BMKTCN - ĐHXD - Thành phố thời tiền Colombo Uxmal, Mexico

Hỏi:

Em cảm thấy vô hướng quá

Em chào thầy ạ, em là 1 sinh viên đang theo học tại trường Đại học Xây dựng Hà Nội và cũng đang học trong lớp Kiến trúc Công nghiệp của thầy ạ. Em có 1 số vấn đề nội tâm rất mong muốn được thầy giúp đỡ và mách bảo ạ.
Vấn đề chính em đang gặp phải là em cảm thấy rất vô hướng như trong tiêu đề ạ. Em thấy bản thân mình không có tý năng lực nào để mai sau có thể hành nghề kiến trúc sư. Hiện tại em bị nản chí và cũng lo sợ nữa. Em vào trường cũng vì ước mơ có thể xây ngôi nhà do chính mình thiết kế và hành nghề. Nhưng em cảm thấy mình không đủ năng lực để có thể hành nghề, kiến thức trên trường là vô cùng lớn mà dù e đã học rồi nhưng lại bị quên lãng chỉ sau 1 học kỳ. Em cũng không giỏi vẽ và vẽ rất xấu nếu vẽ tay thì nhìn rất trẻ con và thiếu chuyên nghiệp, nhìn các bạn khác em cảm thấy rất tự ti, Em cũng không biết mình còn có thể đủ trình độ để đi thực tập không nữa. Chuyên môn của em em tự đánh giá là khá tệ, em rất suy sụp và cố gắng học những gì có thể mà chuyên ngành cần. Thầy có thể cho em xin ý kiến và liệu có giải pháp khắc phục không ạ, em rất sợ rằng nếu hành nghề thì bản thân không giỏi giang thì kinh tế làm ra sẽ bị thấp, không đủ sống. Vậy em phải làm sao ạ.

Trả lời:

Thày đã nhận được thư.

Năng lực tự thân thời điểm này là kết quả của năng lực tự rèn luyện giai đoạn trước. Như em nêu trong thư, năng lực tự thân yếu, trước hết thể hiện:
i) Kiến thức chuyên môn còn nhiều khoảng trống và ngày càng rộng ra, do việc học không chăm chỉ;
ii) Trình bày bản vẽ kiến trúc xấu, do không cẩn thận khi thiết kế;
iii) Mất niềm tin vào chính mình, nản chí và dẫn đến lo sợ cho tương lai.
Phải thấy đó là điều không tốt đẹp do chính em gây ra, để có trách nhiệm mà sửa mình.
Được gia đình hỗ trợ, có sức khỏe và năng lực để học đến năm thứ 3, là may mắn lắm, khi so sánh với rất nhiều thanh niên người Việt khác.

Một số việc phải làm ngay:
i) Thay đổi ngay nhận thức cũ: Ta phải trở thành người tài với cả kỹ năng cứng và mềm phù hợp để cạnh tranh và hợp tác, không chỉ trong kiến trúc mà cả lĩnh vực liên quan khác mà xã hội đang cần và tạo ra giá trị gia tăng;
ii) Sử dụng thời gian hợp lý: Một ngày ngủ đủ 6- 7 tiếng để tái tạo sức lao động. Thời gian còn lại dành cho: Học ngoại ngữ và chuyển đổi số; Đi học đầy đủ và lắng nghe bài giảng; Đọc sách và tài liệu bổ sung kiến thức; Chủ động trao đổi chuyên môn với giảng viên và bạn bè;
iii) Chăm chỉ tự học tập: Lời chê ghê gớm nhất là Kẻ lười nhác. Từ Kẻ lười nhác đến Kẻ hèn hạ và vô dụng rất gần nhau. Không phải lúc nào cũng có người bên cạnh mà học hỏi, mà phải có kế hoạch tự học, từ trong sách vở đến mạng xã hội và thực tế;
iv) Mở ra với thế giới bên ngoài: Tìm người có đức, có tài mà chơi để học kiến thức và sự đồng thuận; Ra với môi trường tự nhiên mà hòa vào trong đó. Sẵn sàng trải nghiệm làm những điều tốt đẹp;
v) Còn 2 năm nữa mới ra trường. Phải học để tốt nghiệp đại học, điểm khởi đầu sự nghiệp của một người tri thức. Đây là thời gian đủ để em tìm lại sự cân bằng cảm xúc và tận tâm thay đổi chính mình.

Nếu có vấn đề gì về việc học tập có thể trao đổi với thày. Thày sẵn sàng đồng hành.

Ngày 4/11/2023; Thày Phạm Đình Tuyển

Hỏi:

Em kính chào thầy ạ.
Em đang đọc lần 2 quyển sách Nghĩ giàu làm giàu, xuất bản lần đầu năm 1937. Quyển sách được viết từ 90 năm trước nhưng nó vẫn đang phản ánh nhiều thực tế.
Em đã đọc được rằng "các cơ sở giáo dục cần có trách nhiệm hơn nữa trong việc định hướng nghề nghiệp cho sinh viên".
Em nghĩ đó là việc các thầy đang làm không ngừng.
Em viết mail này để cảm ơn công việc của thầy ạ.

