Địa điểm: Ontario, Canada (N44 59 39,79 W75 45 54,45)
Thiết kế kiến trúc:
Quy mô: Diện tích khu vực Di sản 21.454,81 ha; vùng đệm 2.363,20 ha
Năm hinh thành: 1832
Giá trị: Di sản thế giới (2007; hạng mục i, iv)
Canada, là quốc gia có diện tích lớn thứ hai trên thế giới, nằm ở cực Bắc của châu Mỹ. Lãnh thổ Canada trải dài từ Đại Tây Dương ở phía Đông sang Thái Bình Dương ở phía Tây, phía Bắc giáp Bắc Băng Dương, phía Nam giáp Hoa Kỳ, phía Tây Bắc giáp với tiểu bang Alaska của Hoa Kỳ, phía Đông Bắc là đảo Greenland thuộc Vương quốc Đan Mạch.
Canada có diện tích khoảng 9.984.670 km², dân số 35,15 triệu người (2016), là một liên bang gồm 10 bang và 3 vùng lãnh thổ, thủ đô là Ottawa; Ngôn ngữ chính thức tiêng Anh và Pháp.
Canada là vùng đất cư trú của người dân bản địa trong nhiều thiên niên kỷ trước khi trở thành thuộc địa của châu Âu.
Từ thế kỷ 16, người Anh và Pháp đến đây thành lập các khu thuộc địa. Sau các cuộc xung đột cuối thế kỷ 18, người Anh chỉ còn lại vùng lãnh thổ thuộc Canada ngày nay.
Ngày 1/7/1867, Liên bang tự trị Canada được người Anh thành lập.
Ngày 11/12/1931, Canada tuyên bố độc lập khỏi Vương quốc Anh và độc lập hoàn toàn vào ngày 17/4/1982.
Bản đồ Canada và vị trí bang Ontario tại phía Nam Canada
Kênh Rideau (còn có tên gọi khác là Rideau Waterway) được xây dựng bắt đầu vào năm 1826 và kết thúc vào năm 1832, dài 202km, từ thủ đô Ottawa, sông Ottawa ở phía Bắc tới cảng Kingston sông Saint Lawrence ở phía Nam.
Công trình được xây dựng chủ yếu cho mục đích chiến lược quân sự tại thời điểm khi Anh và Hoa Kỳ giành quyền kiểm soát của khu vực. Kênh có vai trò tạo lập một tuyến cung cấp nguồn lực và truyền thông an toàn giữa Montreal và cơ sở hải quân Anh ở Kingston, cho phép quân đội Anh bảo vệ thuộc địa Canada chống lại Hoa Kỳ, dẫn đến sự phát triển của hai thực thể chính trị và văn hóa riêng biệt tại phía Bắc châu Mỹ, được coi là một trong những giai đoạn quan trọng trong lịch sử nhân loại.
Kênh cũng phục vụ cho mục đích thương mại. Tuyến vận tải thủy từ Montreal đến cảng Kingston trên sông Saint Lawrence có nhiều thác ghềnh. Nhờ có tuyến kênh với hệ thống các âu thuyền (khóa nước), việc vận chuyển dễ dàng hơn và chi phí vận chuyển giảm đi rất nhiều. Tuyến kênh Rideau trở thành tuyến thương mại vận chuyển lúa mì và gỗ. Dọc theo Kênh xuất hiện các trung tâm công nghiệp khai thác và chế biến gỗ; đầu của tuyến Kênh là thành phố Ottawa, thủ đô của Canada.
Ngày nay Kênh còn được sử dụng rộng rãi cho các mục đích giải trí.
Hình ảnh Kênh Rideau, Ontario, Canada vào mùa Hè
Kênh Rideau, Ontario, Canada được UNESCO tôn vinh là Di sản thế giới theo các tiêu chí:
Tiêu chí (i): Kênh Rideau là một tuyệt tác về tài năng sáng tạo của con người, là ví dụ được bảo tồn tốt nhất của kênh rạch ở Bắc Mỹ, cho thấy việc sử dụng công nghệ slackwater (bậc nước) ở Bắc châu Mỹ trên quy mô lớn. Đây là Kênh duy nhất có niên đại từ đầu thế kỷ 19 mà nay vẫn còn hoạt động với hầu hết các cấu trúc nguyên thủy của nó,
Tiêu chí (iv):Kênh Rideau là một ví dụ nổi bật về một kiểu kênh được sử dụng cho mục đích quân sự gắn liền với một giai đoạn quan trọng trong lịch sử nhân loại - cuộc đấu tranh để kiểm soát miền Bắc châu Mỹ.
Kênh Rideau Kênh Rideau (Rideau Canal) là một hệ thống đường thủy nội địa, dài 202km, được thiết kế đặc biệt cho tàu chạy bằng hơi nước, gồm:
- Tuyến kênh: Trong điều kiện hoạt động bình thường, Kênh có thể cho phép tầu có độ dài đến 27,4m, rộng 7,9m, cao 6,7m, mớn nước 1,5m đi qua.
