năm 100 – 700 sau Công nguyên. Người Moche có kiến thức về tưới tiêu và phát triển kỹ thuật canh tác trong thung lũng sau đó mở rộng lên bờ biển khô cằn tại miền Bắc Peru.
Nền văn minh Chimu phát triển tiếp sau, bắt đầu vào những năm 900 đến năm 1470, sau đó bị chinh phục bởi người Inca.
Thành phố cổ Chan Chan là thủ đô của Đế chế Chimu với quy mô dân sô khoảng 4- 6 vạn người, nằm ở cửa thung lũng Moche (hay thung lũng Santa Catalina), là một khu vực rộng lớn ở miền Bắc Peru, quanh sông Moche.
Trong tiếng Chimú, Chan Chan có nghĩa là "Sun Sun;" nó được đặt tên theo điều kiện khí hậu nắng nóng và đặc biệt khô cằn của sa mạc ven biển miền Bắc Peru. Do ít mưa nên nguồn nước chính cho Chan Chan được lấy qua hệ thống thủy lợi từ các nhánh sông tại khu vực núi Andes.
Người Chimu tôn thờ nhiều vị thần, song thần Mặt trăng (Si hoặc Shi) là vị thần vĩ đại nhất. Các bức tường điêu khắc động vật nhỏ như chim là để hiến tế cho thần Mặt trăng.
Xã hội Chimu được phân thành các cấp hành chính. Cấp cao nhất tập trung tại các khu phố có tường bao quanh, được gọi là Ciudadelas tại thủ đô Chan Chan. Quyền lực chính trị tại Chan Chan thể hiện qua mức độ tập trung các nguồn lực để xây dựng hệ thống kênh dẫn nước và các cánh đồng được tưới nước tại đây.
Các cấp hành chính thấp hơn được bố trí tại khu vực xung quanh thành phố Chan Chan.
Đối với người Chimu, nông nghiệp và đánh cá được rất được coi trọng. Song ngành thương mại và thủ công như luyện kim, làm gốm, dệt cũng rất phát triển. Đa số công dân trong tại thành phố Chan Chan là những nghệ nhân. Vào cuối giai đoạn tồn tại của nền văn minh này, đã có đến 12 ngàn thợ thủ công sống và làm việc tại Chan Chan.
Đồ gốm Chimu được chế tạo theo hai chức năng: đồ đựng dùng trong sinh hoạt hàng ngày và đồ tế lễ; Đồ gốm thường đơn sắc, có màu đen, được trang trí bằng động vật, hoa quả và các thực thể thần bí.
Đồ dệt Chimu phần lớn làm từ sợi lông lạc đà (guanaco, llama, alpaca, và vicuna). Vải được nhuộm màu, được trang trí bổ sung bằng các chi tiết bằng vàng hoặc bạc.
Kim loại được chế tác bằng đồng, vàng, bạc, hợp kim đồng và vàng. Người Chimu làm những bộ trang phục nghi lễ trang sức bằng vàng với những chiếc mũ lông bằng bằng, hoa tai, dây chuyền, vòng tay và vòng ngực…
Đồ gốm của người Chimu, một ngư dân cưỡi thuyền
Sản phẩm dệt của người Chimu
Tấm điêu khắc vàng hình tượng vua Naymlap trên thuyền của ông
Sau khi người Inca chinh phục vùng đất Chimú, khoảng năm 1470, thành phố Chan Chan dần suy tàn. Năm 1535, người Tây Ban Nha đến đây, lập thành phố Trujillo, biến nơi đây thành hoang tàn, trở thành địa điểm cho những người Tây Ban Nha cướp bóc.
Năm 1969, thành phố cổ Chan Chan bắt đầu được khai quật, khám phá.
Thành phố Chan Chan là một trong những thành phố rộng lớn nhất thời kỳ Tiền Columbia tại Tây bán cầu. Ngày nay, thành phố chỉ còn lại các tàn tích.
Khu khảo cổ Chan Chan có diện tích khoảng 1414,57ha, trong đó trung tâm nghi lễ của thành phố có diện tích khoảng 600ha. Các tàn tích của thành phố phản ánh cách bố trí theo các quy định chính trị và xã hội nghiêm ngặt. Tại đây cũng có các đền thờ dạng kim tự tháp lớn, song không làm từ đá mà bằng gạch đất (Adobe).