Em cảm ơn thầy đã đọc ạ.
Sinh viên 60KD3

Trả lời:

Thày đã nhận được thư của em.
Rất cám ơn về những dòng chia sẻ, động viên.
Định hướng nghề nghiệp cho sinh viên không chỉ liên quan đến việc đào tạo kỹ năng cứng mà còn phải là kỹ năng mềm, liên quan trước hết đến năng lực đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp.
Cuốn sách "Nghĩ giàu, làm giàu" chỉ là một trong những nội dung mà thế hệ trẻ quan tâm.
Điều lớn lao hơn là họ phải có năng lực tự thân và năng lực tự rèn luyện để hình thành sự nghiệp và trở thành người tốt cho gia đình, cộng đồng và xã hội, phù hợp với chuẩn mực chung của loài người trong thế kỷ 21.
Sinh viên là tương lai của thày.
Thày cùng các thày cô giáo khác đang nỗ lực hết sức để biến tương lai tốt đẹp đó thành hiện thực.
Thày đang viết một cuốn sách với tiêu đề: 'Nâng cao năng lực khởi nghiệp đổi mới sáng tạo cho sinh viên (và cựu sinh viên) trong lĩnh vực xây dựng'. Dự kiến tháng 5/2023 xuất bản.
Chúc mọi điều tốt lành.
Ngày 8/3/2023; Thày Phạm Đình Tuyển

Hỏi:

Thưa thầy, em xin gửi kết quả bigfive mới của bản thân, qua đây em cũng xin cảm ơn thầy vì thông qua bài khảo sát bigfive và những lời thầy nói, em đã cố gắng khắc phục những yếu điểm của bản thân và cũng như trau dồi thêm kiến thức để khai phá bản thân, và thực tế đã có những chuyển biến tích cực trong cuộc sống và công việc của em, tuy vậy bản thân em cũng vẫn còn những thiếu sót, những điều em chưa thay đổi đc, em mong thầy thông cảm và trân thành cảm ơn thầy đã lắng nghe em.

Sinh viên Khóa 53KD, Khoa Kiến trúc Quy hoạch, ĐHXD Hà Nội

Trả lời:

Đã nhận được kết quả Big Five. Nên ghép thêm kết quả của những sinh viên khác, người khác để có thể so sánh và rút ra được nhận xét ta là ai và từ đó tự sửa mình.

Kết quả cho thấy: Tính cách (hay kỹ năng mềm) thuộc loại trung bình. Yếu về tính hướng ngoại.

Từng bước, từng bước mà cố gắng hơn.

Ngày 3/2/2023, thày Phạm Đình Tuyển

Hỏi: Em gửi thầy kết quả Big Five ạ.

Trả lời: Thày đã nhận được kết quả đánh giá Big Five của em.

Sau một năm tự nhìn nhận mình là ai và đã có những thay đổi .

Tính cách Tận tâm và Hướng ngoại được cải thiện so với trước.

Tính cách Cân bằng cảm xúc vẫn yếu như cũ. Theo các nghiên cứu mà thày được biết, tính cách Cân bằng cảm xúc là cốt lõi. Mọi năng lực hoạt động chuyên môn, xã hội của một con người đều dựa vào đây mà ra cả.

Ta có mặt trên đời này đều có nguyên cớ tốt đẹp nào đó. Phải tự tin hơn nữa vào chính mình, trước hết là từ công việc chuyên môn, nay chính là đồ án tốt nghiệp.

Thày sẽ hỗ trợ chuyên môn để em có kết quả tốt nhất trong việc thực hiện học phần Đồ án tốt nghiệp.

Ngày 10/6/2022. Thày Phạm Đình Tuyển.

Hỏi: E chào thầy ạ! E là Thắng ,sinh vien nhận đồ án tốt nghiệp nhóm thầy, nhóm mình có nhóm zalo riêng hay thế nào để trao đổi về đồ án k ạ ? Em tìm sđt thầy để add Zalo nhưng không được ạ! Em cảm ơn thầy.
Trả lời: Trao đổi trực tiếp với thày qua mail.

Một số nội dung chính thực hiện trong 4 tuần đầu tiên: :

1) Đọc kỹ các yêu cầu về nội dung Học phần đồ án tốt nghiệp của Khoa và Bộ môn KTCN; in thành một bộ hồ sơ, khi đi thông qua mang theo (hoàn thành ngay trong tuần thứ 1)

2) Báo cáo về tên đề tài tốt nghiệp, vị trí cụ thể khu đất dự kiến theo tỷ lệ 1/500 (hoàn thành trong tuần thứ 1)

3) Chuản bị các quy định, tiêu chuẩn thiết kế có liên quan đến đề tài; in thành một bộ hồ sơ, khi đi thông qua mang theo (hoàn thành trong tuần thứ 2)

4) Tìm 5 ví dụ trên thế giới về các công trình tương tự với loại hình dự kiến trong đề tài tốt nghiệp; nhận xét và đánh giá, kết luận rút ra để có thể ứng dụng cho đề tài (4 tuần phải hoàn thành);

5) Đọc lại các nguyên lý thiết kế kiến trúc đã được học (phải làm ngay và liên tục cho đến khi bảo vệ đề tài);

6) Nên tự đánh giá Ta là ai. Đánh giá theo phần mềm Big Five- tính cách sinh viên, để thày biết rõ hơn về sinh viên.

Phần mềm đánh giá: http://talaai.com.vn/ (talaai.com.vn)

Sau đó gửi ngay kết quả đánh giá tính cách cho thày, để có thể hỗ trợ.

Gặp nhau 2 tuần/lần. Mỗi lần gặp cần chuẩn bị sẵn câu hỏi để có thể trao đổi tối đa những vấn đề liên quan đến đề tài tốt nghiệp mà không tự trả lời được.

Địa điểm gặp: Chiều thứ tư hàng tuần, từ 16h - 17h30 tại Văn phòng Bộ môn KTCN.

Đồ án tốt nghiệp là một sự kiện quan trọng của đời người lao động trí óc.

Phải nỗ lực hết sức và dành tất cả thời gian, nguồn lực cho đồ án. Từ đây mới có kết quả tốt nhất, để trải nghiệm, hình thành năng lực cần thiết chuẩn bị cho việc ra trường và làm việc với vô số những người tài khác trong xã hội.