- Âu thuyền hay “Hệ thống khóa nước” (Locks): Đây là một thiết bị lắp đặt trên các tuyến kênh, cảng để tăng và giảm mực nước, giúp các phương tiện giao thông đường thủy đi vào hệ đường thủy liền kề có mực nước chênh lệch nhau. Dọc theo Kênh Rideau có 49 khóa nước, hoạt động từ tháng 5 đến tháng 10.
- Hệ thống hồ: gồm 16 hồ tại vùng hạ lưu, thượng lưu và hồ Big Rideau.
- Hệ thống sông: gồm 2 con sông, Rideau và Cataraqui.
- Đập nước: 1 đập cao 18m, dài 110 tại thác Jones (Jones Falls, hoàn thành năm 1832).
Việc xây dựng kênh được điều hành, giám sát bởi Trung tá John By (kỹ sư Hoàng gia người Anh, 7/8/1779- 1/2/1836). Để hoàn thành tuyến kênh, đã có hàng nghìn công nhân chết vì bệnh tật và tai nạn.
Vào năm 1841, đã có 19 tàu hơi nước, 3 sà lan tự hành và 157 sà lan có tàu kéo đi qua Kênh Rideau.
Tuyến kênh góp phần thúc đẩy sự phát triển các cộng đồng dân cư hiện có và hình thành các cộng đồng dân cư mới: Ottawa, Manotick, Kars, Burritts Rapids, Merrickville, Smiths Falls,Rideau Ferry, Portland, Westport, Newboro, Vịnh Seeleys, Kingston…
Từ đầu thế kỷ 20, việc sử dụng chính của kênh Rideau đã chuyển từ vai trò vận tải đến giải trí. Tại đây xuất hiện nhiều nhà nghỉ, khách sạn dọc theo các hồ và kênh; hình thành các tuyến thuyền du lịch dọc kênh với mỗi chuyến đi bằng thuyền máy một chiều mất khoảng 3- 5 ngày.
Vào mùa Đông, một phần của Kênh Rideau đi qua trung tâm thành phố Ottawa trở thành một trong những sân trượt băng lớn nhất thế giới với chiều dài 7,8 km.
Ví dụ sơ đồ một khóa nước: Thuyền đi ngược dòng:Hình 1-2. Thuyền đang vào âu; Hình 3. Âu được đóng lại khi thuyền vào bên trong; Hình 4-5. Khóa được đổ đầy nước bằng mực nước "thượng lưu"; Hình 6. Cổng trên được mở ra; Hình 7. Thuyền ra khỏi khóa nước.
Thuyền đi xuôi dòng: Hình 8-9. Thuyền đang vào khóa nước; Hình 10. Khóa được đóng lại khi thuyền vào bên trong; Hình 11-12. Khóa được xả nước bằng mực nước "hạ lưu"; Hình 13. Cổng dưới được mở ra; Hình 14. Thuyền ra khỏi khóa nước.
Sơ đồ vị trí các khóa nước trong Khu vực Di sản Kênh Rideau, Ontario, Canada
Sơ đồ mặt bằng dãy Khóa nước (âu thuyền) số 1- 8 tại sông Ottawa, Ontario, Canada
Ví dụ hình ánh dãy Khóa nước (âu thuyền) số 1- 8 tại sông Ottawa, Ontario, Canada
Sơ đồ mặt bằng dãy Khóa nước (âu thuyền) số 46- 49 tại Kingston Mills, Ontario, Canada
Ví dụ hình ánh dãy Khóa nước (âu thuyền) 47- 49 tại Kingston Mills, Ontario, Canada
Hình ảnh Kênh Rideau, Ontario vào mùa Đông, trở thành một trong những sân trượt băng lớn nhất thế giới
Pháo đài Henry, Kingston
Pháo đài Henry (Fort Henry) nằm tại cuối phía Đông của hồ Ontario, vào đầu sông St Lawrence và cửa sông Cataraqui (phía Nam của kênh Rideau) thuộc Kingston, thành phố phía Đông của bang Ontario.
Pháo đài được xây dựng vào năm 1812 (trước khi kênh Rideau hình thành), để bảo vệ nhà máy đóng tàu Hải quân Hoàng gia Kingston (Kingston Royal Naval Dockyard, ngày nay là địa điểm của Trường Cao đẳng Quân đội Hoàng gia Canada RMC - Royal Military College of Canada), trước các cuộc tấn công của Mỹ khi chiến tranh xảy ra và giám sát lưu thông hàng hải trên sông St Lawrence.
Trong những năm 1830, pháo đài ban đầu được thay thế bằng một pháo đài lớn hơn nhiều, xây dựng bằng đá vôi địa phương, để bảo về nhà máy đóng tàu và lối vào phía Nam của Kênh Rideau. Vào thời điểm bấy giờ, Pháo đài Henry được đánh giá là một trong những pháo đài mạnh nhất ở Canada.
Pháo đài được khôi phục vào năm 1930, và trở thành một địa điểm thu hút khách du lịch quan trọng của thành phố Kingston.