Trung tâm nghi lễ của Khu khảo cổ Chan Chan có 10 tổ hợp như những lâu đài với các cụm công trình như đền thờ, nhà ở, nhà kho…được bố trí xung quanh các sân trong, cùng với các hồ chứa nước và các đường hầm. Xung quanh 10 tổ hợp này là 32 khu vực dân cư và 4 khu vực sản xuất gốm, dệt và chế tác kim loại.
Vật liệu xây dựng để xây dựng chủ yếu là vật liệu địa phương: Tường thành và các bức tường công trình được xây dựng bằng những tảng đá làm móng, tường bằng đất bùn bùn kết hợp với cây sậy (adobe), mái làm bằng vật liệu tương tự, được hỗ trợ bằng các trụ gỗ. Bề mặt các bức tường được trang trí bằng phù điêu thạch cao, được sản xuất bằng khuôn. Các họa tiết trang trí phổ biến nhất là sự kết hợp hình học, nhưng hình tượng cá và chim cũng rất phổ biến.
Các vùng sản xuất nông nghiệp với hệ thống tưới tiêu còn sót lại đã được tìm thấy tại phía Bắc, Đông và Tây của thành phố cổ. Tại đây đã phát hiện hệ thống thủy lợi phức tạp, dẫn nước từ sông Moche và Chicama theo các tuyến kênh dài khoảng 80 km; giếng khoan hút nước ngầm, hồ chứa nước. Hệ thống thủy lợi này cho phép người Chimu tạo các kỹ thuật thâm canh, làm ra nhiều sản phẩm nông nghiệp. Điều này cũng là một trong những minh chứng thể hiện mức độ phát triển cao của nền văn minh Chimu.
Ngoài sản xuất hàng hóa nêu trên, tại Chan Chan dường như đã hình thành mạng lưới địa điểm dịch vụ cung cấp hàng hóa từ các quốc gia lân cận và từ biển.
Bên ngoài và bên trong Bảo tàng Chan Chan, Trujillo, Peru
Khu Khảo cổ Chan Chan, tại thị trấn Huanchaco, tỉnh Trujillo, vùng La Libertad, Peru được UNESCO tôn vinh là Di sản thế giới (năm 1986) với các tiêu chí:
Tiêu chí (i): Quy hoạch của thành phố lớn nhất châu Mỹ, thời Tiền Columbia là một tuyệt tác về tài năng sáng tạo của con người. Phân vùng nghiêm ngặt, phân biệt sử dụng không gian có người ở và phân cấp xây dựng là những minh họa cho một lý tưởng chính trị và xã hội, mà hiếm có nơi nào trên thế giới thể hiện với sự rõ ràng như vậy.
Tiêu chí (iii): Chan Chan là một bằng chứng độc đáo đặc biệt và là thành phố tiêu biểu nhất của vương quốc Chimu hiện đã không còn tồn tại. Đây là nơi tổng hợp và diễn tả hơn 11 ngàn năm tiến hóa về văn hóa ở miền Bắc Peru. Tổ hợp công trình kiến trúc nơi đây đã thống nhất và kết hợp được các yếu tố tượng trưng và thiêng liêng, các kiến thức về công nghệ và sự thích nghi với môi trường bản địa.
Sơ đồ Di sản Khu khảo cổ Chan Chan tại Huanchaco, tỉnh Trujillo, vùng La Libertad, Peru
Vị trí 10 công trình chính trong Di sản Khu khảo cổ Chan Chan tại Huanchaco, tỉnh Trujillo, vùng La Libertad, Peru
Di sản Khu khảo cổ Chan Chan ngày nay vẫn thể hiện được một cách trung thực cảnh quan đô thị hoành tráng của thủ đô vương quốc cổ Chimu, cũng như sự phân cấp thứ bậc thể hiện mức độ phức tạp về chính trị, xã hội, công nghệ, hệ tư tưởng và kinh tế của xã hội Chimu.
Chan Chan được cho là thành phố xây dựng bằng gạch đất lớn nhất tại châu Mỹ, thể hiện phương pháp xây dựng và kỹ thuật xây dựng độc đáo của người Chimu.
