Theo thống kê sơ bộ, cả nước hiện có khoảng 2,2 triệu lao động đang làm việc tại các KCN, KCX, trong đó hơn 80% là nữ giới, nhiều người trong số họ có con đang ở độ tuổi mầm non nên nhu cầu gửi trẻ là rất lớn. Tuy nhiên, việc xây dựng các trường mầm non đều chưa đáp ứng được nhu cầu gửi trẻ của công nhân làm việc trong các KCN, KCX.
Nhu cầu gửi trẻ và khả năng đáp ứng của các cơ sở giáo dục mầm non ở các khu vực phát triển KCN, KCX
Thực hiện chủ trương xã hội hóa giáo dục của nhà nước, giáo dục mầm non (GDMN) ngoài công lập phát triển nhanh, nhất là ở các thành phố, thị xã, khu đông dân cư, KCN, KCX. Các cơ sở GDMN ngoài công lập đã góp phần đáng kể trong việc đáp ứng nhu cầu đưa trẻ lứa tuổi mầm non tới trường của nhân dân. Đến tháng 3/2014, theo báo cáo của 50 tỉnh/thành phố, có 1.475 trường mầm non tư thục, trong đó có 112 trường tại các KCN.
Mặc dù số lượng trường, lớp mầm non tăng hàng năm, tuy nhiên qua khảo sát thực tế và báo cáo của các tỉnh/thành phố có KCN phát triển, quy mô trường, lớp mầm non chưa đáp ứng nhu cầu gửi con của phụ huynh, nhất là công nhân lao động thuộc KCN, KCX. Hiện nay, do ngân sách nhà nước hạn hẹp nên các trường mầm non công lập quá tải, ít nhận trẻ nhỏ (dưới 3 tuổi) vì thiếu cơ sở vật chất, đội ngũ giáo viên. Các trường mầm non tư thục có chất lượng thì mức thu học phí cao, trong khi lương của công nhân thấp, không đủ điều kiện chi trả học phí cho con.
Cùng với tình trạng thiếu trường, lớp học mầm non cho con công nhân lao động, bất cập hiện nay là các trường mầm non công lập và tư thục tại các KCN, KCX có thời gian đón trả trẻ không phù hợp với thời gian làm việc theo ca kíp của công nhân. Vì vậy, các lớp nhóm mầm non tư thục phát triển nhanh, trong đó nhiều lớp chưa được cấp phép, tiềm ẩn nhiều nguy cơ gây mất an toàn cho trẻ. Thực tế cho thấy, một số vụ bạo hành trẻ xảy ra đều nằm ở các nhóm, lớp chưa được cấp phép và nạn nhân hầu hết đều là con của các công nhân, người lao động đang làm việc tại các KCN, KCX gây bức xúc trong dư luận xã hội và tâm lý bất an trong phụ huynh.
Tại hội thảo về quản lý nhóm trẻ mầm non ngoài công lập diễn ra mới đây, ý kiến của lãnh đạo Bộ Giáo dục - Đào tạo và các bộ, ngành đều thừa nhận chỗ học cho trẻ mầm non hiện nay còn thiếu, trầm trọng nhất là tại các KCN, KCX. Thực trạng này xảy ra trên phạm vi cả nước. Năm 2012, Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam tiến hành một cuộc khảo sát tại 05 tỉnh, thành phố có nhiều KCN, đó là: Hà Nội, Hải Phòng, Hồ Chí Minh, Đồng Nai, Hải Dương. Kết quả cho thấy, hầu hết con của nữ công nhân ở các KCN, KCX đều gửi vào nhóm trẻ nhỏ, tư thục chưa được cấp phép. Năm 2011, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam cũng tiến hành một cuộc điều tra khảo sát trong 10 tỉnh có KCN, KCX, kết quả là chỉ có 16,9% số KCN, KCX có nhà trẻ, mẫu giáo cho con công nhân, trong đó, công lập chiếm 39,9%, tư thục là 60,1% và phần đông đều là tự phát.
Thành phố Hồ Chí Minh có tới 15 KCN, KCX với gần 300.000 lao động phần lớn ở tuổi sinh con với hàng nghìn trẻ có nhu cầu vào trường mầm non mỗi năm. Mặc dù UBND thành phố đã thực hiện nhiều giải pháp để xây trường mầm non cho con công nhân (xây trường bằng nguồn vốn xã hội hóa, bằng ngân sách thành phố…), các KCN, KCX cũng đã lên kế hoạch xây trường mầm non với 15 dự án được đầu tư từ nguồn vốn xã hội hóa, 20 dự án khác cũng đang được thành phố chi ngân sách để thực hiện, nhưng hiện chỉ có 6 dự án đi vào hoạt động, đáp ứng được cho 1.930 trẻ.