Pháo đài Henry, Kingston, Ontario, Canada
Mặt bằng Pháo đài Henry, Kingston, Ontario, Canada
Pháo đài Frederick, Kingston
Pháo đài Frederick (Fort Frederick) nằm tại phía Nam của bán đảo rộng 41ha Point Frederick, thuộc khuôn viên Trường Cao đẳng Quân đội Hoàng gia Canada (RMC - Royal Military College of Canada).
Công trình được xây dựng vào năm 1846, là một trong 4 tòa tháp đá (Pháo đài Frederick, Tháp Cathcart, Tháp Shoal và Tháp Murney) được xây dựng để bảo vệ nhà máy đóng tàu, lối vào kênh Rideau và sông St. Lawrence. Pháo đài bao gồm các hào, tường thành với các ụ pháo, bao quanh tháp trung tâm có hình thức với tên gọi là Martello.
Tháp Martello là loại pháo đài phòng thủ nhỏ của Đế quốc Anh trong thế kỷ 19, hầu hết là các pháo đài ven biển. Tháp có chiều cao khoảng 12m, 2- 3 tầng, đôi khi có thêm tầng hầm; tầng trệt là kho, các tầng trên là phòng ở cho một đơn vị gồm 1 sĩ quan và 15-25 lính, tầng mái là nơi đặt các ụ pháo có thể xoay tròn các hướng, tầng hầm có bể chứa nước mưa. Tháp có cầu trúc hình tròn, tường xây dày. 16 tháp Martello đã được xây dựng ở Canada, nhưng hiện chỉ có 11 tháp còn tồn tại, trong số đó có 4 tháp Martello tại Kingston.
Ngày nay, Pháo đài Frederick là nơi đặt bảo tàng của Trường Cao đẳng Quân đội Hoàng gia Canada.
Sơ đồ mặt cắt ngang Tháp Martello điển hình
Sơ đồ mặt bằng Pháo đài Frederick, Kingston, Ontario, Canada
Tháp bên trong Pháo đài Frederick, Kingston, Ontario, Canada
Nội thất Pháo đài Frederick, Kingston - Trường Cao đẳng Quân đội Hoàng gia Canada.
Tháp Cathcart, đảo Cedar Tháp Cathcart (Cathcart Tower) là một dạng tháp Martello, nằm trên đảo Cedar (Cedar Island) ở sông St. Lawrence, ngoài bờ biển phía Đông của Pháo đài Henry.
Đây là một trong 4 tháp được xây dựng trong những năm 1840 để bảo vệ bến cảng Kingston và lối vào Kênh Rideau.
Tháp Cathcart được xây dựng vào năm 1848, bằng đá vôi, có đường kính trên đỉnh là 11m và chân tháp là 16,5m. Tháp được bao quanh bởi một hào nông và bờ đất dốc (glacis) tại ba phía, mở rộng đến bờ biển. Các khẩu pháo của Tháp Cathcart bảo vệ phía Đông của cảng Kingston.
Tháp Cathcart trên đảo Cedar, Ontario, Canada
Phối cảnh Tháp Cathcart trên đảo Cedar, Ontario, Canada
Tháp Shoal, Kingston
Tháp Shoal (Shoal Tower) ban đầu được gọi là tháp Victoria, là một dạng tháp Martello, nằm ở bến cảng Kingston, đối diện với tòa thị chính Kingston.
Đây là một trong bốn tháp được xây dựng trong những năm 1840 để bảo vệ bến cảng của Kingston và lối vào Kênh Rideau. Tháp được xây dựng vào năm 1874, bằng đá vối, có đường kính phía trên 11m, phía dưới 16,5m.
Tháp Shoal, Kingston, Ontario, Canada
Phối cảnh Tháp Shoal, Kingston, Ontario, Canada
Tháp Murney, Kingston
Tháp Murney (Murney Tower) là một dạng tháp Martello, được xây dựng vào năm 1846. Tháp được bao quanh bởi một hào khô và vào tháp phải đi qua một cây cầu. Tháp được xây bằng đá vôi, tường dày 3m tại phía bờ và dày 5m phía bờ hồ. Giai đoạn sau, Tháp Murney được chuyển thành doanh trại gia đình cho sĩ quan. Ngày nay, tháp trở thành một phần của Bảo tàng quân sự.
Tháp Murney, Kingston, Ontario, Canada
Cầu vượt qua hào cạn vào Tháp Murney, Kingston, Ontario, Canada
Pháo trên mái của pháo đài, có thể quay các hướng
Cột đỡ sàn tầng trên của pháo đài, theo kiểu tháp Martello tại Tháp Murney, Kingston, Ontario, Canada
Di sản Kênh đào Rideau, tại Ontario, Canada hiện được bảo tồn, tôn tạo và trở thành dòng sông di sản của Canada.
"Chúng ta phải hiểu rằng, các cơ quan của Chính phủ từ toàn quốc cho đến các làng, đều là công bộc của dân, nghĩa là để gánh vác việc chung cho dân chứ không phải để đè đầu dân như trong thời kỳ dưới quyền thống trị của Pháp, Nhật. Việc gì lợi cho dân, ta phải hết sức làm. Việc gì hại đến dân ta phải hết sức tránh. Chúng ta phải yêu dân, kính dân thì dân mới yêu ta, kính ta"