Trung tâm nghi lễ của thành phố cổ Chan Chan được hình thành bởi các tổ hợp công trình xây dựng vuông vắn, bao quanh bởi các tường bằng đất. Nổi bật là 10 khu vực như những lâu đài (Ciudadelas), bên trong bao gồm các phòng nghi lễ, lăng mộ, đền thờ, hồ chứa, trung tâm mua sắm và nhà ở, gồm:
1) Chayhuac (còn gọi là Chayhuac An or Quixmic An): nằm tại rìa phía Nam của khu vực Di sản, được cho là tòa lâu đài đầu tiên của thành phố.
2) Rivero (Chol An): nằm tại phía Tây của lâu đài Chayhuac, với ý nghĩa là lâu đài mới hay lâu đài cuối cùng (so với Chayhuac).
3) Tschudi (Nick An): là lâu đài trung tâm nằm giữa của lâu đài Chayhuac và Rivero.
4) Uhle (Xllangchic An): là lâu đài nằm tại phía Đông của thành phố hay lâu đài Mặt trời mọc (Sunrise House).
5) Bandelier (Ñain An): là lâu đài nằm tại phía Bắc của Uhle, là lâu đài Chim (Birds House).
6) Laberinto (Fechech An): là lâu đài nằm tại phía Tây của thành phố hay lâu đài Mặt trời lặn (Sunset House).
7) Tello (Tsuts An): là lâu đài nhỏ nằm tại phía Đông của lâu đài Laberinto (Small House).
8) Gran Chimú (Utzh An): là lâu đài lớn nhất, nằm tại phía Đông Bắc của thành phố (Big House).
9) Velarde (Ñing An): lâu đài nằm về phía Tây Bắc của thành phố, hướng ra biển (Sea House).
10) Squier (Fochic An): lâu đài nằm chính hướng Bắc của thành phố, giữa của Gran Chimú và Velarde (North House).
Sự lộng lẫy của 10 tổ hợp công trình (Ciudadelas) cho thấy mức sống, văn hóa và đức tin của tầng lớp Hoàng gia. Ngoài các lâu đài, trong khu vực Di sản còn có các tòa nhà, các phòng nhỏ và các hố linh thiêng (Huacas).
Để xây dựng các công trình kiến trúc khổng lồ này, thành phố đã phải huy động một lực lượng lao động lớn để xây dựng. Các bức tường bằng gạch đất bao quanh các tổ hợp được phủ một bề mặt nhẵn, trên đó có các chạm khắc. Các hình tượng điêu khắc với các chủ đề như chim, cá, động vật có vú nhỏ cũng như các hình ảnh của các vị thần linh. Các chạm khắc tại đây còn miêu tả cua, rùa và lưới đánh bắt sinh vật biển...
Ban đầu việc cấp nước cho thành phố dựa vào hệ thống giếng sâu đến 15m. Để tăng diện tích canh tác nông nghiệp, một mạng lưới rộng lớn các kênh rạch chuyển nước từ sông Moche đã được tạo ra.
Nhiều kênh rạch tại phía Bắc khu vực Di sản bị phá hủy bởi trận lụt thảm khốc vào năm 1100, hiện chỉ còn lại tàn tích.
Lâu đài Chayhuac
Chayhuac (còn gọi là Chayhuac An or Quixmic An) nằm tại rìa phía Nam của khu vực Di sản, được cho là tòa lâu đài đầu tiên của thành phố.
Đây là nơi diễn ra các nghi lễ của Đế chế Chimu.
Tàn tích lâu dài Chayhuac An, Khu Khảo cổ Chan Chan, Huanchaco, Trujillo, Peru
Lâu đài Rivero
Rivero (Chol An) nằm tại phía Tây của lâu đài Chayhuac, với ý nghĩa là lâu đài mới hay lâu đài cuối cùng (so với Chayhuac). Lâu đài hiện chỉ còn tàn tích của các bức tường kép bằng đất bao quanh tạo thành chu vi hình chữ nhật. Các bức tường kép bên trong chứa đất tạo các bức tường thành dày, kiên cố.
Tàn tích lâu đài Rivero (Chol An), Khu Khảo cổ Chan Chan, Huanchaco, Trujillo, Peru
Sơ đồ mặt cắt qua các bức tường thành bằng đất (adobe) bao quanh lâu đài Rivero (Chol An); tường một lớp hoặc nhiều lớp, bên trong đổ đất, đá
Lâu đài Tschudi (Nick An)
Lâu đài nằm giữa lâu đài Chayhuac và Rivero, được các nhà khảo cổ nghiên cứu nhiều nhất, và là nơi duy nhất mở cửa cho khách du lịch (thời điểm 2017).