2/6/2022. Thày Phạm Đình Tuyển.

Hỏi: Em chào bộ môn ạ, em là Hoàng Đức Dương lớp 66XD8 msv-0013966 đang làm bài tiểu luận về công trình dân dụng ạ em thấy bộ môn có đăng bài về công trình galaxy soho ở Trung Quốc vậy em muốn xin bộ môn cho em bài đăng đó được không ạ, em xin cảm ơn bộ môn,em chào bộ môn ạ.

Trả lời: Trang WEB bmktcn.com được thành lập với mục tiêu chính là phục vụ sinh viên. Đương nhiên là em được đăng lại các bài viết trên trang WEB này.

Chủ biên: TS. Phạm ĐÌnh Tuyển

Hỏi:

Em gửi thày bài Trắc nghiệm tính cách – Big Five (talaai.com.vn)

Trả lời:

Thày đã nhận được biểu tượng Big Five của em. Đây là Big Five rất điển hình của sinh viên. Em còn là người mạnh về Hướng ngoại, một tính cách rất được coi trọng trong Thời đại liên kết và hội nhập.
Do còn trong giai đoạn là sinh viên gắn với Học hỏi, Học tập là chính và chưa có Học hành, nên tính cách Tận tâm của em còn thiếu mạnh mẽ so với tính cách khác.
Khi làm việc trong doanh nghiệp hay tổ chức nào đó, người sử dụng lao động đánh giá trước hết tính cách Tận tâm và là kỹ năng mềm cơ bản của mỗi nhân viên.
Không đợi đến lúc ra trường, ngay từ bây giờ em dành quan tâm hơn cho tính cách này. Nếu làm được như vậy, sẽ thuận lợi hơn khi thử việc và nhiều cơ hội hơn trong sự nghiệp.
Khi trắc nghiệm Big Five, Tận tâm cũng là tính cách nổi trội của thày. Trong công việc, thày luôn có thiện cảm với những người Tận tâm.
Chúc em sớm trở thành con người thật sự Tận tâm.

Ngày 24/4/2021, Thày Phạm Đình Tuyển.

Hỏi:

Em thưa thầy, thầy có thể cho em hỏi làm sao mình có thể kết nối làm quen với những người giỏi hơn mình ạ, em cảm ơn thầy.

Trả lời:

Thày đã nhận được thư của em.
Đối với một đất nước: Hiền tài như nguyên khí quốc gia. Mạnh hay yếu từ đó mà ra cả.
Đối với một cá nhân: Suốt cả đời gắn với việc học: Học cái gì và học thày nào. Và sự học luôn đi cùng với sự sang trọng và thịnh vượng.
Những người giỏi hay người hiền tài có thể thức tỉnh cho ta học cái gì một cách hiệu quả và qua đó họ cũng trở thành thày của ta.
Người tài giỏi là người làm những việc mang lại giá trị gia tăng cao mà người thường không làm được. Người hiền tài là người mang tài của mình ra giúp xã hội.
Vị thế xã hội cấp độ nào thì có người tài, người hiền tài cấp độ đó, ví như người tài giỏi trong lớp, trong trường, trong ngành, trong vùng, trong quốc gia và thế giới.
Mỗi người thường tìm và chơi với người giỏi phù hợp với vị thế của họ. Khi tiến bộ, sang một vị thế mới cao hơn, lại tìm thày giỏi tương xứng ở vị thế đó mà học.
Khi đã tài giỏi trong một vị thế, chính ta lại trở thành người thày để dẫn dắt những người khác chưa có điều kiện giỏi bằng ta. Từ đây ta cũng có được phẩm cách của người chủ và người lãnh đạo.
Khi đã hiểu được sự cần thiết của việc tìm người giỏi hay người hiền tài để học và hành, thì tất yếu ta sẽ tự thay đổi để tìm được cách kết nối với họ.
Những hiền tài luôn mong muốn làm những điều tốt đẹp. Vậy hãy thể hiện cho họ thấy tính cách của ta cũng luôn mạnh mẽ hướng về điều đó.
Là sinh viên, trước hết hãy tìm thày hay người giỏi trong lớp, khoa, trường; trong gia đình và dòng họ để học.
Thày chúc em sớm thành công.

Ngày 19/4/2021. Thày Phạm Đình Tuyển

Hỏi:

Em thưa thầy (cô). Trong quá trình làm đồ án thì trong lớp có nhóm không hoà đồng được và bạn trong nhóm xin sang nhóm khác. Vậy bạn đó đề xuất chuyển nhóm với thầy trong buổi thông tới luôn được không ạ? Em cảm ơn ạ!

Trả lời:

Bộ môn đã nhận được thư của em.
Học kỹ năng mềm phối hợp với các thành viên có liên quan trong hoạt động tư vấn là một trong những mục tiêu của việc Làm đồ án theo nhóm.
Ai cũng phải nỗ lực tự học điều này để đình hình được nhận thức: Sức mạnh và vị thế của một tổ chức chủ yếu được xây dựng trên nền tảng của việc "Cùng nghĩ,Cùng làm".Từ đó mới mong công việc đạt được hiệu quả cao nhất.
23/4/2019. Thày Phạm Đình Tuyển

Hỏi:

Em chào thầy, các câu trả lời của thầy khiến em thấy rất hữu ích. Em muốn hỏi thầy khi thầy gặp những bế tắc hay thất bại trong cuộc sống thầy đã tự khắc phục như thế nào, có khi nào thầy cảm thấy mệt mỏi với công việc của mình không. Hiện tại có những lúc em cảm thấy kém cỏi so với người khác, xin thầy cho em lời khuyên được không ạ?