Tỉnh Đồng Nai hiện có 28/31 KCN, KCX đã hoạt động với 443.000 lao động, trong đó 60% là dân nhập cư. Trong tổng số lao động này, có khoảng 70% số lao động có nhu cầu gửi con. Thế nhưng, mới chỉ có 3 trường mầm non dành cho con công nhân tại 3 Công ty. Riêng tỉnh Bình Dương, năm 2014 có 1,952 triệu dân, tăng 90.000 người so với năm trước, kéo theo lượng trẻ có nhu cầu đến trường tăng 6.000 - 9.000 trẻ/năm. Trong khi đó, hàng nghìn trẻ mầm non đang phải gửi vào các nhóm, lớp mầm non tư thục.
Thành phố Cần Thơ có 154 trường mầm non công lập và 127 trường ngoài công lập, song vẫn không thể đáp ứng hết nhu cầu gửi con của người dân. Hiện có khoảng 1.100 trẻ là con công nhân có nhu cầu vào trường mầm non, nhưng chỉ có khoảng 800 cháu được đến trường. Số còn lại phải gửi ở những nhóm lớp chưa được cấp phép.
Huyện Đông Anh (Hà Nội) hiện có khoảng 58.000 công nhân đang sinh sống và làm việc trên địa bàn, trong đó, khoảng 2/3 có con trong độ tuổi mầm non. Tuy vậy, trên địa bàn hiện chưa có trường mầm non dành cho con em công nhân, các trường công lập hiện có không thể đáp ứng được nhu cầu gửi con của họ. KCN Bắc Thăng Long có gần 4.000 trẻ trong độ tuổi mầm non nhưng chỉ gần 1/2 số này được đi học và phần lớn là học tại các cơ sở ngoài công lập. KCN đã dành 4.000m2 đất cho việc xây trường học, nhưng việc đó đến nay chưa được thực hiện.
Nguyên nhân của tồn tại, hạn chế
ở địa bàn có KCN, KCX, dân số cơ học tăng nhanh và luôn biến động do công nhân làm việc chủ yếu theo hợp đồng ngắn hạn, làm cho công tác dự báo số trẻ đến trường/ lớp mầm non không chính xác.
Công tác quy hoạch, đầu tư xây dựng trường lớp mầm non ở các KCN, khu đông dân cư chưa được quan tâm đúng mức, cả nước mới chỉ có 112 trường mầm non ở các KCN, KCX. ở một số địa phương đang thiếu quỹ đất sạch để đầu tư xây dựng cơ sở GDMN.
Công tác quản lý các nhóm, lớp mầm non độc lập tư thục hiện nay ở một số địa phương còn bất cập: việc phối hợp giữa chính quyền địa phương, đoàn thể và ngành giáo dục chưa chặt chẽ; một số địa phương còn buông lỏng quản lý, chưa kịp thời phát hiện và xử lý các sai phạm tại các nhóm nhà trẻ độc lập tư thục.
Bên cạnh đó là những vướng mắc ngay từ các văn bản quản lý. Theo quy định tại Nghị định số 36/1997/NĐ-CP và Nghị định số 29/2008/NĐ-CP của Chính phủ thì tại các KCN, KCX không có dân cư sinh sống. Do đó, theo quy hoạch được phê duyệt, các khu này đều không có quỹ đất để xây dựng các công trình phục vụ người lao động nên việc tìm quỹ đất trong các KCN để xây dựng trường mầm non là rất khó khăn. Các KCN đã quy hoạch được quỹ đất lại ở xa dân cư, không thuận việc đi lại của dân. Các KCN đông công nhân, nhu cầu xây trường lớn lại không tìm được đất sạch do vướng đền bù, giải tỏa.
Chính sách khuyến khích xã hội hóa theo quy định tại Nghị định số 69/2008/NĐ-CP chỉ áp dụng đối với trường mầm non có quy mô từ 100 trẻ trở lên (theo Quyết định số 1466/2008/QĐ-TTg), vì vậy trường mầm non quy mô dưới 100 trẻ và các nhóm, lớp mầm non tư thục không được hưởng các ưu đãi trong văn bản này.