Lâu đài được đặt theo tên của nhà tự nhiên học và nhà ngoại giao Thụy Sĩ Johann Jakob von Tschudi (1818-1889).
Tổ hợp công trình có mặt bằng gần như vuông, dài 444m, rộng 303m và 212m, được bao quanh bởi các bức tường cao 10- 12m, rộng 4-5 m tại góc.
Sơ đồ mặt bằng và mô hình lâu đài Tschudi (Nick An), Khu Khảo cổ Chan Chan, Huanchaco, Trujillo, Peru
Tổ hợp có 11 hạng mục công trình chính:
- Cổng đơn (Single Entry): nằm tại phía Bắc của tổ hợp, là một cổng duy nhất, và hẹp để vào trong lâu đài.
- Quảng trường thứ nhất (First Square): nằm tại phía Bắc của tổ hợp. Đây là quảng trường dẫn tới các khu vực trong lâu đài.
- Hành lang trang trí cá (Fish Corridor): nằm tại phía Tây của Quảng trường thứ nhất. Dọc theo hành lang là một bức tường đất có trang trí hình tượng các con cá, được cho là miêu tả về tầm quan trọng của biển và tôn giáo của nền văn minh Chimu.
- Phòng thờ nhỏ (Small Altar Hall): nằm tại phía Nam của Quảng trường thứ nhất.
- Phòng tiếp kiến (Audiences): nằm tại khu vực trung tâm của lâu đài, giữa Quảng trường thứ nhất và Quảng trường thứ hai.
- Quảng trường thứ hai (Second Square): nằm tại trung tâm của lâu đài.
- Hồ linh thiêng (Ceremonial Well): nằm tại phía Nam của Quảng trường thứ hai. Hồ hình chữ nhật dài 138m, rộng 47m.
- Sân hành lễ (Funerary Platform): nằm tại phía Đông Nam của lâu đài, có mặt bằng hình chữ nhật, nằm trong một khu vực có mặt bằng hình chữ nhật với tường bao quanh.
- Khu vực kho (Storerooms): nằm tại phía Đông của lâu đài.
- Bức tường với 24 hốc tường (Niches Hall): nằm tại phía Đông của Quảng trường thứ nhất.
- Khu vực kho (Storerooms): nằm giữa Quảng trường thứ nhất và Khu vực bức tường với 24 hốc tường.
Với các bức tường kin bao quanh việc tiếp cận các khu vực trong lâu đài rất phức tạp, thông qua các hành lang hẹp qua đó tăng cường khẳ năng phòng thủ.
Cổng đơn (Single Entry) tại lâu đài Tschudi (Nick An), Khu Khảo cổ Chan Chan, Huanchaco, Trujillo, Peru
Cổng vào khu vực Quảng trường thứ nhất với tượng người lính gác bằng gỗ
Quảng trường thứ nhất (First Square)
Hành lang với bức tường trang trí hình tượng cá (Fish Corridor)
Tàn tích bức tường đất bao quanh khu vực Phòng thờ nhỏ (Small Altar Hall)
Tàn tích các bức tường đất bao quanh khu vực Phòng tiếp kiến (Audiences)
Tàn tích khu vực Quảng trường thứ hai (Second Square)
Tàn tích khu vực Hồ linh thiêng (Ceremonial Well)
Tàn tích các bức tường tại Khu vực kho (Storerooms)
Khu vực có các Bức tường với 24 hốc tường (Niches Hall)
Lăng mộ Hoàng gia nằm trong một rãnh sâu
Lâu đài Velarde
Velarde (Ñing An) là lâu đài nằm về phía Tây Bắc của thành phố, hướng ra biển (Sea House).
Các kết quả khai quật cho thấy, khu vực đươc bảo vệ bởi hệ thống tường kép bao quanh, tạo chu vi hình chữ nhật. Bên trong chia thành các không gian gắn với sân trong và hàng hiên.
Tại đây xác định được các ô trống được tạo bởi cấu trúc adobes (tường gạch bùn hoặc đá; tường hai bên xây bằng gạch bùn, đá và bên trong lấp đầy đất, đá).