Em cảm ơn thầy rất nhiều.
Trả lời:

Thày đã nhận được thư của em
Chắc chắn trong cuộc đời không có ai chỉ toàn thành công cả.
Trong hoạt động chính trị, thất bại là gắn với tính mạng.
Trong hoạt động kinh tế, thất bại là gắn với thiệt hại về kinh tế và thời gian.
Trong hoạt động xã hội, thất bại là mất niềm tin và vị thế…

Trong thời đại hội nhập ngày nay, con người phải cạnh tranh với những đối thủ rất mạnh mà trong nhiều trường hợp ta còn chưa biết nhiều về họ; giống như đi thi Olimpic mà không biết sẽ phải thi môn gì; đến đó mới rõ.
Chính vì vậy, xã hội bây giờ cần những người: i) Tư tưởng tiến bộ; ii) Yêu tự do; iii) Hoạt động đa năng và biết liên kết với nhiều người để làm nhiều việc; trong đó đặc biệt với em là nhân tố thứ ba.

Nếu một người chỉ chăm chăm làm một việc; việc đó thất bại có nghĩa là mất tất cả.
Nếu một người làm ba việc; một việc thành công, hai việc thất bại, điều đó cũng chấp nhận được.
Nếu một người làm năm việc; ba việc thành công, hai việc thất bại, điều đó được coi như đã thành công.

Đã đi học được đến bậc đại học, chắc chắn em có cơ hội hơn rất nhiều người không có điều kiện đi học ngoài xã hội kia (thậm chí nhiều người còn khuyết tật).
Hãy học và rèn luyện trở thành người đa năng, nghĩa là tập làm nhiều việc một lúc (ưu tiên là việc theo chuyên môn giỏi nhất của mình, tiếp đến là việc mà xã hội đang cần và cuối cùng là việc mà mình yêu thích). Cũng chính từ đây em sẽ tìm được những mặt mạnh của mình.
Đối với những người tri thức, trong tâm thức của họ không có chỗ cho từ “bế tắc” và “mệt mỏi”, chỉ có từ “khó khăn” và “sáng tạo” để vượt qua mà thôi. (Tất nhiên, trong cuộc sống ai cũng phải chịu những nỗi đau buồn, ví như sự mất mát của người thân, bạn bè, đồng loại).
Một điều nữa em cũng cần biết: Sức mạnh để làm những điều khác biệt và sẽ thành công, không phải chỉ xuất phát từ bản thân em, từ thế giới thực tại này, mà còn được khởi nguồn từ sức mạnh tinh thần của tiền nhân, tổ tiên và dòng họ gia đình em. Vì vậy, phải tìm hiểu, học để phát huy cho được sức mạnh tinh thần này, thậm chí biến thành niềm tin cốt lõi của mình.

Chúc em trở thành con người đa năng và thành công.

Ngày 4/12/2018. Thày Phạm Đình Tuyển

Lịch sử Kiến trúc

Thành phố thời tiền Colombo Uxmal, Mexico

29/10/2017

Thông tin chung:
Công trình: Thành phố thời tiền Colombo Uxmal (Pre-Hispanic Town of Uxmal)
Địa điểm: Muna, Santa Elena và Oxkutcab, bang Yucatan, Mexico (N20 21 42 W89 46 13)
Thiết kế kiến trúc:
Quy mô: Bao gồm Trung tâm nghi lễ của đô thị cổ Uxmal và 3 thị trấn lân cận Kabah, Labna và Sayil.
Năm hình thành: Khoảng năm 500 sau Công nguyên
Giá trị: Di sản thế giới (1996; hạng mục i, ii, iii)

Mexico phía Bắc giáp Hoa Kỳ, Nam và Tây giáp Thái Bình Dương, Đông Nam giáp Guatemala, Belize và biển Caribe, phía Đông là vịnh Mexico. Mexico có diện tích 1.964.375 km², dân số khoảng 120 triệu người (năm 2015), ngôn ngữ chính là Tây Ban Nha, thủ đô là thành phố Mexico.
Năm 1521, Đế chế Tây Ban Nha chinh phục và chiếm đóng Mexico.
Ngày 16/9/1810, Mexico tuyên bố độc lập từ Tây Ban Nha.
Mexico ngày nay là một liên bang bao gồm 31 tiểu bang và một thực thể liên bang đặc biệt.

Thời kỳ tiền Columbian, Mexico là nơi có nhiều nền văn minh Mesoamerica tiên tiến (là một khu vực và vùng văn hóa châu Mỹ, kéo dài từ miền Trung Mexico qua Belize, Guatemala, El Salvador, Honduras,Nicaragua và phía Bắc Costa Rica), trong đó nổi bật là nền văn minh của người Maya, Toltec, Olmec, Teotihuacan, Aztec ….
Đây là nơi tập trung những đặc điểm điển hình của các nền văn minh thời bấy giờ: sự phát triển đô thị, phân tầng xã hội, hệ thống truyền thông và tri thức (ví dụ như chữ viết, lịch, thiên văn, toán học, nghệ thuật…), sự độc lập và hòa nhập môi trường tự nhiên, cùng với đó là các đặc điểm về kinh tế và xã hội: tập trung con người và hình thành các khu định cư, chuyên môn hóa lao động, xuất hiện các tư tưởng và tôn giáo, kiến trúc hoành tráng, thuế, xã hội nông nghiệp, chủ nghĩa bành trướng kiểm soát con người và lãnh thổ...