Trong Chương X, Điều 153, Bộ luật Lao động năm 2012 về chính sách của Nhà nước đối với lao động nữ có quy định: Nhà nước có kế hoạch, biện pháp tổ chức nhà trẻ, lớp mẫu giáo ở nơi có nhiều lao động nữ (khoản 6), nhưng đến nay chưa có văn bản hướng dẫn thi hành Điều này.
Giải pháp tháo gỡ khó khăn
Để tháo gỡ khó khăn về xây dựng trường mầm non cho công nhân lao động tại các KCN, KCX, tháng 3/2014 Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án “Hỗ trợ, phát triển nhóm trẻ độc lập tư thục ở khu vực KCN, KCX đến năm 2020”. Theo đó, phấn đấu đến năm 2020 xây dựng và phát triển 500 nhóm trẻ độc lập tư thục; có 80% cán bộ, giáo viên, bảo mẫu của các nhóm trẻ độc lập tư thục tại địa bàn thực hiện đề án được hỗ trợ đào tạo, bồi dưỡng kiến thức, nghiệp vụ, kỹ năng chăm sóc trẻ và được giáo dục đạo đức lương tâm nghề nghiệp; 70% trẻ dưới 36 tháng tuổi tại địa bàn triển khai đề án được gửi tại các nhóm trẻ được quản lý và bảo đảm chất lượng; 95% các bà mẹ ở khu vực KCN, KCX được truyền thông nâng cao nhận thức về chăm sóc và phát triển trẻ thơ.
Một số chính sách hỗ trợ của Nhà nước (như Quyết định số 239/2010/QĐ-TTg, Quyết định số 60/2011/QĐ-TTg) đã góp phần tăng tỷ lệ trẻ đến trường, lớp mầm non. Một số địa phương đã chủ động, sáng tạo trong việc ban hành các văn bản hướng dẫn nhằm khuyến khích, thu hút các doanh nghiệp, nhà đầu tư xây dựng trường mầm non, đáp ứng nhu cầu của xã hội như: thực hiện chế độ ưu đãi về đất để xây dựng trường mầm non tư thục (Bình Dương); chủ trương xây dựng trường mầm non bằng nguồn vốn kích cầu, cho tư nhân vay vốn xây dựng trường mầm non với lãi suất 0%, miễn thuế trong 5 năm đầu (Thành phố Hồ Chí Minh); có chính sách cho vay với ưu đãi thấp (theo tiêu chuẩn hộ nghèo) để cải tạo cơ sở vật chất, mua sắm trang thiết bị đảm bảo điều kiện cấp phép đối với nhóm, lớp mầm non độc lập tư thục (Đà Nẵng)… Đặc biệt, Thành phố Hồ Chí Minh đã ban hành Quyết định phát triển GDMN đến năm 2020, trong đó có một số cơ chế, chính sách đặc thù để phát triển GDMN tại các KCN, KCX như: quy định dùng một phần diện tích cây xanh để xây dựng trường mầm non, thí điểm nhận trẻ từ 06 đến 18 tháng tuổi. Nhờ quyết tâm thực hiện các dự án xã hội hóa, đến nay trong tổng cộng 15 KCX, KCN đang hoạt động đã có 15 dự án đầu tư xây dựng trường mầm non với tổng quỹ đất hơn 46.000m2, dự kiến đáp ứng chỗ học cho khoảng 4.000 trẻ.
Xây dựng nhà trẻ, trường mầm non cho con công nhân tại các KCN, KCX là nhu cầu bức thiết. Có nhà trẻ, mẫu giáo an toàn cho các con không chỉ đem đến sự yên tâm cho người lao động, cho sự phát triển của doanh nghiệp, mà còn góp phần bảo đảm chất lượng nguồn nhân lực tương lai của đất nước. Để giải quyết vấn đề này, không thể chỉ trông chờ vào các doanh nghiệp, mà cần có sự quan tâm hỗ trợ từ Nhà nước và xã hội. Đồng thời, Nhà nước cần có chính sách phù hợp giữa chế độ nghỉ thai sản và quy định về độ tuổi nhận trẻ vào các trường mầm non, tạo điều kiện cho công nhân gửi con vào những cơ sở giáo dục mầm non đạt yêu cầu, bảo đảm bình đẳng về quyền lợi cho mọi trẻ em.
Kiên Tùng
(Nguồn: http://www.khucongnghiep.com.vn/dinhhuong/tabid/65/articleType/ArticleView/articleId/1168/Trng-mm-non-trong-cc-KCN-KCX.aspx) |