Sơ đồ mặt bằng nhà kho tại lâu đài Velarde: Hành lang (gạch ngang); Nhà kho (hình vuông); Phòng họp (đường xiên trái); Hàng hiên (đường xiên phải); Hốc (hình vuông); Lôi đi (hình chữ nhật); Bệ nền (đường thắng đứng); Đường dốc (đường đứt nét).
Tàn tích khu vực nhà kho tại lâu đài Velarde, Khu Khảo cổ Chan Chan, Huanchaco, Trujillo, Peru
Di sản Khu Khảo cổ Chan Chan, tại thị trấn Huanchaco, tỉnh Trujillo, vùng La Libertad được coi là một trong những biểu tượng tiêu biểu của bản sắc văn hóa Peru. Di sản có vai trò như một điểm liên kết quan trọng giữa quá khứ và hiện tại, thúc đẩy sự phát triển văn hóa và kết nối con người tại đất nước Peru.
Đặng Tú, Bộ môn KTCN, ĐHXD
Nguồn :
http://whc.unesco.org/en/list/366
https://en.wikipedia.org/wiki/Huanchaco
https://en.wikipedia.org/wiki/Chan_Chan
https://en.wikipedia.org/wiki/Moche_(culture)
https://en.wikipedia.org/wiki/Chim%C3%BA_culture
https://en.wikipedia.org/wiki/Andes
http://www.trujillodelperu.com/chan_chan.htm
Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Á và châu Đại Dương
Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Âu
Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Mỹ
Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Phi
|
Cập nhật ( 23/08/2020 )
|
Tin mới đưa:- Địa điểm khảo cổ Mycenae và Tiryns tại Argolis, Hy Lạp
- Di tích Thời kỳ Đồ đá mới ở Orkney, Scotland, Vương quốc Anh
- Vùng đất lấn biển Beemster, tỉnh Noord-Holland, Hà Lan
- Trạm bơm hơi nước D.F. Woudagemaal, Lemmer, Hà Lan
- Khu Khảo cổ Nghệ thuật đá thời Tiền sử ở Thung lũng Côa (Bồ Đào Nha) và Siega Verde (Tây Ban Nha)
- Nhà hát Catalana và Bệnh viện Sant Pau, Barcelona, Tây Ban Nha
- Hệ thống cối xay gió ở Kinderdijk – Elshout, Hà Lan
- Quần thể Maritime Greenwich, Luân Đôn, Anh
- Dinh thự Hoàng gia Savoy, Turin, Ý
- Công trình Villa Romana del Casale, Sicily, Ý
- Su Nuraxi di Barumini, Sardinia, Ý
- Nhà thờ, Tháp Civica và Quảng trường lớn tại Modena, Ý
- Cung điện Hoàng gia Caserta, Cầu máng Vanvitelli và Quần thể San Leucio, Ý
- Khu khảo cổ Agrigento, Ý
- Khu Khảo cổ Las Médulas, Tây Ban Nha
Tin đã đưa:- 3 Bộ sách: De Pictura, De re aifificatoria và De Statua của Leone Battista Alberti
- Công viên Khảo cổ và Tàn tích Quirigua, Izabal, Guatemala
- Bức vẽ Man Vitruvian của Leonardo da Vinci
- De architectura - 10 Cuốn sách về Kiến trúc của Marcus Vitruvius Pollio
- Trung tâm bảo trợ xã hội Cabanas tại Guadalajara, Jalisco, Mexico
- Thị trấn lịch sử Guanajuato và mỏ lân cận, Mexico
- Các bức tranh trên đá tại Sierra de San Francisco, Mexico
- Hệ thống cấp nước Padre Tembleque, Mexico
- Thành phố cổ Maya và Khu bảo tồn rừng nhiệt đới tại Calakmul, Campeche, Mexico
- Thành phố thời tiền Colombo Uxmal, Mexico
- Thành phố thời tiền Colombo Chichén Itzá, Mexico
- Thành phố thời tiền Colombo Teotihuacan, Mexico
- Thành phố thời tiền Colombo và Công viên quốc gia Palenque, Mexico
- Monticello và Đại học Virginia ở Charlottesville, Virginia, Hoa Kỳ
- Trung tâm lịch sử Oaxaca và Khu khảo cổ Monte Alban, Mexico
|