Mesoamerica được phân thành nhiều giai đoạn: Thời kỳ Paleo-Indian (đến năm 3500 trước Công nguyên); Thời kỳ Archaic (3500-2000 trước Công nguyên); Thời kỳ Tiền cổ điển (Preclassic or Formative, 2000 trước Công nguyên - 200 sau Công nguyên); Thời kỳ Cổ điển (Classic, 200 – 1000 sau Công nguyên); Thời kỳ Hậu cổ điển (Postclassic, 1000 – 1697). Việc phân chia thời kỳ tại Mesoamerica chịu ảnh hưởng của nền văn minh Maya. Ví dụ, năm 1697 kết thúc thời kỳ Hậu cổ điển cũng là năm Nojpetén, đô thị cuối cùng của người Maya sụp đổ, Đế quốc Tây Ban Nha chiếm vùng Mesoamerican.

Yucatán là một trong 32 bang của Mexico, nằm tại phía Bắc bán đảo Yucatán, giáp vịnh Mexico. Thành phố thủ phủ của bang là Mérida. Thời kỳ tiền Colombo, bán đảo có tên là có Mayab. Đây là một địa điểm quan trọng của nền văn minh Maya.
Địa điểm khảo cổ học Uxmal nằm ở phía Nam thành phố Merida, bang Yucatán, cách trung tâm Merida 62 km về phía Nam.

Bản đồ Mexico và vị trí bán đảo Yucatán

Vị trí đô thị cổ Uxmal và 3 thị trấn liên quan Kabah, Labna và Sayil tại bán đảo Yucatán

Uxmal là một thành phố cổ Maya, thời kỳ Cổ điển ở Mexico ngày nay. Đây được coi là một trong những khu khảo cổ học quan trọng nhất của nền văn hoá Maya, cùng với Palenque,
Chichen và Calakmul ở Mexico, Caracol và Xunantunich ở Belize và Tikal ở Guatemala.
Đô thị cổ Uxmal là trung tâm văn hóa và thương mại của vùng Puuc ("đồi" hoặc "dãy núi thấp"), bao phủ một diện tích khoảng 7500 km2 ở phía Tây Nam của bang Yucatan, Mexico.
Uxmal được hình thành vào khoảng năm 500 sau Công nguyên.
Các công trình tại đây được tập trung xây dựng trong giai đoạn từ thế kỷ 8 – 10. Trong thời kỳ này, Uxmal đã phát triển từ một điểm dân cư nông nghiệp thành một trung tâm chính trị và hành chính với 20.000 cư dân và là một trong những thành phố Maya đại diện cho phong cách kiến trúc thống trị của khu vực.

Thành phố suy tàn dần từ sau thế kỷ thứ 10. Vào khoảng năm 1200, không có công trình xây dựng mới nào được thực hiện tại Uxmal. Điều này có thể liên quan đến sự sụp đổ của đồng minh của Uxmal là Chichen Itza và việc chuyển quyền lực của giới cai trị tới đô thị Mayapan (nằm cách Uxmal khoảng 30km về phía Đông Bắc). Thành phố bị quên lãng, bị vùi lấp cho khi người Tây Ban Nha xâm chiếm.

Không giống như các đô thị thời kỳ tiền Colombo (Prehispanic) khác, Uxmal không bố trí theo nguyên tắc hình học. Không gian của nó được quy hoạch gắn với môi trường tự nhiên với bố cục liên quan đến sao Kim và thích nghi với địa hình, được tạo thành từ một loạt các ngọn đồi.
Các tòa nhà tại Uxmal là ví dụ điển hình của phong cách Puuc với đặc điểm chính là sự phân chia mặt tiền của tòa nhà thành hai phần ngang: Phần thấp là các khối trang trí xen kẽ với các khoảng trống lối vào; Phần trên được trang trí với các họa tiết tượng trưng đa dạng, tạo thành các khối riêng biệt như các khối phù điêu. Các tác phẩm điêu khắc có các chủ đề về thần Chaac – thần mưa của người Maya và nhiều nội dung khác.
Các công trình tận dụng tối đa địa hình để có được chiều cao và khối tích, tạo vị thế.

Đỉnh cao của nghệ thuật tạo hình và kiến trúc Maya trong khu vực tập trung tại Trung tâm nghi lễ của đô thị cổ Uxmal và 3 thị trấn lân cận Kabah, Labna và Sayil.
Một số tòa nhà quan trọng nhất tại Trung tâm nghi lễ của đô thị cổ Uxmal gồm: Kim tự tháp Nhà tiên tri (Pyramid of the Soothsayer), Tứ giác Nữ thần (Quadrangle of the Nuns), Cung Thống đốc (Governor's Palace), Đền thần Rùa (House of the Tortoises), Sân bóng (Ball Court), Công trình Pigeon (House of the Pigeons), cũng như Nhóm công trình tại phía Nam vẫn chưa được khảo sát, bao gồm Đại kim tự tháp (Great Pyramid)…

Tại 3 thị trấn lân cận Kabah, Labna và Sayil có các công trình nổi bật như: Cung điện Mặt nạ (Palace of the Masks) hay Cung điện Codz Pop (Palace of the Codz Pop) tại Kabah; Cổng vòm (Gateway Arch) tại Labná; Cung điện tại Sayil (Palace at Sayil). Hiện tại, việc khảo sát đánh giá các giá trị khảo cổ học tại các địa điểm này đang tiếp tục.

Thành phố thời tiền Colombo Uxmal, bang Yucatan, Mexico được UNESCO tôn vinh là Di sản thế giới với các tiêu chí:

Tiêu chí (i) : Những tàn tích của các công trình nghi lễ tại Uxmal, Kabah, Labná và Sayil là tuyệt tác về tài năng sáng tạo của con người, đại diện cho đỉnh cao của nghệ thuật tạo hình và kiến trúc Maya giai đoạn Hậu cổ điển trong thiết kế, cách bố trí và trang trí.

Tiêu chí (ii):  Sự phong phú của các biểu tượng trong những tòa nhà tại Uxmal là một biểu hiện hữu hình liên quan đến vũ trụ quan (Cosmogony) phức tạp của người Maya và mối quan hệ mật thiết của họ với thế giới vũ trụ đó. Các nghệ thuật tạo hình và kiến trúc tại Uxmal và các địa điểm lân cận cũng là nhân chứng cho sự giao lưu văn hóa đến từ khu vực Rio Bec, Chenes, cũng như từ khu vực Trung tâm México.

Tiêu chí (iii): Sự vĩ đại của các di tích và sự lộng lẫy của các phong cách kiến trúc được tìm thấy tại Uxmal cho thấy tầm quan trọng của thành phố này như là một nền tảng cho sự phát triển kinh tế và chính trị- xã hội của nền văn minh Maya cổ đại thời kỳ tiền Colombo (Prehispanic). Trung tâm nghi lễ Uxmal và ba thị trấn cổ liên quan Kabah, Labná và Sayil thể hiện rõ cấu trúc kinh tế xã hội của nền văn minh Maya trước khi nó biến mất trong giai đoạn Hậu Cổ điển.

Đô thị cổ Uxmal
Đô thị cổ Uxmal thời kỳ tiền Colombia (Pre-Hispanic Town of Uxmal), ngày nay thuộc phạm vi đô thị Muna và Santa Elena, bang Yucatan (N20 21 42,00 W89 46 13,00), có diện tích khu vực Di sản 87,45ha, vùng đệm 3.758,64 ha.

Sơ đồ ranh giới Khu vực Di sản tại Trung tâm nghi lễ đô thị cổ Uxmal, Yucatan, Mexico và vùng đệm

Một số công trình nổi bật trong khu vực gồm:

Sơ đồ vị trí một số công trình nổi bật trong Đô thị cổ Uxmal, Yucatan, Mexico

Cung Thống đốc
Cung Thống đốc (Governor's Palace) nằm giữa của Trung tâm nghi lễ Uxmal. Công trình là một tòa nhà thấp tầng, kéo dài trên một bệ sân khổng lồ, cao 8,8m (Great Patform and Terrace), với mặt tiền dài nhất tại khu vực Mesoamerica thời kỳ tiền Columbus.
Công trình chia thành 3 khối, phân chia các khối là một cổng có mái hình tam giác. Tòa nhà được xây dựng theo phong cách kiến trúc Puuc điển hình với mặt đứng được chia thành hai phần. Phần dưới gồm 13 ô trống (lối vào) xen kẽ với các bức tường không trang trí (11 ô trống tại mặt trước, 2 ô tại hai đầu hồi). Phần trên là một khối đặc trang trí…
Tại đây còn có một ngôi đền bằng đá với hai cái đầu của người – báo. Ngôi đền được sử dụng như là một đài quan sát thiên văn để theo dõi chuyển động của sao Kim.
Góc phía Bắc của Cung điện có một công trình nhỏ mang tên Đền Rùa (House of the Turtles).

Mặt trước Cung Thống đốc tại Trung tâm nghi lễ, đô thị cổ Uxmal, Yucatan, Mexico

Mặt bằng Cung Thống đốc tại Trung tâm nghi lễ, đô thị cổ Uxmal, Yucatan, Mexico

Phối cảnh mặt trước Cung Thống đốc tại Trung tâm nghi lễ, đô thị cổ Uxmal, Yucatan, Mexico

Trang trí khối mái của Cung Thống đốc tại Trung tâm nghi lễ, đô thị cổ Uxmal, Yucatan, Mexico

Không gian bên trong Cung Thống đốc tại Trung tâm nghi lễ, đô thị cổ Uxmal, Yucatan, Mexico

Đền Rùa, thuộc quần thể Cung thống đốc, đô thị cổ Uxmal, Yucatan, Mexico

Trang trí hình tượng con rùa trên diềm mái, Cung thống đốc, đô thị cổ Uxmal, Yucatan, Mexico

Đại kim tự tháp
Đại kim tự tháp (Great Pyramid) nằm kề liền phía Nam của Cung của Thống đốc, là một kim tự tháp dạng bậc.
Đại kim tự tháp hiện mới được phục hồi một phần bậc thang lên đền thờ trên đỉnh kim tự tháp.

Phối cảnh một mặt mới phục hồi của Đại kim tự tháp, đô thị cổ Uxmal, Yucatan, Mexico

Kim tự tháp Nhà tiên tri
Kim tự tháp Nhà tiên tri (Pyramid of the Soothsayer, còn có tên là Pyramid of the Magician) nằm tại phía Bắc của Cung Thống đốc. Kim tự tháp dạng bậc thang, song không bình thường so với cấu trúc kim tự tháp Maya bởi nó có mặt bằng hình elip, quay mặt về hướng Đông – Tây.
Công trình được hình thành vào năm 560, kết thúc vào thế kỷ thứ 10 sau Công nguyên, xây dựng bằng đá vôi, có phần chân rộng 69m x 49m, cao 35m, là kim tự tháp có cấu trúc cao nhất và dễ nhận biết nhất tại Uxmal. Kim tự tháp hiện tại được cho rằng là kết quả của 5 ngôi đền lồng vào nhau.
Các mặt của kim tự tháp đã từng được trang trí bằng vữa tráng màu khác nhau, mỗi màu đại diện cho một hướng.

Phối cảnh mặt trước công trình Kim tự tháp Nhà tiên tri, đô thị cổ Uxmal, Yucatan, Mexico

Phối cảnh mặt sau công trình Kim tự tháp Nhà tiên tri, đô thị cổ Uxmal, Yucatan, Mexico

Tứ giác Nữ thần
Tứ giác Nữ thần (Quadrangle of the Nuns) nằm kề liền tại phía Tây của Kim tự tháp Nhà tiên tri, có mặt bằng được tạo bởi 4 khối nhà dài tại 4 hướng bao quanh một sân trong, tạo thành một tứ giác.
Các tòa nhà được xây dựng theo phong cách kiến trúc Puuc điển hình, mặt đứng của công trình được chia thành hai phần. Phần dưới gồm ô trống (lối vào) xen kẽ với các bức tường không trang trí. Phần trên là một khối đặc trang trí các hình tượng mặt nạ đá, dải bầu trời, rắn hai đầu, các bức tượng trong vòng, chữ khắc tượng hình …
Công trình được cho là nơi làm việc của chính quyền.
Tòa nhà phía Bắc nằm trên bệ cao nhất và tách riêng với 3 tòa nhà còn lại, phần dưới có 13 ô trống tượng trưng cho 13 tầng trời Maya (11 ô tại phía trước và 2 ô tại hai đầu hồi nhà).
Tòa nhà phía Nam có 9 ô trống tượng trưng cho 9 cấp độ của thế giới ngầm dưới mặt đất Maya (Underworld Maya) và đây cũng là tòa nhà nằm tại vị trí thấp nhất trong số 4 công trình.
Tòa nhà phía Tây có 7 ô trống, tượng trưng cho thế giới mặt đất Maya (giữa của thế giới bầu trời và thế giới ngầm dưới đất) và với đại diện là mặt tiền là thần Rùa.
Tòa nhà phía Đông có thể tượng trưng cho thế giới Mặt trời mọc.

Phối cảnh tổ hợp công trình Tứ giác Nữ thần, đô thị cổ Uxmal, Yucatan, Mexico

Phối cảnh khối nhà phía Bắc. tổ hợp Tứ giác Nữ thần, Khu vực Di sản đô thị cổ Uxmal, Yucatan, Mexico

Phối cảnh công trình với các trang trí trên khối mái, đô thị cổ Uxmal, Yucatan, Mexico

Sân bóng
Sân bóng (Ball Court) nằm giữa hai công trình Tứ giác Nữ thần và Cung điện Thống đốc.
Bóng Mesoamerican là một môn thể thao gắn với nghi lễ tôn giáo được cho là có từ năm 1400 trước Công nguyên. Môn thể thao này giống như chơi bóng chày. Mục tiêu của trò chơi là đánh một quả bóng cao su (cứng và nặng đến 4kg) qua một cái vòng tròn bằng bất kỳ phần nào của cơ thể, trừ tay.

Sân bóng tại Trung tâm nghi lễ, đô thị cổ Uxmal, Yucatan, Mexico

Công trình Dovecote
Công trình Dovecote (Dovecote Group) nằm tại phía Tây của Đại Kim tự tháp (Great Pyramid), được xây dựng vào năm 900 sau Công nguyên.
Công trình còn có tên là Nhà Chim bồ câu (House of the Pigeons) bởi mặt tiền phức tạp với nhiều ô cửa nhỏ tương tự như chuồng chim. Phần lớn công trình đã bị phá hủy chỉ còn lại một số tàn tích.

Phối cảnh tàn tích công trình Dovecote, đô thị cổ Uxmal, Yucatan, Mexico

Phối cảnh mặt trước công trình Dovecote, đô thị cổ Uxmal, Yucatan, Mexico

Nhóm công trình phía Nam (Southern Complex)
Đây là khu vực nằm tại phía Nam Đại Kim tự tháp, hiện vẫn đang tiếp tục được khảo sát.

Thị trấn cổ Kabah
Thị trấn cổ Kabah thời kỳ tiền Colombia (Pre-Hispanic Town of Kabah), ngày nay thuộc đô thị Santa Elena, bang Yucatan (N20 13 27,00 W89 38 59,00), nằm cách Uxmal 18km về phía Đông Nam, có diện tích khu vực Di sản 946, 76ha).
Thị trấn cổ Kabah được nối với đô thị cổ Uxmal bằng một tuyến đường đi bộ lát đá, dài 18km, đắp cao có chổ tới 5m, với vòm hoành tráng rộng tại 2 đầu đường. Kabah là tàn tích lớn thứ hai của vùng thung lũng Puuc sau Uxmal.
Công trình nổi bật nhất tại đây là Cung mặt nạ (Palace of the Masks) hay Cung điện Codz Pop (Palace of the Codz Pop). Mặt tiền công trình được trang trí bằng hàng trăm mặt nạ bằng đá của thần mưa Chaac, còn được gọi là Poop Codz, có nghĩa là trang trí thành từng cuộn. Sự lặp đi lặp lại này của một tập hợp các yếu tố này là không bình thường trong nghệ thuật Maya, song đây lại là một hiệu ứng độc đáo. Mặt nạ của thần Mưa còn được trang trí trên các công trình khác trong khu vực.
Tại Kabah còn có một số cung điện, tòa nhà thấp và đền thờ kim tự tháp bằng đá.

Sơ đồ ranh giới Khu vực Di sản tại thị trấn cổ Kabah, Yucatan, Mexico

Sơ đồ vị trí một số công trình nổi bật tại thị trấn cổ Kabah, Yucatan, Mexico

Phối cảnh Cung mặt nạ tại thị trấn cổ Kabah, Yucatan, Mexico

Trang trí mặt tiền bằng hàng trăm mặt nạ đá của thần mưa Chaac, Cung mặt nạ, thị trấn cổ Kabah, Yucatan, Mexico

Trang trí mặt tiền Cung mặt nạ, thị trấn cổ Kabah, Yucatan, Mexico

Cổng vòm tại đầu đường vào thị trấn cổ Kabah, Yucatan, Mexico

Thị trấn cổ Labná
Thị trấn cổ Labna thời kỳ tiền Colombia (Pre-Hispanic Town of Labna),, ngày nay thuộc đô thị Oxkutcab, bang Yucatan (N20 9 29,00 W89 22 31,00), có ó diện tích khu vực Di sản 736, 38ha,
nằm tại phía Đông Nam của đô thị cổ Uxmal và thị trấn cổ Kabah, cách thành phố Uxmal khoảng 40km.
Đây là địa điểm tương đối nhỏ, gọn. Phong cách kiến trúc của các công trình theo kiểu Puuc.
Trong số cấu trúc cổ của thị trấn nổi bật là cụm công trình mang tên Cung điện (Palace Group) cao 2 tầng. Đây là một trong những cấu trúc liền kề kéo dài nhất trong vùng thung lũng Puuc với chiều dài tới khoảng 120 m.
Từ Cung điện, có một con đường mang tên Sacbe, là tuyến đường không chỉ sử dụng cho mục đích giao thông mà còn cho cả nghi lễ, tôn giáo, là con đường cho con người đi trên đó cầu nguyện, chạy tới một Vòm cổng (Gateway Arch) trang nhã, được trang trí. Cấu trúc này rộng 3 m và cao 6 m. Cổng này không phải là một lối vào thành phố mà là một lối đi giữa của một quần thể công trình. Tại khu vực phía Nam còn có các Cụm công trình nhà ở (Residential Group); Đài quan sát dạng kim tự tháp (El Mirador) và Quảng trường trung tâm (Central Plaza).

Sơ đồ ranh giới Khu vực Di sản tại thị trấn cổ Labna, Yucatan, Mexico

Sơ đồ vị trí một số công trình nổi bật tại thị trấn cổ Labna, Yucatan, Mexico

Vòm cổng tại thị trấn cổ Labna, Yucatan, Mexico

Thị trấn cổ Sayil
Thị trấn cổ Sayil thời kỳ tiền Colombia (Pre-Hispanic Town of Sayil), ngày nay thuộc đô thị Oxkutzcab, bang Yucatan (N20 9 50,00 W89 26 29,00), có diện tích khu vực Di sản 286,21ha, nằm tại phía Nam của đô thị cổ Uxmal và phía Tây của thị trấn Labna, cách Uxmal khoảng 40km.
Thành phố phát triển trong một thời gian ngắn giai đoạn Cổ điển (Classic, 200 – 1000 sau Công nguyên), nằm trên khu vực núi đá vôi của vùng thung lũng Puuc. Các tàn tích cho thấy đây là một địa điểm giàu có, do kiểm soát những vùng đất nông nghiệp tốt nhất trong khu vực. Vào thế kỷ thứ 9, đây đã nơi sinh sống của khoảng 10 ngàn người và khoảng 5 – 7 ngàn người sống xung quanh.
Quy mô dân số trong khu vực được cho đạt đỉnh cao phù hợp với giới hạn năng lực nông nghiệp gắn với quy mô đất đai và tưới tiêu từ các bể chứa nhân tạo chứa nước vào mùa mưa (đây là khu vực không có nước mặt do nền đá xốp).
Thị trấn bắt đầu suy giảm vào những năm 950 và bị bỏ hoang sau năm 1000.
Khu vực này được biết đến vào năm 1841, và được khám phá vào đầu thế kỷ 20. Các khảo sát khảo cổ tại đây cho thấy mật độ trung bình khoảng 220 công trình/100 ha.
Trung tâm của thị trấn được bố trí dọc theo một tuyến đường bộ (Sacbe) dài khoảng 100 m, chạy từ Bắc xuống Nam. Đầu phía Bắc của tuyến đường là công trình Đại cung điện (Great Palace). Đại cung điện có mặt tiền dài 85 m và được xây dựng trên nền tảng hai bậc, tạo ấn tượng công trình cao ba tầng. Các phòng khác nhau được bố trí xung quanh các bên của sân thượng.
Giữa của tuyến đường là Đài quan sát dạng kim tự tháp (El Mirador).
Cuối phía Nam của tuyến đường là một Cụm phía Nam (South Palace) bao gồm một nhóm các công trình nhiều phòng, sân bóng (Ball Court).

Sơ đồ ranh giới Khu vực Di sản tại thị trấn cổ Sayil, Yucatan, Mexico

Sơ đồ vị trí một số công trình nổi bật tại thị trấn cổ Sayil , Yucatan, Mexico

Tàn tích công trình Đại cung điện tại thị trấn cổ Sayil, Yucatan, Mexico

Mặt bằng công trình Đại cung điện tại thị trấn cổ Sayil, Yucatan, Mexico

Di sản Thành phố thời tiền Colombo Uxmal và 3 thị trấn cổ có liên quan Kabah, Labna và Sayil, Yucatan, Mexico được xem là đỉnh cao của nghệ thuật tạo hình và kiến trúc Maya, thời kỳ tiền Colombo tại Mexico.

Đặng Tú, Bộ môn KTCN, ĐHXD
Nguồn :
http://whc.unesco.org/en/list/791
https://en.wikipedia.org/wiki/Mexico
https://en.wikipedia.org/wiki/Uxmal
https://en.wikipedia.org/wiki/Chaac
https://en.wikipedia.org/wiki/Pyramid_of_the_Magician
https://www.ancient.eu/Uxmal/
https://en.wikipedia.org/wiki/Kabah_(Maya_site)
https://en.wikipedia.org/wiki/Labna
https://en.wikipedia.org/wiki/Sayil